mek szaflarski. z których opat po ośm skojców pobierać może. Za przyzwoleniem książęoem opat z mieszczan przysięgłych obiera wójta, który ma mieć sądownictwo nad mieszkańcami z wyjątkiem ścięcia i członków ucinania, co od zatwierdzenia książęcego zależeć ma. Wójtowi pozwala książę ośm łanów wolnych nad rzeką Ostrowskiem, a dwa na Cle in Theloneo, młyny i karczmy, z których łanów jednego, czasem dwóch, z Cła jednego człowieka na wyprawę wojenną posyłać ma. We wtórym dyplomie lokacyjnym z 18 czerwca 1346 r. przez króla Kazimierza niejakiemu Dytrychowi danym, wyraźnie powiedziano, że tenże Dytrych w pierwotnem mieście miał wójtowstwo, a w i Starem Cle sołtystwo. W Starem Cle istniał także już na początku XIV w. kościół parafialny, skoro jako pisarza dyplomu, w r. 1327 w Nowymtargu spisanego, wymieniono Macieja plebana z Cła. W dyplomie z 1 września 1338 r. , potwierdzonym 14 września 1339 r. , między świadkami wymieniony jest Gunter, sołtys z Starego Cła. Z dyplomów erekcyjnych Nowegotargu widać, że Stare Cło czyli Gronków należał do Nowegotargu. Kiedy nazwa 8tarego Cła ustąpiła miejsca nazwie Gronkowa, niewiadomo, ani też kiedy kościół parafialny w Starem Cle zaginął. Musiały jednak tak wieś, jak kościół ze szczętem zniknąć, skoro 1596 r. wieś Gronków nazwano nowozałożoną. Mogło się to stać podczas wojen husyckich. Ob. Br. Gustawicza Wycieczka w Czorsztyńskie. Warszawa, 1881. W lustracyi z r. 1636 czytamy, że wieś tę zasadził na gruntach miejskich Jan Sienieński, starosta czorsztyński, w latach 1580 1596. Była o to sprawa Nowotarżan z nim; po nim z Mniszkiem, starostą osieckim; r. 1636 z posiadaczem ówczesnym Andrzejem Czarneckim, burgrabią krakowskim, dworzaninem królewskim. Podatku rozmaitego płacono złp. 365 gr. 14. Gronopol, ob. Granopol Gronostaiszki, ob. Hornostaiszki Gronostaiszki lub GómostaiszM, folw. prywatny nad rz. Wersoką, pow. lidzki, o 1 w. od Ejszyszek, mk. wyzn. rz. kat. 33, izrael. 5 1866. Gronostaje, wieś pry w. , pow. dzisieński, o 36 w. od Dzisny, 1 okr. adm. , 4 dm. , 43 mk. katol. 1866. GronostajePuszcza, wieś szłach. , pow. łomżyński, gm. i par. Puchały. W 1827 roku było tu 14 dm. , 83 mk. Jestto gniazdo rodu Gronostajskich, zwane dawniej też Hronostaje i wspominane w dokumentach z 1470 r. Gronostajpol, ob. EomostajpoL Gronów, wś, pow. sieradzki, gm. Majaczewice, par. Stolec, o 20 w. od Sieradza, o 7 od Złoczewa. Ma 235 mk. , z tego 8 izrael. Rozl. 1072 m, 1675 m. według Tow. kred. ziem. ; I dwór ma 272 m. lasu, 750 m. roli ornej, 50 m. łąk; włościanie 100 m. roli or. , 16 m. łąk R 1827 było 189 mk. , 29 dm. R. 1546 dziedzil cami Gr. byli Skrzyńscy. W początkach XIX wieku od Dzierzkowskich nabyli te dobra Za rembowie. Dziś dziedzic Grabski, z Zarembianką żonaty. Do dóbr Gr. należały oddawna fol. Grono wek i wś zarobna Brzeźnica C27 osad 189 m. roli. j K Gronów, ob. Gronowo. Gro nówek, folw. , pow. sieradzki, gm. Majaczewice, par. Stolec, o 23 w. od Sieradza, o 4 w. od Złoczewa; należy do dóbr Gronów ob. , ma osadę włość. 6morgową, 86 mk. Uwłasz czono 5 osad na 3 morgach, R. 1827 miał 91 mk. , 9 dm. Dwór ma 54 m. łąk, 40 m. lasu, 1150 m. roli ornej. jm Gronowice, niem. Gnmowttz, Grunwitz, w r. 1416 Granowicz, wś i folw. , pow. olesióski na Szląsku, o 1. 25 mil od Olesna, par. Lasowi ce. Folw. ma 3327 m. rozl. , w tern 2348 m. lasu, a wś 26 osad, 401 m. rozl. , młyn kostny. Dobra G. łącznie z Lasowicami i Sławęcieami należą od zeszłego wieku do hrabiów Hohenlohe. Od nich to zapewne dzierżawił folw. Gro nowice hr. Sylwiusz Minkwitz, który miał bo gate zbiory zoologiczne, sprzedane przez spad kobierców w r. 1818 b. komisyi rządowej oświecenia narodowego w Warszawie. Zbiory te stały się zawiązkiem warszawskiego gabinetu zoologicznego. F. S. Gronówko 1. , niem. Gruenchen, wś, pow. wschowski, 12 dm. , 79 mk. , 21 ew. , 58katM 21 analf. Poczta w Lesznie lassa o 5 kil. , st. kolei żel. w Lipnie Leipe o 2 kil. 2. G. r dom. , pow. wschowski, 1267 mr. rozl. ; 2 miejscowości 1 Gr. dom. ; 2 Gr. leśnictwo; 5 dm. , 92 mk. , 33 ew. , 59 kat. , 22 analf. M. St. Gronówko, folw. do Gronowa, pow. toruński, nad koleją żel. toruńskowystrucką, tuż przy dworcu w Turznie, około ł 4 mili od bitego traktu toruńskokowalewskiego, w okolicy równej i żyznej, ma budyń. 20, dm. mieszk. 9, katol. 105, ewang. 27. Parafia Gronowo, szkoła Turzno, poczta Lubicz. Gronówko, jez. , ob. Gronov gt; o, powiat lubawski. Gronowo 1. , niem. Griłnau, osada, powiat bydgoski, 3 dm. , 37 mk. , należy do gm. Chwałaboga. 2. G. , niem. Grunau lub Grane, osa da i dom. , 1 dom, 42 mk. , 29 ew. , 13 kat. , 6 analf. Folw. ma 479 mr. rozl. Poczta i kolej 1 żel. w Lesznie o 3 kil. M. St. Gronowo 1. , niem. Grunau, rycer. dobra i folw. proboszczowski, wś kościelna parafialna, pow. toruński, na bitym trakcie toruńskoko walewskim, około 1 i pół miii od Torunia, pół mili od stacyi kolei żel. toruńskowystruckiej w Turznie, w okolicy równej. Obszaru ziemi zajmuje mr. 15626, budyń. 51, dom. mieszk. 24, katol. 242, ewang. 68. Parafia w miejscu, szkoła Wielka łąka, poczta Lubicz, obecnie Turzno. Początkowo było Gr. wsią rządową, należącą do komturyi krzyżackiej w Toruniu. Podług opisów krzyżackich zajmowała włók 48, czynszu dawała na zamek skotów 2 szel. 4. R1457 król Kazimierz zapisał tę wś na własność Toruńczanom. Zdaje się jednak, że Toruń Gronowa nigdy nie posiadał, bo ciągłe zachodzą wątpliwości i spory. I tak r. 1552 król Zygmunt August podczas swojego pobytu w tern mieście wystawił dokument, że nikt inny tylko Toruńczanie mają prawo do tej wsi; także i r. 1555 w Piotrkowie podobny dokument podpisał. Widać ztąd, że i ktoś inny rościł sobie prawa do tej wsi. Co się tym sposobem niezawodnie stało, że król, nie pamiętając o Toruńczanach, zapisał Gr. w dożywociu albo podobnem prawem innej jakiej osobie, która już w r. 1520 trzymała wieś w swojej mocy, tak że miasto nie mogło jej zająć. R. 1600 magistrat toruński postanowił Gr. dla siebie wykupić t. j. prawa zapłacić innej jakiejś osoby, ale reprezentacya miasta, zważając na wielkie długi, które na tej wsi ciążyły, nie dozwoliła. Wreszcie r. 1639 sprawa do tyla ostatecznie się rostrzygnęła, że król Władysław IV podarował Gr. na dziedziczną własność ulubionemu burmistrzowi toruńskiemu Janowi Preuss roku 1639. Odtąd Gr. aż dodziśdnia znajduje się w ręku pry watnem. Jest domysł, nie wiadomo o ile podobny do prawdy, że to pp. dominikanki, które istniały jako tercyarki przed reformacyą przy klasztorze oo. dominikanów w Toruniu, prawo na Gr. miały. Tak czytamy w kronice klasztornej tychże oo. dominikanów, pisanej około r. 1650. O kościele w Gr. jest jeszcze wiadomość, że wkrótce przed wybuchem 2ej szwedzkiej wojny ówczesny proboszcz Gajewski postanowił znacznie podupadły kościół z gruntu naprawić. Kazał dlatego cały dach pozdejmować, gdy tymczasem Szwedzi j nadeszli kościół pozostał bez nakrycia, a co gorszą gorliwy proboszcz Gajewski umarł, i tak wszystko niszczało. Kiedy r. 1670 wizytator biskupi kanonik Strzesz przybył tu, znalazł kościół zupełnie spustoszały. Później jednak i znowu naprawiono kościół, który w należytym i stanie znajdował się przeszłego wieku. O teraźniejszym pisze dyecezalny szematyzm z r. 1867 Kościół w Gr. tytułu św. Mikołaja biskupa, prawo patronatu ma dziedzic von Wolff w Gronowie, o fundacyi i konsekracyi nie wiadomo. W parafii znajduje się publiczna kaplica ś. Rocha we wsi Brzezienku, niedawno wzniesiona; wioski parafialne Gronowo, Młyniec, Żyda, Brzeźno, Brzezienko, Kamionka, Gronówko, Friedrichsthal i Rogówko. Dusz katolickich liczy parafia 1344. Za dawniejszych czasów istniała jeszcze publiczna kaplica św. Ig1 I nacego Lojoli w Młyńcu, którą posiadali oo. I jezuici z Torunia i pozostałe akta wspominają o wielkiej sławie kaplicy z powodu cudów, jakie się tu działy za przyczyną św. Ignacego. 2. G. , niem. Grunau, w dokumentach r. 1349 Grymowo, 1432 Grunau, 1601 Gronowo, 1653 Granowo, obszerne dobra, pow. złotowski, w okolicy teraz jeszcze dość lesistej, zaledwie milę od stacyi kolei żel. pilskotczewskiej w Lipce Linde albo w Wierzchowie Firchau, także milę od m. Pr. Frydlądu, 1 i pół mili od Człuchowa. Położenie jest nieco wysokie i stanowi granicę wód, które z jednej strony spływają do rz. Brdy, z drugiej do Noteci; do Brdy wypływają stąd Kamionka i nieco dalej Sępolna, do Noteci zaś rz. Gwda ze swoimi dopływami, które tu biorą początek, jako DobrynI ka, Glumia, Stalunka, później Łobzanką zwana. I Do Gr. zalicza się 4 następujące części 1 wieś włość. , nad małą strugą, która uchodzi do większej nieco Kamionki, obszaru ziemi obejmuje mr. 4801, razem z dobrami rycer. ma budyń. 202, dm. mieszk. 60, katol. 20, ewang. 530. Parafia i poczta Kamień, szkoła i kościół luterski w miejscu; 2 rycer. dobra, przyłączone do wsi Gr. jako gminy, zawierają obszaru mórg 5795; 3 młyn gronowski, także do Gr. należy, nad strugą Kamionką, ma budyń. 6, dom. mieszk. 2, ewang. 19; 4 Gr. nowe, niem. Neu Grunau, włość, wś, powstała na obszarze gronowskim po r. 1766, nad strugą Stalunka, od r. 1856 stanowi osobną gminę, obszaru ziemi zajmuje mr. 1505, budyń. 133, dom. mieszk. 79, katol. 90, ewang. 342. Parafia i poczta Pr. Frydląd, szkoła w miejscu. Osada Gr. istnieje od najdawniejszych czasów. Pierwotnie była królewszczyzną, wydaną włościanom staropolskiem prawem. Pierwszy raz w dokumencie nazywana jest Grymowo r. 1349. R. 1370 król Kazimierz wystawił dla tej wsi nowy przywilej w Bydgoszczy w środę przed Gromniczną. Sołtys, który wieś na nowo urządzał, zowie się Andrzej z Tucholi. Prawo panowało dotąd polskie, ustępuje teraz prawu niemieckiemu czyli chełmińskiemu. Włók wielkich osiadłych chełmińskich liczono wtedy 80. W pierwszej połowie XV wieku kiedy były zatargi wojenne pomiędzy krzyżakami a Polską, działy się wielkie bezprawia w całej tej okolicy. Kto tylko mógł, napadał wtedy wioski i miasta, wszystko rabował i pustoszył. Tak r. 1432 zabrali nieprzyjaciele w Gr. 16 sztuk bydła rogatego i 4 konie. R. 1435 Runge ze Sypniewa zabrał co się dało, 4 sztuki bydła, wicie domowych sprzętów, nawet kościoła nie uszanował, tylko wiele pozabierał, co kosztowniejszego. Widać ztąd, że wtedy już kościół w Gr. istniał. W następnych czasach, nie wiedzieć napewno kiedy, Gr. przeszło na prywatną własność szlachty. Począwszy od XVII w.

Gronopol

Gronów

Gro nówek

Gronówko

Gronowo