826 Grd. włość w sumie 86000 zł. reńsk. m. k. w dom Żuków Skarszewskich, 3. G. , wieś, powiat grybowski, par. i st p. Grybów, o 5. 3 kil. od Grybowa, w położeniu pagórkowatem, ma 2628 m. rozl. fw tern 1027 mr. lasu, 149 dm. , 1018 mk. , tartak. Wieś ta, należąca dawniej do starostwa grybowskiego, obecnie attynencya Biały niżniej i własność lir. Konstancyi Stadnickiej, otrzymała nazwę od gródka, może jeszcze przedhistorycznego, który według po dania miał stać na szczycie góry w lesie. 4. G. , mko, pow. zaleszczycki, leży po lew. brze gu Dniestru, u ujścia rzeki Dupy, o 6 kil. na wschód od Zaleszczyk, w bardzo żyznej okoli cy; kukurydza, tytuń a nawet kawony udają się tu w polu; przestrzeni posiadłość dworska ma 863 mr. , w tern 209 mr. lasu, włościanie posiadają 1088 m. a. ; ludności rzym. kat. 68, należących do parafii w Zaleszczykach, gr. kat. 802, izrael. 257, razem 1127; gr. katol. parafią ma w miejscu, do której należą filie Kułakowce z 293 i Dtmiów z 205 parafianami; parafia ta należy do dekanatu zaleszczyckiego dyec. lwowskiej; sąd, notaryusza i urząd po cztowy ma w Zaleszczykach. Posiadłość więj ksza należy do Zdzisława hrabiego Borkow skiego. B. ., Lu. Dz. , M. Ż. S. Gródek, niem. Groddeh, dobra i wieś, pow. świecki, nad Czarną wodą, która tu prawie naokoło zakręt czyni, w miejscu dawniej osobliwie obronnem; 1 dobra mają obszaru mórg 2006, budynk. 12, dom. mieszk. 5, katol. 56, ewang. 28. Parafia Drzycim, szkoła w miejscu, poczta i stacya kolei żel. Laskowice; 2 włość, wś, obszaru ziemi mórg 1522, budynk. 54, dom. mieszk. 32, katol. 191, ewang. 48. Parafia, szkoła, poczta jak powyżej. G. jest prastarą osadą, nazwę wzięła od grodu małego, który tu w rzeczy samej istniał na wyniosłem wzgórzu przy Czarnej wodzie. Bronił on za prastarych czasów przejścia przez tę rzekę głównym traktem, który wiódł tędy z Bydgoszczy i Wyszogrodu Fordon przez Sierock do Kowego. Nawet krzyżacy zachowali go i nazwali po swojemu Haus Dreczem, Dritschim, Setze, albo też po dawnemu Grodko. Jak teraz jeszcze wskazują pozostałe resztki, był ów zamek szczupłych tylko rozmiarów ztąd imię Gródek, zapewne w kształcie obronnej wieży kilkopiętrowej pobudowany, z 3 stron Czarną wodą otoczony, z czwartej, gdzie było podzamcze Vorburg z folwarkiem krzyżackim, obraniała go fossa głęboka ze zwodzonym mostem. Także i lasy pobliskie obrony mu dodawały. R. 1360 Daniel von Menden komtur świecki w którego obwodzie Gródek leżał wystawia ztąd aufunserni Haus Dręczę dla wsi pobliskiej Drzycimia. Roku 1448 w dzień św. Marcina bawił w Grodku mistrz w. krzyżacki Konrad Ton Erlichshausen, który Gró. j ztąd pismo wystosował zaźalające do polskiego dowódzcy w Bydgoszczy. R. 1461 znajdował się Gródek w mocy Polaków król Kazimierz dał go wtedy w zastaw za zł. 6000 Janowi Kościeleckiemu. Później był tu starościński folwark, a o zamku nic nie wiadomo. Teraz małe już tylko po nim resztki w sklepieniu murowanem, w fossie zamulonej i zarosłej zachowały się. Porównaj Wegner Pommersches Herzogthum und Deutsche OrdensKomp turei, tudzież Gesch. des Kreises Schwetz II135. Gródek, Grudek, wieś, pow. jabłonkowski na Szl sku austr. , par. kat. Jabłonków, par. ewang. Nawsi; rozl. mr. 1704, ludn. 726. Jest tu szkoła ludowa i zarząd lasów arcyks. Albrechta. Gródek, ob. GrodŁ Gródek, niem. Wunsohelberg, ob. Hradeh Gródek, potok górski, powstaje w obr. gminy Gródka, w południowowschodniej części tejże gminy, w pow. grybowskim, z kilku strug, łączących się we wsi; potok płynie na północny zachód i w obrębie Białej niźaiej uchodzi z prawego brzegu do Białej Dunajcowej ob. . Zabiera tak z prawego brzegu liczne strugi leśne, spływające z Wielkiego lasu, jak z lewego brzegu. Długość biegu 6 kil. Gródek siemkowski, pow miński. Wszystkie miejscowości, noszące nazwy Gródków, Horodków lub Horodyszcz, należą niewątpliwie do rzędu najdawniejszych w kraju naszym, i sięgać muszą tej odległej epoki, kiedy bądź pod wpływem wyższej stosunkowo cywilizacyi, bądź też w celu dzielniejszego odparcia nieprzyjaciół, plemiona słowiańskie, zmuszone poniekąd koniecznością, zaczęły przywykaó do życia rolniczego, osiadłego, a tern samem dla bezpieczeństwa garnąć się musiały pod zasłoną obronnych gródków, pierwiastkowych siedzib naczelników rodzin lub pokoleń, a następnie władców udzielnych. Na tej zasadzie mamy prawo mniemać, że Gródek S. , wspominany w kronikach pod rokiem 1161 Encyklopedya Ogólna, Warszawa 1873 tom VI stron. 141 i 142, gdzie jednak obok nazwy urzędowej Gorodok wypadało pomieścić polską nazwę, która brzmi Gródek, uważać należy za starożytną osadę krywiczańską, która po upływie wieków stała się siedliskiem któregoś z licznie rozrodzonych Rurykowiczów, potomków Iziasława, syna Rogniedy, protoplasty znanych z niespokojnego ducha kniaziów połockiej dzielnicy. Wały zamkowe w Gródku S. , głęboką lecz wyschłą oddawna fossą otoczone, jednym bokiem przypierają do rzeki Wiaczy i obszernego stawu, z innych zaś stron mając łąki błotniste i moczary utrudniające przystęp, posiadały niegdyś w dzieciństwie sztuki wojennej, niejakieś znaczenie. Z powodu jednak zbyt szczupłej około pół morgi obszaru przestrzeGró ni wał amp; mi objętej, w razie napadu, mogły one być bronione przez nieliczną tylko załogę. Wjazd do środka wałów przez fossę zamkową istnieje dotychczas; dawniej był tu most rzucony na palach istniejący wedle podania przed laty jeszcze kilkudziesięciu; w tej zaś epoce kiedy Gródek S. był warownią, most zwodzony służyć musiał dla komunikacyi mieszkańców. Jedyny dogodny przystęp do zamku od strony podzamcza, zajmującego parę morgów równiny, z jednej strony z rzeką, z innych zaś z łąką błotnistą graniczącej. Na tern więc miejscu, zajętem obecnie stodołą i ogrodami folwarcznymi, wznosić się niegdyś musiały budynki dworskie i ekonomiczne, mieszkania licznej służby i załogi zamkowej. Archiwum Gródka 8. bardzo szczupłe, w znacznej części zniknąć zapewne musiało podczas rozruchów krajowych; z nielicznych pozostałych dokumentów z których najstarsze sięgają XVI wieku, niepodobna wysnuć pewnego ciągu dziejów tej prastarej osady słowiańskiej. Niewątpliwie jednak wedle miejscowych źródeł archiwalnych najdawniejszymi dziedzicami Gródka S. byli kniaziowie Sołomereccy Rurykowicze zapewne, władcy najprzód udzielnego księstwa, następnie zaś podlegli w. książętom Litwy, prywatnie tylko możni posiadacze szerokich włości t. j. niejednego tylko księstwa Sołomereckiego Sołomerecze Stare i Gródek Sołomerecki w mińszczyźnie, rodzinnego ich gniazda; lecz nadto lieznych wsi i miasteczek w dalszych, na wschód położonych stronach Rusi litewskiej, mianowicie w województwach witebskiem pow. orszański i mścisławskiem. Sołomereccy h. Rawicz, gorliwi wyznawcy kościoła wschodniego za dowód czego służy bogate uposażenie cerkwi, obecnie parafialnej, niegdyś monasterskiej, w Sołomereczu, przeciwnicy Unii Brzeskiej, za przykładem Ostrógskich, Sanguszków, Wiśniowieckich, Koreckich, Rużyńskich i wielu innych możnowładców na Litwie i Rusi w owej epoce; czynni przy utworzeniu związku polifcycz. religijn. z protestantami na zjeździe wileńskim w 1599 r. p. Wilno przez J. I. Kraszewskiego tom I, stron. 313 i 408, wcześnie jednak przyswoili cywilizacyą polską, o czem świadczą dokumenta autentyczne, wedle ówczesnego obyczaju alfabetem słowiańskim pisane w języku białoruskim, z polskimi jednak podpisami członków tej rodziny z końca XVI i początków XVII stulecia. Na kresach, nieprzyjaciół kraju odpiera zwycięzko kniaź Iwan Sołomerecki, starosta mścisławski p. Polska, Dzieje i Rzeczy jej przez J. Lelewela tom I, Poznań 1858 stron. 525, także Tomasza Świeckiego Historyczne Pamiątki tom II, Warszawa 1859 stron. 128 w 1501 roku. Teodor jako dworzanin królewski przyjmuje posłów rossyjskich w 1536 roku, nareszcie w senacie zasiada Jan książę Sołomerecki kasztelan mścisławski w 1569 roku. Inwentarz z 1583 r. świadczy, że Anna z Hlebowiczów Sołomerecka, kasztelanowa i starościna mscisławska, wespół z synem Bohdanem oddaje dobra Gródek S. prawem zastawnem księżnie Januszowej Czartoryskiej z zamkiem obronnym i podzamczem, z strelboju wielikoju i małoju, także z mestem i z meszczany, przytem z wsiami Melidowicze, Zabołocie i Sieluty, z obszarem ziemi zawierającym 98 włók. W 1586 r. z zapisu matki Bohdan Sołomerecki staje się właścicielem wielu dóbr, w rzędzie których wymieniony też i Gródek S. , od którego w 1615 r. tenże Bohdan odłącza wieś Sieluty, oddaną prawem zastawnem Mikołajowi Rekuciowi, podst arościemu mińskiemu, na 3 lata w 300 kopach groszy. Za panowania Zygmunta III, niechętnego różnowiercom, znaczenie polityczne Sołomereckich chyliło się ku upadkowi. Wprawdzie posiadają oni wciąż bogate jeszcze włości i głos przeważny w gronie spółwyznawców; lecz w radzie królewskiej, w senacie, w wojsku, nie znajdujemy ich wcale. Syn kasztelana mścisławskiego Bohdan nosi tytuł już tylko starosty krzyczęwskiego i otuczyckiego. Zdaje się nawet, że na synu tegoż, Bohdanie Bohdanowiczu, wygasł ród Sołomereckich po mieczu. W linii żeńskiej niedługo też kwitnęli, gdyż w 1640 r. Bohdan Stetkiewicz, podkomorzy mścisławski potem kasztelan nowogródzki, na mocy intromisyi, obejmuje liczne dobra, w rzędzie których wymieniony też Gródek S. , po zgonie żony Heleny z domu Sółomereckiej. Dalej widzimy, że Gródek S. w ciągu XVII wieku prawem zastawnem przechodzi z rąk do rąk, i ten stan rzeczy trwa bez przerwy aż do 1748 r. W 1666 roku dziedzictwo Grródka S. razem z wielu innemi dobrami dostaje się po zgonie rodziców Annie Stetkiewiczównie w zamęściu Suchodolskiej, stolnikowej mścisławskiej, potwierdzone ostatecznie działem familijnym w 1667 r. Następnie Samuel Izydor Suchodolski, stolnik mścisławski, staje się właścicielem Gródka na mocy zapisu żony, po którym znów dziedziczą dwie Suchodolskie, siostry rodzone Krystyna w zamęściu Pielichowska i Maryanna. Te zaś sprzedają dobra spadkowe łącznie z Gródkiem S. Aleksandrowi Połubińskiemu, marszałkowi wojew. litewskiemu i żonie jego, za 180000 złotych polskich. Wedle inwentarza z 1680 r. Gródek S. posiadał placów tylko 19, gruntów w używalności mieszczan 13 włók, zasiewu żytniego i jarzynnego górą 20 beczek. Powinność mieszczan określono tam następnie po kopie, po wozie siana dać, na żniwa y do grabienia siana chodzić póki zeżną y siano sprzątną, w podwody za mil kilka z czym chcąc. Ha budynek

Gródek

826

Gró