ślników i przemysłowców wyznania katolickie1 go. Majątek zakładowy wynosi 1500 zł. , kapitał obrotowy 7554 zł. Fundusz ubogich, założony przez Zygmunta Augusta w r. 1566 a powiększony w r. 1660 i 1718 przez dotacye Pawła i Zuzanny z Olembeków Kozłowskich, ma na celu wspieranie ubogich miejscowych, posiada majątku zakładowego 4120 zł. , zosta1 je pod nadzorem zwierzchności gminnej, a w r. 1880 miał dochodu 1383 zł. Okolica Gródka obfituje w len, od lat kilku zaś istnieje tutaj j szkoła uprawy lnu, założona w r. 1870 przez galicyj. Tow. gospod, w Grzędzie koło Lwowa a przeniesiona następnie do Gródka. Z zakładów przemysłowych są tutaj garbarnia, huta wapienna, olejarnia, mydiarnia, fabryka spodium i młyn amerykański. Handel ożywiony, miasto jest bowiem ogniskiem handlowem dla sąsiednich miasteczek Janów, Rudki, Komarno, a w pobliżu leżą Czerlany z fabryką papieru i Lubień, sławny kąpielami siarczanemi. Środki komunikacyjne odpowiednie potrzebie. Przechodzi tędy kolej żelazna Karola Ludwika ze Lwowa do Przemyśla a gościniec prowadzi stąd na wsch. do Lwowa na zach. do Przemyśla a na płd. do powiatu rudeckiego. Stacya dr. żel. Gródek leży między Rodatyczamt a Kamienobrodem, o 33 kil. ode Lwowa. Targi tygodniowe odbywają się co czwartek, a jarmarki roczne na towary, bydło i ziemiopłody 19 marca, 19 grudnia, w poniedziałek po Bożem Ciele i 14 września. G. istniał już w roku 1213. Miasto, warowne dawniej i obronne zamkiem, przeniósł Jagiełło z prawa ruskiego na magdeburskie, nadał mu 100 łanów, a mieszkańców uwolnił od danin i powinności na lat 12. Wójtostwo sprzedał Mikołajowi Ulrykowi za 30 grzywien i nadał mu różne prawa. W r. 1419 założył tutaj Jagiełło kościół famy, na zamku zaś fundował klasztor franciszkanów. W Gródku umarł też Jagiełło r. 1434, jadąc z sejmu w Korczynie na Ruś, gdzie miał odebrać hołd od Stefana, wojewody wołoskiego. W drodze, pisze Bielski, zatrzymał się król w lesie podług zwyczaju, bo był bardzo myśliwy i słuchał słowika szczebiocącego do północy, a iż była pora zimna, przeziębił się, wpadł w niemoc a przyjechawszy do Gródka w wilię świąteczną u stołu siedząc przy posłach wojewody wołoskiego srogo się rozniemógł i w poniedziałek świąteczny umarł. Po śmierci złożono serce króla w ścianie kościoła franciszkańskiego. Po zgorzeniu miasta odnowił Kazimierz Jagiellończyk wr. 1469 wszystkie przywileje miasta i uwolnił mieszkańców od podwód. R. 1510 pozwolono mieszczanom pobierać mostowe. W r. 1537 pozwolił Zygmunt I po napadzie Tatarów, z powodu spustoszenia miasta, obracać czopowe przez lat 10 na obwarowanie, a 1547 r. zalecił staroście jaknajmocniej, ażeby mieszczan nie zmuszał do żadnych robocizn. Tylko na ratunek miasta mieli się zgłaszać za danem hasłem. Ustanowił też radę miejską, do której starosta miał mianować 2 rajców, wójtostwo jednego, gmina jednego a oraz ponowił pozwolenie użytkowania z lasów. Zygmunt August pozwala 1550 roku pobierać mieszczanom mostowe od koni i bydła, czynsz od gorzałki przeznacza na naprawę mostów, grobel i utrzymanie murów w dobrym stanie, mieszkać zaś żydom wzbrania najsurowiej. Przywileje dla rymarzów, paśników, siodlarzy i czapników dozwalają tylko katolików przyjmować. Bednarze, kołodzieje, stelmachy, tokarze i garncarze mieli też swoje przywileje. Gdy w r. 1611 miasto spalono a zamek spustoszono, polecił sejm staroście Myszkowskiemu miasto i zamek podźwignąć i wzmocnić, a na pokrycie kosztów pozwolił obrócić dochody starostwa. Lustracya z r. 1616 wylicza rzeźników 8, płatnerza i stelmacha po jednym na usłudze zamkowej. W r. 1655 pokonał Chmielnicki w okolicy Gródka garstkę wojska polskiego, dowodzoną przez Stanisława Potockiego, hetmana w. kor. W kilka lat po wojnie przybywszy lustratorowie w r. 1662 zastali w rynku domów 22 fbyło ich przedtem 78, w ulicach zaś 10 było ich przedtem 82. Ponieważ miasto przez samych katolikó w było osiedlone, począł starosta Jan Gniński, wojewoda chełmiński, zakładać na ogrodach zamkowych osobne dla żydów miasteczko, które Gnin nazwał. i Jan III nakazuje mieszkańcom 1682 r. , aby wszyscy do obwarowania i obrony miasta naI leżeli, a 1684 r. potwierdza fundacyą Gnina. j Według lustracyi z r. 1765 było między wałami domów 77, placów pustych 24, browarów 4, za wałami i bramą niegdyś krakowską domów 58. Na przedmieściach lwowskiem, czeriańskiem i zastawskiem było gospodarzów gruntowych 348, zagrodników około 300. Do jurydyk kościelnych należało domów 108, cerkwi 3, fara, kościół św. Barbary, św. Mikołaja, św. Stanisława szpitalny i klasztor franciszkanów na Podzamczu, gdzie 38 katolickich gospodarzy. Żydowskie miasto Gnin liczyło domów 62, komorników 124, browarów 18, pańskich 3 i woskobójnię. Około r. 1780 zaczęło miasto zaludniać się osadnikami niemieckimi. W Gródku czyniono spostrzeżenia meteorologiczne od grudnia r. 1870 do lipca 1872. Odnosiły się one do stanu ciepłoty, średniego kierunku wiatru i stanu zachmurzenia nieba, a są zawarte w 6 i 7 tomie Sprawozdań komisy i fizyograficznej. W tych samych tomach mieszczą się także spostrzeżenia pojawów w świecie zwierzęcym za rok 1871 i 1872. Archiwum lwowskie przechowuje Acta Castrensia Grodecensia od r. 1528. W r. 1837 wyszła we Lwowie mapa Plan der Urngebungen v. Grodek, 4 tabl. OródeoM powiat graniczy na płn. z pow. jaworowskim i żółkiewskim, na wschód z pow. lwowskim, na płd. z pow, rudeckim, na zachód z pow. mościskim i jaworowskim, zajmuje 788 39 kil. kwadr. 1432 mil kw. obszaru i jest pod tym względem 58 powiatem w Galicyi. Gmin jest w powiecie 69, obszarów dworskich 45, przełożeństw obszarowych 33, a więc jednostek administracyjnych 102. Gmin katastralnych 56. W przecięciu zajmuje jedna gm. 1087, a jeden obszar dworski 1171 mr. , na milę kwadratową zaś przypada gmin administracyjnych 4 9. Między gminami są 2 miejskie miasto Gródek i miasteczko Janów a 67 wiejskich Artyszczów gmina i obszar dworski, Bar i. Koców gm, i obszar dwór. , Bartatów gm. i obszar dwór. , Bor ki dominikańskie, Borki janowskie gm. i obszar dwór. , Bratkowice gm. i obszar dwór. , Brundorf, Burgtal, Cuniów gm. i obszar dwór. , Czerlany gm. i obszar dwór. , Dąbrowica gm. i obszar dwór. , Dobrostany gm. i obszar dwór. , Dobrzany gm. i obszar dwór. , Doliniany gm. i obszar dwór. , Dołhomościska gm. i obsz. dwór. , Drozdowice gm. i obszar dwór. , Ebenau, Haliczanów, Hartfeld, Jamelna gm. i obszar dwór. , Jaśniska gm. i obszar dwór. , Kamienobród gm. i obszar dwór. , Karaczenów, Kiernica gm. i obszar dwór. , Kossowiec, Lelechówka gm. i obszar dwór. , Leśniowice gm. i obszar dwór. , Łozina gm. i obszar dwór. , Lubień mały gm. i obszar dwór. , Lubień wielki gm. i obszar dwór. , Majdan gm. i obszar dwór. , Malczyce gm. i obszar dwór. , Małkowice gm. i obszar dwór. , Milatyn gm. i obszar dwór. , Mszana gm. i obszar dwór. , Neuhof, Obroszyn gm. i obszar dwór. , Ottenhausen, Porzecze Gródeckie, Porzecze Janowskie gm. i obszar dwór. , Powitno gm. i obszar dwór. , Putiatycze, Rodatycze gm. i obszar dwór. , Eokitno gm. i obszar dwór. , Rottenhau, Rzeczyczany, Schonthal, Stawczany z Dąbrówką i Ferdynandówką gm. i obszar dwór. , Stawki gm. i obszar dwór. , Stodółki, Stradcz gm. i obszar dwór. , Stronna, Suchowola gm. i obszar dwór. , Uherce niezabitowskie gm. i obsz. dwór. , Vorderberg, Walddorf, Weissenberg, Wereszyce gm. i obszar dwór. , Wielkopole gm. i obszar dwór. , Wola dobrostańska gm. i obszar dwór. , Wołezuchy gm. i obszar dwór. , Wroców, Zalesie gm. i obszar dwór. , Żałuże, Żaszkowice gm. i obszar dwór. , Zawidowice gm. i obszar dwór. , Zuszyce gm. i obszar dwór. Nawodnienie powiatu obfite. Przeważna część wód uchodzi do Dniestru a mała ich cząstka tylko z zach. krawędzi należy do dorzecza Wisły. Przez pow. gródecki przechodzi zatem także główny europejski dział wodny. Wchodzi on tutaj z Hoszau w pow. rudeckim i biegnie w kierunku płn. przez Doliniany, Bratkowice, Rzeczyczany i Leśniowice do źródeł Wereszy1 cy i jej dopływu Rudaczki, a okrążywszy te źródła, skręca się na płd. wsch. , wchodzi na Działową górę i opuszcza granice powiatu. Przeważna część rzek rozlewa się w rozliczne stawy. Do Dniestru uchodzi Wereszyca, największa rzeka powiatu. Powstaje ona na płn. granicy powiatu w obrębie gminy Wereszyce z kilku potoków i płynie w kierunku płd. wsch. do Lelechówki, gdzie tworzy mały stawek, następnie do Janowa, rozlewając się tutaj w obszerny staw janowski i do Stradcza, tworząc tu znowu wąski, podługowaty staw stradecki, podobny raczej do rozszerzonego koryta rzeki. Następnie płynie koło kolonii niem. Rottenhau i Porzecza Janowskiego w kierunku płd. , poniżej Porzecza skręca na zach. , koło Malczyc rozlewa się w staw malczycki i płynie w kierunku zach. przez Stronne, Powitno, Zuszyce i Cuniów aż do Kamienobrodu. Tutaj zwraca się nagle na płd. , tworzy najrozleglejszy w powiecie staw drozdowieki, zwany w płd. swej części stawem gródeckim, przepływa Gródek, rozlewa się na płd. od miasta w staw czerlański, a przybierając znowu kierunek płd. wsch. tworzy jeszcze poniżej Czerlan staw lubieński, z którego wypłynąwszy zwraca się na płd. , a w Porzeczu gródeckiem opuszcza granice powiatu i wchodzi do powiatu rudeckiego. Z prawego brzegu przyjmuje Wereszyca znaczniejszy dopływ w Eamienobrodzie. Nastaje on w Jary nie Griinthal a płynąc w kierunku płd. rozlewa się pod Wolą dobrostańska w staw wolicki, pod Dobrostanami w staw dobrostański, pod Weissenbergiem w staw białogórski. W płd. kończynie powiatu uchodzą do Wereszycy od pr. brz. pofcok Zaszkowiec, nastający w Hoszanach, w pow. rudeckim, i potok Krupka, płynący również z Hoszan, wzdłuż granicy pow. gródeckiego a rudeckiego. Od lew. brzegu zasilają Wereszyce potoki Ruda czka, Stawki i Stara rzeka. Rudaczka nastaje I na płn. granicy powiatu, a płynąc w kierunku płd. wsch. po pod Wiszenką małą i wielką skręca na płd. , powyżej Majdanu tworzy staw jeden, poniżej staw drugi a następnie po krótkim biegu uchodzi do Wereszycy. Potok Stawki, słaby i nieznany, powstaje w obrębie gminy tej nazwy, a po krótkim płd. biegu uchodzi do stawu janowskiego od płn. Stara rzeka powstaje w płn. wsch. stronie powiatu we wsi Dąbrowica, płynie na płd. przez Łozinę i Zorniska, stąd na płd. wschód przez Schonthal, tutaj tworzy mały staw a następnie skręca na płd. zachód i płynąc po pod Wroców uchodzi w Zbyskach do wsch. kończyny stawu malezyckiego. Do Dniestru uchodzą także wody z płd. wsch. kończyny powiatu, za pośrednictwem potoku Stawisko al. Bartatówka, zwanego w dolnym biegu Stawczanką, a uchodzącego do Szczerka. Do dorzecza Wisły ucho

Gródek