wsi Janowce. Grunta folw. dotykają bezpo1 średnio granicy pruskiej. Wieś odseperowana, skolonizowana, ma dymów 16, ludności 158, przestrzeni mr. 45 pręt. 65. Grunta folwar. , wraz z lasem zawierają włók 64 nu np. i skła dają się z naczelnego folw. G. i pomniejszych Nowydworek i Ostrówek, oraz gruntów zwa nych Odłogi, Dąb, Zabagnie lub Królowa Gó ra, Zalesie, Rogowo lub Rogówko. Na G. i NowymDworku gleba pszenna, na Ostrówku i Odłogach żytnia. Jeszcze przed kilkunastu laty były tu stosunkowo obszerne lasy, a cho ciaż część ich wykarozowana i zamieniona na orną rolę, to zawsze zostało jeszcze 20 włók lasu. Wody niewiele, bo tylko dwie sadzawki, a przez pola Ostrówka płynie ruczaj; znać przecież w lesie łożysko rzeczułki, która daw niej przy dworze tworzyła spory staw, zamie niony teraz na łąkę. W naczelnym folw. bu dowle liczne, obszerne i w dobrym stanie; go rzelnia nieczynna, cegielnia. Sad obszerny, utrzymany starannie, ma kilkaset sztuk wybo rowych drzew. Dobra te należały do Tadeu sza i Adama Hejbowiczów, dalej do Zimnocha, następnie do A. Righettowej; w r. 1855 kupił te dobra Józef Ptak za rs. 28500. Wieś G. miała 1827 r. 22 dm. , 154 mk. 16. G. , wieś, pow. maryampolski, gm. Freda ob. , parafia Godlewo. W 1827 r. było tu 7 dm. , 91 mk. , obecnie liczy 23 dm. , 198 mk. , odl. 41 w. od Maryampola. 17. G. , wś, pow. maryampol ski, gm. Jaworowo, par. Maryampol. W 1827 roku było tu 11 dm. i 108 mk. ; obecnie liczy 14 dm. , 182 mk. ; odl. 10 w. od Maryampola. 18. G. , ob. Grabów. B. W. Br. Ck. Grabowo 1. wieś w pow. sokolskim, o 31 w. od Sokółki, chat 28. 2. G. , folw. szlach. , pow. wileński, 5 okr. adm. , o 37 w. od Wilna, 1 dom, 24 mk. katol. 1866. 3. G. , wś rząd. , nad rz. Berezyną, pow. oszmiański, 3 okr. ad. t gm. Bakszty, od Oszmiany o w. 69, od Dziewieniszek 48, dm. 26, mieszk. prawosŁ 215 1866. Grabowo 1. niem. Grabau, wś, pow. wyrzyski, 18 dm. , 216 mk. , 174 ew. , 42 kat. , 30 analf. Kościół protest, dyecezyi łobżenickiej. Poczta i kol. żel. w Miasteczku Friedheim o 8 kil. Wykopano urnę z pokrywą ozdobną. 2. G. , dom. , pow. wyrzyski, 5141 mr. rozl. ; 3 miejsc 1 Gr. ; 2 folw. Augustowo Augustenhof; 3 Charlottenhof; 22 dm. , 300 mk. , 214 ew. , 86 kat. , 91 analf. 3 G. , wś, powiat wrzesiński, 16 dm. , 166 mk. , wszyscy katol. , 45 analf. Kościół par. katol. dekan. miłosławskiego probostwo ma 234 mr. rozl. , do parafii tej należy jeszcze kościół w Nowej wsi. Poczta w Borzykowie o 7 kil, st. kol. żel. Miłosław o 11 kil. Wieś Gr. należała dawniej do Btarostwa pyzdrskiego i była w dzierżawie różnych rodzin wielkopolskich, jako to Tomickich, Iwińskich, Rozrażewskich, Radolińskich, lipskich i t. d. Kościół już istniał na początku XVI wieku. Kościół w Nowej wsi, który zapewne jest z tego samego czasu, przyłączono wraz z wszelkiemi funduszami do parafii grabowskiej r. 1750. 4. G. , dom. , pow. wrzesiński, 3422 mr. rozl. wraz z Krzywą górą, która jest oddzielną gm. ; 2 miejsc 1 Gr. ; 2 karczma i młyn Wygoda; 12 dm. , 221 mk. , 7 ew. , 214 kat. , 80 analf. Własność teraz dra Władysława Łaszczyńskiego. Gospodarstwo wzorowe. 5. G. , niem. Buchenfelde, wś i gm. , pow. mogilnicki, 3 miejs. Gr. ; 2 osada Wikno; 3 folw. Kurze grzędy Friedrichafeide; 15 dm. , 131 mk. , 86 ewang. , 45 kat. , 41 analf Poczta, gość. i kol. żel. w Trzemesznie o 12 kil. 6. G. , wieś, pow. gnieźaieński; 32 dm. , 326 mk. , 249 ew. , 77 kat. , 112 analf. Poczta i kol. żel. w Czerniejewie o 4 kii. 7. G. , wieś, pow. wągrowiecki, 17 dm. , 135 mk. , 77 ew. , 58 kat. , 46 analf. Poczta w Gołańczy o 5 kil. , st. kol. żel. Chodzież o 30 kil. Grabowo, niem. Grabau, włość, wieś kościelna, pow. starogrodzki, ma dośó wysokie położenie przy wyniosłem wzgórzu, nad niewielkiem ale głębokiem po części zarosłem jeziorem, pół mili od bitego traktu ze Skurczą do Starogrodu, gleba w większej daleko części urodzajna, pszenna, nieco górzysta; lasu w granicach wsi teraz niema. Z folw. Mazbausen obejmuje włość, posiadł. 11, zagrodn. 16, obszaru ziemi mr. 4151, katol. 509, ewan. 37, dom. mieszk. 49. Kościół filialny i szkoła w miejscu, parafia Skurcz, poczta Bobowo. Odległość od Starogrodu 2 mile, Gr. należy do najstarszych osad Pomorza. Nie podlega prawie wątpieniu, że tu kiedyś zamek obronny istniał. Przy wsi na wzgórzu ponad jeziorem dziś jeszcze świadczą o nim zachowane tz. pierwotne okopy. Pierwotne imię nosił ów zamoK Skosowo, jak wynikać się zdaje z dokumen to w. R. 1274 książę Mestwin II opisując granice pomiędzy kluczem pepiińskim oo. cystersów a Grabowem wspomina ten zamek Skosowo i tak mówi A loco castri quivocatur 8C0880W ad paludem que dicitur chonotope, a qua paluda decurrit rivulus utroąue cum littore qui influit mylcicham, Miloicham usqua ad Janam. Item de scossoto directa linea in paludem que desc ndit in stagnum Brezeke teraz Brzeźno. De brezeke vero usqua in stagnum Gribene. Et de gribene usqua in aitarum gribena usqua glost itd. Za krzyżaków o starym zamku nie słychać był dla nich zbytecznym, a wieś należała do rządu. Najstarszy znany przywilej krzyżacki pocbodzi z r. 1354 Aleksander von Kornre komtur w Pokrzywnic Engelsburg, do którego odległe G. jak widać należało, potwierdza przywilej, któ ry jego poprzednik Konrad von Gartow był nadał jakiemuś Tylen von Okeney prawem chełmińskiem. Wszystkich włók miało być wtedy we wsi 60. Z tych otrzymał wolnych sołtys 13. Roku 1365 sołtys grabowski Hiidebrant z Booowa i inni włościanie uskarżali się przed komturem pokrzy wińskim Lipoldem von Ettelen nie jest umieszczony w NamenCode Voigt a, jako pełnej liczby włók 60 nie mają. Wspomniony komtur Lipolt kazał dlatego grunta grabowskie na nowo rozmierzyć i znalazł tylko włók 56. Teraz sołtys otrzymał zamiast 13 włók 6. Jaki był stan wsi za czasów polskich, widać z rewizyi uczynionej przez sekretarzy król. Hieronima MileńsMego i Jakóba Zarzeckiego r. 1621 do wsi G. włók wszystkich 55, między któremi plebańskich 4, sołtyskich wolnych wedle przywileju 6, siódmą ma sołtys także zdawna nadaną, na którą prawa żadnego nie ukazał; przeto czynsz z niej płacić powinien. R, 1650 król Jan Kazimierz potwierdził Pawłowi Klejnie sołtysowi przywileje krzyżackie. Kośeiół tutejszy filialny, patronatu rządowego, tytułu św. Trzech królów, budowany jest niewiadomo kiedy w tz. pruski mur. Od niepamiętnych czasów przyłączony do Skurczą. Nabożeństwo odprawia się co 3 niedziele. Szkoła liczyła r. 1867 dzieci katol. 90. 2. GL, niem. Gr. Grabauf wś włość, pow. kwidzyński, śród żyznych nizin, po prawym brzegu Wisły, nad Starą Nogatą, ze strony Wisły osłoniona mocną groblą przed zalewem, około 1 milę od Kwidzyna. Obszaru ziemi obejmuje mr. 1379, budynk. 54, dom. mieszk. 21, katol. 24, ewan. 201. Parafia i poczta Kwidzyn, szkoła Grabówko. Mieszkańcy niemieccy zdawna sprowadzeni osadnicy dobrze się mają, mianowicie też hodują owocowe drzewa. Przy Gr. Fryderyk II koniecznie się upierał chcąc założyć twierdzę obronną na Wiśle, dużo już łożył kosztów i zachodów, ale nieskrępowana Wisła wszelkie podjęte wysiłki i roboty wciąż niszczyła, tak że potem zaczęto fortecę budować nieco na południe, przy Grudziądzu. 3. G. , niem. Gr. Grabauy dobra rycerf i wś, pow. człuchowski, w zachodniopółnocnej części, blisko granic Pomeranii, nad małą strużką wpływającą do Czarnej, niedaleko traktu bitego człuchowskobiałoborskiego, około pół mili od Białoboru Baldenburg. Obszaru ziemi obejmują osobno dobra mr. 6243, wś włość. 404, budynk. po społu 55, dom. mieszk. 28, katol. 13, ewang. 270. Parafia Ekfir, szkoła w miejscu, poczta Białobór. Do Gr. należy młyn grabowski na strudze Czarnej, płynącej ztąd pod miasto Czarne Hammerstein, któremu imię nadała. Ma budynki 3, domów mieszkał. 1, ewang. 5. Pierwotnie było Gr. dobrami rządowemi. Roku 1374 Winryk von Kniprode mistrz w. krzyżacki wydał na własność dziedzicznie prawem chełmińskiem włók 60 w Gr. Stefanowi Gotzendorf który to przydomek zachowali Grabowscy, tak jednakowoż, aby półbrat jego Jaśko otrzymał w tej wsi włók 10. Także i o bartnikach pisze, żeby dla krzyżaków wyjęci byli Doch so neme wir us unsir biiten die wir in demselben gute itzt haben, also dass unsir butenir vorbas ine keyne buten machen sullen. Później musiały zajść zmiany w tej wsi, gdyż r. 1381 tenże mistrz wielki Winryk von Kniprode podobny przywilej wystawia na tę wieś Januszowi Colmage pod warunkami jak wyżej, włók wymienia 50, o bartnikach nie wspomina, dodaje tylko co do położenia, że ta wieś jest w lesie Grabów in dem Walde. Za polskich czasów panowie tutejsi przyjęli nazwę Grabowskich, z przydomkiem wsi ich dawniejszej, po niemiecku przezwanej Gotzendorf Gockowo. Jest jeszcze wiadomość o kościele w Gr. , przyczem i niektórzy posiadacze zachodzą. We wsi Gr. zdawna istniał kościół katolicki, przyłączony jako filia do Białoboru. Patronatu był prywatnego, tytułu sw. Andrzeja, budowany z drzewa, pokryty kleńcem. Proboszcz posiadał 1 włókę przy tym kościele. Roku 1617 arcyb. gnieźn. Gębicki przyłączył kościół tutejszy do nowoutworzonego dekanatu czamieńskiego Hammerstein. W czasie reformacyi luterscy mieszkańcy długo go sobie przywłaszczali. Dopiero w r. 1721 właściciel Grabowa Andrzej Teodor Grabowski, kasztelan chełmiński, sędzia ziemski człuchowski, napowrót go oddał katolikom. Od tego czasu nabożeństwo odprawiał proboszcz z Białoboru, zwykle co 4 niedzielę. Tak trwało aż do r. 1820 wtedy bowiem długo niepoprawiany drewniany kościół dotyla podupadł, że nabożeństwa w nim zaprzestano; ostatecznie został rozebrany r. 1827. Musiał być jednak kościół w Gr. bardzo potrzebny dla okolicznych wiernych, ponieważ wiele było starania, żeby go na nowo odbudować. Patron ówczesny i dziedzic Grabowa pan Koniecpolski poniekąd te usiłowania popierał a prezes ówczesny naczelny von Schon zamyślał nawet urządzić w G. parafią osobną; wszystkie te zamysły spełzły na niczem, jak piszą w aktach, dla braku funduszów, ale niemniej także z nieżyczliwości dla katolików, osobliwie w ostatnich czasach. Tak tedy władza duchowna po długiem pukaniu i wyczekiwaniu rozwiązała nareszcie gminę w Gr. i przyłączyła ją r. 1864 do nowo utworzonej parafii w Ekfirze. Dodaje się tu jeszcze, że wspomniony powyżej Andrzej Teodor Grabowski roku 1722 uczynił testamentem następujący podział majątku najstarszemu synowi Stanisławowi Adamowi, naonczas pisarzowi grodzkiemu skar szewskiemu, a później biskupowi chełmińskie mu, kujawskiemu i warmijskiemu, zapisał Bu Słownik Geograficzny Zeszyt XXII, Tom II 50

Grabowo

Grabowo

Grabowo

Grabowo