nem włók 21 i to folw. Gotlibkowo i Worzels1 dorf które do Gr. należały za zł. 6000 na lat 40. W ten sposób posiadał razem włók 42. Po śmierci Aleksandra Fryrier. Bftckera odziedziczyła te dobra córka jego zamężna majorowa Buchholz. R. 1770 nabył je syn Rafał Bucliholz porucznik praski za tal. 10666. R. 1780 jest posiadaczem kapitan Jan Karol Borek, r. 1786 kapitan Ferdynand von Pfórtner, r. 1794 dworzanin królewski i radca legaeyjny Otto Graf von Keyserling, r. 1797 vonHippel, do którego i lisnowskie dobra należały. K. 1836 nabył G. drogą subbasty August Teodcr von Peterson, a od niego zaś kupił G. i Dohnastiidt r. 1841 za tal 53300 freiherr Hugo Maksymilian Fryderyk von Blumenthal. Ob. Frolich Geschichte des Graudenzer Kreises 82. Goitswaltle niem. , dobra, wś i folw. , pow. morąski, st p. Morąg. Ciołtvertra niem. , zaniedbana kopalnia węgla pod Orzeszem, pow. pszczyński. Gotzel niem. , ob. Peraanta. Gotzkau niem. , pow. człuchowski, ob. Goclcowy. Gow. .. , por. Gnu. .. Gowarczów, os. , przedtem mko, nad rzeką Drzewicą, pow. konecki, gin. i par. Gowarczów. Leży przy trakcie z Kielc do Grójca, odl. 2 i pół mil od Opoczna a 1 i pół mili od Końskich. Posiada kościół paraf, erekcyi niewiadomej wymurowany, odnowiony 1774 r. po pożarze z r. 1767, szkołę początkową i urząd gminny. Targi co wtorek. Miasto założone tu zostało w 1430 r. na prawie niemieckiem za przywilejem Władysława Jagiełły. Zostawało W ręku Bnińskich i Jabłonowskich. Ludność tutejsza zdawna trudniła się wyrobem gwoździ. W XVIII w. istniała tu fabryka szabel. W r. 1827 liczono tu 103 dm. i 946 ink. , w 1861 r. było 126 dm. i 1496 mk. 788 żydów, przeważnie rolników. Obecnie G. liczy 138 domów 12 murów. , 1280 mk. Par. G. dek. koneckiego, dawniej skrzyńskiego, liczy 4960 dusz. Był tu proboszczem ks Adam Jakubowski. Gm. G. liczy 5096 mk. , rozl. 19583 m. , w tern ziemi dwór. 10544 mr. ; sąd gm. okr. I i st. p. Końskie o 10 w. Przemysł żelazny w gminie rozwinięty. W skład gm. wchodzą Baczyna. Barycz, Bębnów, Borowiec, Brzeźnica, Chełb, Czysta, Drutarnia, Fidor, Gąsiorów, Giełzów, Głębokadroga, Hutastara, Józefów, Kacprów, Komaszyce, Kwas, Ludwinów, Michałów, Miłaków, Młynek Nieświński, Morzywół, Nieświn, NosowaWola, Paimchy, Praga, Rogówek, Starakuźnica, Skrzyszów, Teklinów i Witków. Dobra G. składają się z folwarków G, Praga, Ludwinów i Giełzów, oddzielonego folwarku Barycz v. Michałów; osad młynarskich Morzywół, Borowiec i Kwas, tudzież wsi poniżej wymienionych. Rozl. czystodominialna wynosi m. 4985; folw. G Praga grunta orne i ogrody m. 724, łąk m. 202, pastw. m. 323, lasu m. 1029, nieużytki i place m 32, razem m. 2310, bud. mur. 25, drew. 1, płodozmian 8i 10polowy. Folw. Ludwinów grunta orne i ogrody m. 416, łąk m. 56, past. m. 214, lasu m. 1046, nieużytki i place m. 36. razem 1768 bud. mur. 11 drew. 1. Folw. Giełzów grunta orne i ogrody m. 365, łąk m. 88, past. m. 393, nieużytki i place mu 60, razem m. 906, bud. drew. 10, płodozmian 5i 9polowy. Pokłady rudy żelaznej, torfu, glinki ogniotrwałej i far by żółtej. Oprócz powyższej rozległości domi nialnej odłączono różnemi czasy osady mły narskie Morzy wół z gruntem m. 36; osadę Bo rowiec z gruntem m. 25, osadę Kwas z grun tem m, 59; folw. Barycz v. Michałów z osadą młynarską rozległości m. 1250, oraz grunta w wieczystych dzierżawach m. 1200. Wieś Pra ga osad 16, gruntu m. 24 wieś Bębnów osad 41, gruntu m. 613; wś Barycz osad 13, gruntu m. 263; wś Morzy wół osad 13, gruntu m. 267; wś Szczurek osad 6, gruntu m. 151; wś Rogói wek osad U, gruntu m. 182; os. Kwas gruntu im. 39; wś Brzeźnica osad 54, gruntu m. 730; wś Gąsiorów osad 21, gruntu m. 233; wś Te klinów osad 9, gruntu m. 105; wś Ludwinów osad 4, gruntu m. 52; wś Januchta osad 15, gruntu m. 160; wś Skrzyszów osad 27, gruntu m. 323; wś Giełzów osad 23, gruntu m. 667; wś Borowiec osad 11, gruntu m. 355; wś Kac prów osad 37, gruntu m. 551; wś Komaszyce osad 25, gruntu m. 403; wś Miłakowo osad 3, gruntu mr. 55; os. , dawniej mko Gowarczów osad 229, gruntu m. 1417. Br. Ok Gowarten Trakeiiiiigkcii niem. , wieś, pow nizinny, st. p. Skajzgiry. Gowarzewko, ob. Ignacewo, pow. średzkL Gowarzewo 1. , wś, pow. średzki, 20 draM 154 mk. , wszyscy kat. , 46 analf. Poczta w Swarzędzu o 6 kil. , st. kolei żel. w Kobylnicy Jo 11 kil. 2. G. , domin, i gm. , pow. średzki, 2863 mr. rozl; 2 miejsc 1 amp; .; 2 folw. Sy nowiec; 15 dm. , 183 mk. , 51 ew. , 132 kat. , 54 analf. Dobra G. należały w XVIII w. do ko legium jezuickiego w Poznaniu. M, Su Gowarzów, wś nad rz. Wartą, pow. noworadomski, gm. Konary, par Pławno. Liczy 25 dm. , 180 mk. , ziemi włość. 306 mr. Gowiillino, wieś kościelna parafialna, pow. kartuski, tuż przy bitym trakcie gdańskostup skim, nad jeziorem gowidlińskiem, blisko granicy pomorskiej, nad poziom morza 550 Obejmuje włość, wieś, folwark, 2 udziały folwarkowe, posiadł, gburskich 43, zagrodn. 29 obszaru ziemi mórg 7289, w ozem wody powierzchni mr. 681, katol. 730, ewang. 170, żydów 11, dm. mieszk. 97. W miejscu jest nowo fundowany kościół parafialny, szkoła 2kl. I katol. i 1kl, ewang, poczta Sierakowice, odległośó od Kartuz 4 V8 mil. Jako okolica ta oddawna była zaludniona, świadczą stare omen tarzyska pogańskie koło tej wsi napotykane. Czytamy o nich w 1 Eoczn. towarz. naukowego w Toruniu str. 38 Sześć figur kamieni ustawianych, złożonych z kręgów pomieszanych z czworobokami, leży na lekkiej wyniosłości piaszczystej na brzegu jeziora gowidlińskiego, w południowowschodniej stronie wsi, około 1 do 1 i pół kil. odległości od niej. W pierwszej połowie XV wieku za krzyżaków posiadał G. p. Micus Czertecke, jak to wynika z ciekawego dotąd niedrukowanego dokumentu niemieckiego, który dosłownie podajemy Gesoheen ist in den vorjahren by bmder Giseibrechts von Dudelsheim Kompturs czu Dancz rządził t360 1363 geczeiten dass Micusch Czertecke eyn Pan uff dy czeit czu govidelyn, der gewan mit alie dem rechte den Walt der do lyt by der Wesen und by der Lysenitze, von den Panen dy czur Jessyn Jasoń w bytowskiem czu der czeit woneten do Micusch Czertecke den Walt behilt und in hatte in syner gewalt. Do nam dy Herrschafft krzyżacy des Waitczinses uff von Micusch Czertecken wegen XL marek. Dornoch koufte Eicusch Swarsewicz das gut czur Jesse und wolde gewinnen de Wese und dy Lefczenytze und den Walt do was Micusch Czartecke und gewan obir den Walt und die Wesen von im mit eyme rechte. Do rethen hin Stephan Kunostawicz und bewisen dem dike często genanten Micusch Czertecken die grenitzen und daz her sulde behalden dy Wesen und den Walt ewiclich ane alle ansprache andirweit. Dornoch der dike genante Swarsewicz hatte sich vermessen her wolde erbar unversprochene Lute brengen, dy geczugen und schweren sulden daz im der Walt und dy Wesen czugehoreten und wo sie nicht vollviiren des Waldes und der Wesen wellen her ewiclich ane alle ansprache emperen. Do brachte her desę nachgeschrebene dy schweren und cziigen solden, Unislaff Słupy nski, Dowopil von Lebno, Suiislaff von Kantersin. Do sie alle uff die grenitze ąwamen und sie schweren solden, do stunden sy im alle abe, went sy der grenitzen nicht wusten. Des wart abir Micusch Czertecke der Walt und die Wesen czugeteilt czu halden ane alle ansprache. Dornach do das gut gowidelin der Hirschaft ward do krzyżaków przypadło, do begunde der egenanto Nicusch Swarsewicz von Jessin syner Swyne czu hu ten in demselben walde do qwam her Bozel gerethen na koniu und nam dy Swyne us dem Walde. Do bewiseten Micusch Czertecken, Stefan Kunostowicz, Mcusch Grelle und Matliies von Malschitz heren Bozel die grenitzen des gutes gowidelin also daz der Walt czu gowidelin gehorete. Do lies her Bozel der Swyne XII slaen zabić, die oberigen gab her im widder von Betę Wegen na prośbę erbar Lute. 2Joch der czeit be hilt die Herschatt krzyźaoy den Walt und die Wesen mit allem Rechte. Do Nicusch Swarsewicz dises hatte verloren mit allem Rechte, do qwam przybył her czu dem Meister wójt krzyżacki w Bytowie und bat umb Calmisch Recht obir das gut Jessin. Do gab im der Meister colmisch Recht und hiess in syne grenitzen behalden, des lies her verechte Grenitzen in synen brif przywilej schriben ane des Meisters von Butów wissen. Dornoch obir IIII Jar qwam der Meister von Butów und ais in der Moelen młyn czur Jesin do qwam der dick genante Swarsówicz und brochte dem Meister eyn usschrifft synes brifes und bat daz man in by synem brife liesse. Do besach przejrzał der Meister den brif und sach das her mit verechten Dingen hat umgegangen. Do sprach der Meister, ich sulde dir dein recht lasen thun und sulde dich mit dem brife yn eyn feuer lassen werffen. Daz wart dem Meister abgebethen und her sulde dem Meister denselben verechten brif antworten und that es nicht. Damach starb der Meister. Nu sint des dick genanten Nicusch Swarsewicz Kindera und wollen mit demselben brife von nuwes den Walt und die Wesen ansprechen. Wynika z dokumentu, że około r. 1360 po Mikołaja Czerteke przejęli Gowidlino wraz z łąkami i lasem pod Jasoń gdzie jak się zdaje rzeczka Lisenica płynęła krzyżacy. Także i za polskich rządów amp; , pozostało dobrami starościńskiemi, należąoemi do starostwa w Mirachowie; lemaństwo tutejsze dostało przywilej r. 1719, folwark jest wydany w wieczystą dzierżawę r. 1791. Dwa razy w roku d. 8 kwietnia i 23 grudnia odbywają się tu jarmarki na świnie. Pomimo że wś Gr. należy do większych osad i daleko była oddalona od kościoła najbliższa parafia, do której amp; . przyłączone było, znajduje się w Sierakowicach, o dobrą milę drogi, nikt nie pomyślał o ufundowaniu tu nowej świątyni. Osobliwie dalej na zachód w Pomeranii między innowiercami mieszkający katolicy dla braku kościoła w wysokiej mierze pozbawieni byli duchownych pociech. Dopiero teraźniejszy biskup chełmiński Jan Nepomucen Marwićz potrzebie tej zaradził. Chociaż na inne podobne fundacye wiele już nakładał, kazał i tu piękny murowany kościół z własnych zasobów pobudować. Erekcyą wydał d. 13 stycznia 1866. Z nabożeństwem przybywał początkowo dawniejszy proboszcz z Sierakowic. Pierwszym proboszczem go widlińskim był Jan Tuchołka od roku 1867. Drugim jest obecnie jeszcze zarządzający Ludwik Machalewski od r. 1874Kościół gowidliński, od początku zaraz parafialny, nosi tytuł Niepok. Poczęcia H. M. P. , patronatu jest biskupiego. Liczne wioski, rozproszone po 4 Gottswalde