Gopiejkowo, wś i dobra, pow. lepelski, własność Ciechanowieckiego; 5649 dzies. ziemi. Goplenica, ws, pow. nieszawski, gm. Ruszkowo, par. Połajewo. Goplenica, rzeka, dawniej odprowadzała wody jez. Śleszyńskiego do Warty pod Morzysławiem i była spławną za czasów Długosza. Zdaje się, iź musiała płynąć od jeziora Slesińskiego przez dzisiejsze gosławickie. Jeszcze w początkach tego stulecia były ślady jej daw nego koryta w dolinie zarosłej kępami i pod mokłej na długość 2260 pr. Obecnie Wawrz. Sur. Rzeki 105 śladem jej jest rów. Por. Ba chorza i Gopło. Br. Ch. Gopło, folw. , pow. inowrocławski, 1384 mr. rozL, nal. do dom. i gm. Kruświcy, 1 dom, 30 mk. , poczta w Kruświcy o 2 kil. , st. kolei żel. w Inowrocławiu o 14 kil. Gopło, jezioro, położone w połowie południowej w Królestwie Polakiem, na pograniczu powiatu radziejowskiego, w północnej w pow. inowrocławskim wiel. księstwa poznańskiego. Długość wynosi około 4 mil, szerokość największa dochodzi mili, jezioro składa się z kilku części, wszystkie mają główny kierunek z południa ku północy, oddzielone od siebie zatokami i półwyspami, na jeziorze samem są wyBepki pokryte bujnemi łąkami. Do największych należą Łuszczę wo, Sięgano w, Potrzymiechy, na jednej starożytna wieża zamku kruszwickiego; na półwyspie głównym pomiędzy zachodnią częścią jeziora a środkową osada Ostrówek; na półwyspie wschodnim wsi Popowo i Ostrowo. Brzegi jeziora są niskie, płaskie, bezleśne ale liczne posiadają wsie. Po jednej stronie Borowna, Rzeszynek, Słościeszki, Giżewo, Mnich, Łagiewniki, dalej Kruszwica, Gizanów, Tarnówek, Popowo; Warzymów na wprost Kruświcy z drugiego końca Gopła, gdzie szczątki zamku, który miał mieć wieżę podobną do myszej. Głębokość dochodzi do 33 metrów. Woda zmienia kolor, mianowicie tam, gdzie Noteć przepływa. Źródło Noteci znajduje się w kierunku południowowschodnim od Gopła w jeziorze pod Brdowem; stamtąd płynie ku północy aż do Izbicy, skąd zwraca się ku zachodowi do Mikorzyna, pod wsią Nykiel zmienia znowu kierunek ku północy i dopływa do Gopła; przed połączeniem się z jeziorem wody jej mają związek ze strumykami dopływaj ącemi do Warty, która cokolwiek dalej na południe od Koła do Śremu płynie w niewielkiej od Noteci odległości ze wschodu na zachód. Granica spadku wód tu prawie niedostrzegalna. Z jednej bowiem strony Noteć od wsi Nykla dąży ku północy, z drugiej zaś strony Przekop prowadzi na południe do rzeczki Szczykawej, przepływającej przez jezioro Lubstowskie, i do rzeczki Krępina, dopływającej do Warty. Pomiędzy Nyk lem a jeziorem Gopłem łączy się jeszcze z Notecią, po lewej, strumyk wypływający z jeziora ślesińskiego, z którego w wiekach ubiegI łych wody rozlewały się szeroko ku wschodo wi, a ku południowi także dochodziły aż do Warty. Cząstkami dawniejszej, rozleglejszej przestrzeni wodnej są teraźniejsze jeziora Mikorzyńskie, Łęźyńskie, Bieniszewskie, Pątnowskie, Gosławickie najdalej na południe położone, a najdalej na wschód Licheńskie. Wiadomo z kronikarzy naszych, że w ubiegłych wiekach jeziora wielkopolskie miały w ogóle większą rozległość. Gopło za czasów jagiellońskich o milę przynajmniej było dłuższe niż obecnie. Podług Długosza początek Gopła ze strony południowej był przy źródłach Noteci, pod miasteczkiem, teraz wsią Noteć; od strony północnej Noteć wypływała pod zamkiem Szarlej. Od południa wymienia pomiędzy Gopłem i Wartą tylko jeziora Slesińskie i Lubstowskie; z jeziora Ślesińskiego wypływała rzeczka Goplenica do Warty pod Morzysławiem. Teraz stan wód zmienił się całkowicie. Za czasów jagiellońskich okolica kruszwicka podobną była do ogromnej wyspy, oblanej wodami łąozącemi Gopło z Wartą, Wisłą i Bałtykiem. Wtedy jezioro goplańskie służyło za główny gościniec handlu i żeglugi do morza. Wszystkie statki z Warty, Prosny, Neru, Widawki, Obry, chcąc płynąć do Gdańska, tędy się przeprawiały, Zdaniem niektórych, pisze Szajnocha, przyświecała Myszą wieża tym statkom jako morska w długich ciemnych nocach latarnia. I dziś jeszcze w czasie wylewu górna nawet Noteć zapełniona nadętemi żaglami. O ileż zaś więcej mijało kruszwicką wieżę w czasie, gdy okolica podobna była do wyspy. Ztąd, sądzi Szajnocha słusznie, poszło starożytne pierwszeństwo handlowej i obronnej wodą Kruszwicy przed Gnieznem i Poznaniem. Gdy wody opadły, wielkość także Kruszwicy upadła. Teraz Gopło nie ciągnie się już na północ aż do Szarlej a, kończy się pod Kobylnikami za Kruświcą; dalej rozciągają się błota Bachorze, a dopiero o ćwierć mili zaczyna się jezioro Szarlejskie, które dochodzi na północ do wsi Łojowa. Spławnej rzeki Goplenicy nie masz; odkryto tylko jej koryto w błotnistej strudze. Z pomiarów, jakie zrobiono w ostatnich czasach, okazało się, że wody jeziora Ślesińskiego mają około 3 stóp spadek większy ku Gopłu, aniżeli ku Warcie, że najwyższy punkt w tej okolicy wznosi się ponad jeziorem G sławiekiem, w miejscu, gdzie dawniej Goplenica wypływała ku Warcie; punkt ten jest wyższy ponad Gopło o 3 i pół metra. Z tej przyczyny wody z jeziora Ślesińskiego odpłynęły do Gopła i dalej. Dopływy Warty, n. p. Goplenica, ku południowi powysychały, z powodu że w tych stronach prawy i rzeg Warty wzniósł się wyżej z czasem w skutek i nagromadzenia się piasku i mułu, jaki Warta i w czasie wylewów pozostawiała. Zmiana po ziomu wywołała nie tylko zmianę w kierunku rzek i strumyków, lecz i przekształciła w roz1 maity sposób jeziora. W Gosławicach n. p. jest ślad, że tam gdzie teraz wody są najgłę bsze jeziora, była wieś i grunta plebańskie. Z zamku wybudowanego przez Bolesława Chro brego, zamienionego z czasem na browar, dostrzedz można, że niegdyś tylną bramą był wyjazd na drogę wprost do Warty, do Konina prowadzącą. Wedle tradycyj ludowych pro wadziła od wsi Ślesina grobla do Lichenia, któ rej teraz śladów szukać należy w głęboko ściach jeziora Ślesińskiego. Wody samego je ziora Gopła znacznie opadły ku końcowi je szcze zeszłego wieku. Gdy około r. 1775 sta rano się, po przekopaniu kanału bydgoskiego, Noteć uczynić spławną, należało usunąć waż ną przeszkodę z koryta rzeki. Otóż powyżej miasteczka Uścia koryto zatarasowane było mnóstwem kamieni i kłodami drzewa, tak że woda się wstrzymywała I na wiosnę w czasie powodzi szeroko po okolicy rozlewała; w mie siącach zaś letnich zwolna odpływała, tworząc poniżej Uścia liczne mielizny. Gdy zaś koryto oczyszczono i brzegi uregulowano, wody, od Gopła począwszy, równym prądem odpływać mogły, i wtedy to długość i głębokość Gopła znacznie jeszcze się zmniejszyły. Przed wyko paniem kanału w wiekach dawnych droga handlowa prowadziła od południa od Adryatyku do Koła nad Wartą, dalej do Gopła, Note cią ku północy, w miejscu, gdzie Noteć blisko Brdy zmienia kierunek ku zachodowi, szła dro ga dalej ku Wiśle depresyą, w której nastę pnie kanał wykopano, a nareszcie Wisłą aż do Bałtyku. Porównaj Sadowski Drogi handlo we Greków i Rzymian. W Gople znaleziono na terytoryum Tarnówka bursztyn, gdy woda jeziora opadła; odkryto 2 siekierki kamienne, 6 brązowych, wielkich, otwartych pierścieni na drucie miedzianym, przedstawiających ska lę tonów, używanych zapewne przez uderzenie do dzwonienia, a więc zastępujących niejako dzwony. M. St. Goprzydowa, właściwie Gosprzydowa ob. . Gopszta, wieś rząd. i szL, nad jeziorem Gopszta, powiat trocki, 1 okr. adm. , 12 w. od Trok, 4 domy, 26 mieszk. , 13 katol. , 13 izrael. 1866. Gór. .. , por. Gut. .. C ox Górek, Gorysław, Goren, rozmaite formy da wnego imienia, stanowią źródłosłów nazw Gorezyn, Gorczyce, Gorycławice, Goreń itp. Br. Ch. , Cróra, nazwa wielu wsi i osad, położonych przeważnie na wyniosłych brzegach Wisły i innych rzek większych. Zdaje się, że górą. pierwotnie nazywano płaską, wyniosłość wznosz c się znacznie nad poziomem sąsiedniej wody; podczas gdy Chełm był to wyniosły szczyt, sterczący ponad l dow równiną. . Br. Ch. Góra 1. , wś i folw. rząd. nad Narwią, pow. warszawski, gm. Góra, par. HowyDwór. Leży na lewym brzegu Narwi, o 6 w. od jej ujścia. Posiada urząd gminny, szkołę początkową i gorzelnię. W 1827 r. było tu 26 dm. i 305 mk. Gmina G. należy do sądu gm. okr. V, w Jabłonnie; stacya poczt. Nowydwór. Liczy 12556 mr. obszaru i 3883 mk. Dobra rządowe Góra podług opisu z r. 1856 składają się z folwarku G. , wsi Krubin, Ołszewniea, Janówek, Suchocin, Okunin, Wólka, Łączna i Skierdy; podług opisu z r. 1828 rozl. ogólna wynosiła około mr. 10700; istniały gorzelnia, browar, wiatrak, młyn wodny i deptak, przewóz na rzece Wiśle i Narwi. Do roku 1839 dobra powyższe były własnością Wacława hr. Gutakowskiego; w skutek dopełnionej zamiany na inne dobra stały się własnością rządu. 2. G. Rysińska, ob. Dębe Wielkie. 3. G. i G. podu chowna, wsie, pow. kaliski, gm. Staw, par. Góra, o 29 w. od Kalisza, nad strugą Kapuśniakiem, 13 dm. , 81 mk. , 16 mr. rozl. Folw. nad Swędrnią i probostwo mają 5 dm. , 25 mk. , 266 m. rozl. G. oddawna misia kościół drewniany parafialny, który, z biegiem czasu zrujnowany, ustąpił miejsca dzisiejszemu. Dawny kościół miał kaplicę św. Rocha, przytykającą do południowej ściany kościoła, w r. 1609 wybudowaną. Obecnie istniejący kościół w r. 1793 wystawiony kosztem parafian. Parafia G. liczy dusz 2193. Wś G. miała 1827 r. 14 dm. , 125 mk. 4. G. Bałdrzychowska, wś i folw. , pow. łęczycki. Por. Bałdrzychowska Góra. 5. G. Św. Małgorzaty, wieś, i folw. , pow. łęczycki, gmina Tum, par. Góra 8. Małgorzaty. Posiada kośoiół paraf, murowany, który wraz z parafią erygować mieli 1040 r. Mieczysław II i jego bracia. Obecny kościół zapewne jeszcze ten sam. W 1827 r. było tu 23 dm. i 153 mk. Par. G. dek. łęczyckiego dawniej zgierskiego, 5932 dusz liczy. Folw. Góra św. Małgorzaty, od Łęczycy w. 8, ma rozl. mr. 179, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 137, łąk m. 35, nieużytki i place m. 7; bud. mur. 1, drew. 11; pokłady torfu w dobrym gatanku. Folwark ten w r. 1869 oddzielony od dóbr rządowych Brysk i nadany gen. Tachołko, obecnie jest własnością prywatną. 6. G. , wś i folw, nad Pilicą, na wzgórzu, pow. rawski, gm. Góra, par. HoweMiasto. Jest tu piękny park i pałac właściciela. W 1827 r. liczyła G. 20 dm. i 186 mk. ; obecnie liczy 30 dm. , 315 mk. i 529 mr. ziemi włość. Dobra G. z przyległościami Czerwona Karczma i Swidrygały, młynami Borowiec i Pobiedna, liczą 2313 mr. obszaru, w tern 1143 mr. ornej ziemi. Gmina G. należy do sądu gm. okr. II w NowemMieście nad Pilicą, liczy 21, 493 mr. obszaru i 6056 mk. 7. G. , wieś nad rz. Rawką, pow. brzeziński, gm. Popień, I par. Jeżów. Leży na lewo od drogi bitej z Ja Gopiejkowo Gopiejkowo Goplenica Gopło Goprzydowa Gopszta