Gołcza, wś i folw. , pow. miechowski, gm. Rzerzuśnia, leży nad rzeczką Gołeczka zwaną, w stronie zachodniej Miechowa o w. 10. W r. 1827 było tu 28 dm. i 197 mk. ; obecnie lud ność tej wsi wynosi 225 głów; domów muro wanych 5, drewnianych 25, osad włościań skich 36. Obejmuje przestrzeni gruntów dworskich mórg, 406, kościelnych mórg. 7, włościańskich mórg. 261. Jest tu młyn wo dny dworski, małych rozmiarów. G. w XV wieku należała do Jana Niemierza i Stanisła wa Gołeckiego, probostwo zaś tutejsze stano wiło uposażenie kapituły św. Floryana w Krakowie Liber benefic, t. II, 38, nastę pnie w r. 1779, wieś G. , będąca wtedy w za stawie, i probostwo przeszły na fundusz akade mii krakowskiej. Tu się urodził Kossakowski Jan, biskup wileński, gorliwy pasterz, który odbudował Katedrę w Wilnie i podnosił oświa tę ludową w swej dyecezyi. Kościół parafial ny w Gołczy istniał już w XV wieku drew niany, pod wezwaniem św. Maurycego mę czennika Długosz loco cit. , w XVII wieku podupadł, a w r. 1657 w miejsce jego wysta wiony został przez kapitułę św. Moryana w Krakowie dziś istniejący również drewniany kościółek, poświęcony 25 lipca 1659 r. przez ks. Eranciszka Potkańskiego, suffragana i on1 oyała krakowskiego, pod tytułem św. Fran ciszka Ksawerego. Osobliwości, ani pamiątek żadnych nie zawiera. Po urządzeniu włościan z gruntów poplebańskich w ilości mr. 14 pr. 239 utworzoną została w r. 1868 oddzielna osada WysiołekGołcza zwana, składająca się z jednego domu drewnianego, mająca 5 głów ludności; osad włościańskich jest 4. M. Gołezowice, wś rządowa nad rz. Przemszą, pow. olkuski, gm. Rabsztyn, par. Chechło. W 1827 r. było tu 29 dm. i 197 mk. j Gołczowska wola Golejówha, ob. Dobrzechów. Gołdap, mylnie Gołąb, niem. Gołdap, Golau, miasto powiatowe, w Prusach wschodnich, pod 54 l8 sz. i 39 58 dł. , na polskich Mazurach, pow. gołdapski; imię wzięło od rz Gołdapki, która tu przechodzi, 2 i pół mil od granicy polskiej, 7 od Wystruci, 4 od Gąbina, 19 od Królewca. Miasto regularnie i dość porządnie zabudowane w szerokich rozmiarach; wielki jest mianowicie rynek tutejszy. Ludność prawie tylko luterska, w części mówi też po polsku mazursku; r. 1864 liczono mieszk. 4600, obecnie około 6000. Ma 2 kościoły, władze powiatowe, magistrat, sąd obwodowy, pocztę, stacyą telegraficzną, stacyą kolei żel. , szkoły miejskie i t. d. Komunikacya dosyć ożywiona drogi bite w 5ciu kierunkach rozchodzą się, do Gąbina, Margrabowy, Przerosła, do Darkiejm i do Grabowa; kolej żel. wystruckołec ka przechodzi od r. 1879. Targi 10 razy się wa, gdzie ceny na zboże równają się warszawskim. Hodowli inwentarza nie prowadzą też na wielką skalę. Na swoje potrzeby mieszkańcy posiadają trzy wiatraki, sami tkają dla siebie siwe sukna, drelichy, płótna i t. p. Z rzemieślników gmina ma około 6 kowali, 4 cieśli, 1 rymarza, 1 krawca, 3 stolarzy i z 10 szewców. Mieszkańcy gm. w liczbie 2662 dusz obojej płci dzielą się na trzy warstwy społeczne szlachtę częściową z vaną drobną, włościan i kolonistów niemieckich. Pod względem materyalnym drobna szlachta daleko lepiej się ma od włościan, którzy jeszcze nie mogą przywyknąć do swego nowego stanu i mało robią oszczędności. Charakterystycznym rysem drobnej szlachty i włościan jest łatwość przejmo1 Wania rzemiosł; prawie wszyscy rzemieślnicy są samouczkami. Oprócz żydów lichwiarzy i drobna szlachta lubi się też zabawiać lichwą, na której cierpią najwięcej włościanie. Drobna szlachta i włościanie w liczbie około 2195 dusz są wyznania rzymsko katolickiego, koloniści zaś niemieccy w liczbie około 400 dusz należą do rozmaitych odcieni religii protestanckiej, luteranów, ewangielików, menonitów, anabaptystów i t. p. Gmina posiada jedne szkołę utrzymywaną przez kolonistów, w której wykłady są w dolnoniemieckiem narzeczu. Pomimo braku innych szkół drobna szlachta i włościanie starają się pilnie o naukę czytania i pisania. Gmina G składa się z 11 wsi i dwóch folwarków, mianowicie wsi mieszanych tj. należących do szlachty i włościan Oieszkowizny, Łazów, Zarzyc Łukowski, Gołąbek i Jezior, wsi rządowej Kownatki i własności większych właścicieli Strzyżowa i Wapowa, Dminina i Klembowa i folwarku Józefów, kolonij niemieckich Łazy i Aleksandrów. Gminą Gołąbki zarządza wójt, wybieralny na ogólnej zasadzie co trzy lata, wraz z sołtysem. Zarząd gminny mieści się we wsi Łazach. Na utrzymanie zarządu gmin. gmina płaci z 12959 mórg miary nowopolskiej 995 rs. , na utrzymanie sądu gminnego około 450 rs. W gminie GL znajduje się 284 domów mieszkalnych drewnianych. Sa, 1 w. kw. wypada 76 dusz i 8 dom. Przez grunta wsi Jeziory, Gołąbki, Dminina i Klembowa przechodzi drugorzędna szosa z Łukowa do Radzynia, inne zaś miejscowości komunikują się z Łukowem bocznemi drogami, których odległość wynosi od z i do 11 wiorst. W pamiątki historyczne gmina G. nie obfituje; z powodu częstej zmiany właścicieli nic pewnego nie można powiedzieć, podania ulegają zapomnieniu. Archeologiczne zabytki także są bardzo ubogie i ograniczają się na kopcu w lesie majątku Dminin, zwanym przez lud szwedzki mogiłą4, i okrągłego okopu w lesie majątku Strzyżew, zwanego Bujniak, lecz co one zawierają nikt nie wie, gdyż nie prowadzono nigdy systematycznych poszukiwań, a doryw cze żadnych rezultatów nie dały. Z monet znaj dywano najwięcej z czasów Jana Kazimie rza, chociaż trafiają się i inne ale w małej li czbie; czasami znajdują na polach kartaeze, a raz nawet przy kopaniu studni znaleziono kil kadziesiąt kul kamiennych obtaczanych z gli niastego zbitnia. 3. G. , wś, pow. lipnowski, gm. Czarne, par. Wielgie. Mod. Skarż. Gołąbki, niem. Gollombhen, wś, pow. niborski, nad małą strugą wpadającą do strugi Skotowskiej, przy granicy powiatu ostródzkiego. KL F. Gołąbkowice z Roszkowicami, wś, pow. sądecki, par. i st. p. N. Sącz, o 1. 5 kil. na t wschód od N. Sącza, przy trakcie głównym, ma 444 mr. ziemi w położeniu równem i gle bie dobrej żytniej; 32 dm. , 228 mk. Własność Ligęzów. M. Ż. S. Gołąbkowo, niem. Golmhau, leśnictwo i owczarnia, należące do Bąkowa, pow. gdański, par. Prągnowo, szkoła Bąkowo, st. p. Lubielewo. Leży blisko traktu bitego gdańskokośoier skiego i rz. Raduni, o 1 i pół mili od Gdańska. Ostatni dziedzic von Conradi zapisał G. wraz ze wszystkiemi swemi dobrami na fundacyą wyższego zakładu naukowego Conradische Stiftung. Eś. F. Gołąbska Wólka, wś nad Wisłą, powiat nowoaleksandryjski, gm. i par. Gołąb ob. . Liczy 213 mk. Gołąbszczyzna, wś włość, pow. wileński, 5 okr. adm. , o 32 w. od Wilna, 6 dm. , 62 mk. katol. 1866J Gołączyuce wielkie, wś, pow. jampolski, o 10 w. od st. dr. żel. Rachny; 480 dusz męz. , 1640 dzies. ziemi włościan. Wieś ta z Gołączyńcami małemi vel Księdzówką należała do morafskiego klasztoru dominikanów z mocy zapisu przez fundatorkę Bełżecką, r. 1627 dokonanego. Dziś należy do dóbr Państwa. Księdzówka liczy 282 dusz męz. W G. wielkich jest cerkiew, do której należy 52 dzies. ziemi. Grunta płaskie, gleba glinkowata. Dr. M. Gołąsza, Golasa, wś, pow. będziński, gm. i par. Wojkowice kościelne, liczy 42 dm. , 310 mk, , ziemi włość 470, rządowej 2 morgi. W 15 wieku wieś ta należała do Mikołaja Dębskiego i Jana Grolańskiego herbu Sternbark Dług. II, 189. Golba, zaśc. szlacht nad jez. Cesarką, pow. wileński, 3 okr. adm. , o 69 w. od Wilna, 1 idom, 11 mk. kat. 1866. Gołbeje 1. folw. pryw. , nad rz. Gołbejcą, pow. dzisieński, o 86 w. od Dzisny, 2 okrąg adm. , 1 dm. , 14 mk. 1866. 2. G. , wś włos. , nad rz. Gołbejcą, pow. dzisieński, o 85 w. od Dzisny, okr. adm. , 7 dm. , 68 mk. 1866. Gółbin, niem. Gulben, wieś serbska na dolnych Łuźycach w pow. chociebuskim. odbywają, na konie, bydło i kramne. Okolica mało żyzna, mnogiemi kamieniami wapiennemi pokryta. Nieco za miastem na południe wznosi się góra gołdapska ob. , 868 stóp wysoka, z której daleki do 12 mil sięgający piękny jest widok. G. leży na pograniczu mazurskiej ziemi, poza którą na północ mieszkają litwini, z niemcami pomieszani. O pierwszym początku nic nie wiemy. W XVI wieku była to dośó znaczna osada, w której targi się odbywały; czynszu i targowego płacono ztąd tal. 194. R. 1565 książę Albrecht życzył sobie, aby w tej okolicy w ziemi wystruckiej poza wsią Rominty miasto założono. Wybrana została ku temu wieś Gołdap. R. 1566 Bronisz Rostek z ryńskiego kupił tu sołectwo miejskie o 10ciu włókach, za które zapłacił 1000 marek; przywilej na nie otrzymał roku 1568. Przywilej zaś na miasto został wygotowany dopiero za księcia Albrechta Fryderyka r. 1570 dnia 14 maja. Miasto nowe w ton sposób bardzo zaraz wzrosło, że przyłączono do niego kilka wiosek w pobliżu będących, jako np. Paryńsk Parinskcn i inne nieznane. Obszaru ziemi liczyło wtedy włók 154 i pół; bardzo szeroko było od początku zabudowane, obszar zabudowań nowego miasteczka wynosił 7 i pół włóki. Razem z przywilejem także i uowy wilkierz nadany został miastu. Zachowana kronika miejska dośó dokładne zawiera wiadomości o czasach dawniejszych. Wyjmuje się tu co ważniejszego, najprzód o wojnach i o przechodach wojska różnego. R. 1656 d. 1 stycznia przybył tu książę Wiśniowiecki na czele wojska kwarcianego, z ktorem pozostał przez 5 tygodni. R. 1657 po odniesionem pod wsią Prostki zwycięstwie nad szwedami, hordy tatarów, odłączywszy się od wojska polskiego, napadły miasto d. 12 lutego, domy w perzynę obróciły, młodych zabrały w niewolę, starców pomordowały. R. 1735 w maju przechodziły oddziały wojska polskiego pod Gurowskim i Massalskim, potem Rossyanie pod Bironem. R. 1757 d. 6 sierpnia 20000 Rossyan stanęło tu pod wodzą gen. Sibilskiego i Liewena z Grodna, roztoczyli obóz pod miastem. Nie wiedzieć z jakiej przyczyny zostało wtedy miasto splądrowane; czego zabrać nie mogli, spalili żołnierze na rynku. Dnia 11, odebrawszy od mieszczan przysięgę wierności dla cesarzowej Elżbiety, dalej pociągnęli. R. 1806 dnia 21 kwietnia iziumscy husarze tędy przechodzili. R. 1807 było wojska coraz więcej najprzód pruskie przybyło i husarya iziumska pod Dorochowem, w miesiącu styczniu. Dnia 13 czer. przejeżdżała księżniczka SolmsBraunfels, siostra królowej, do Białegostoku. Dnia 25 czerwca przyciągnęło wojsko polskie pod Dąbrowskim, zostali tu aż do 23 lipca; od 21 do 27 lipca przechodziły oddziały

Gołąbki

Gołcza

Gołdap