660 Go. brać glinę do cegły i do budowy, aż do strugi Schamnitz; ztąd od strugi Schampinz począwszy i od Drwęcy aż do granicy wsi Sehampen, która się przedtern pruską wsią nazywała aż do innej strugi w borze, która przez drogę j przechodzi blisko łąki w głębokiej dolinie. Ryby mogą łowić w Drwęcy, jak daleko granice idą do swojej potrzeby, małemi narzędziami. Od jatek, które rzemieślnicy, rzeźnicy i piekarze w mieście mają, cały dochód do nas należy, od innych zaś, któreby jeszcze nowo powstały, ustępujemy im połowę. Browar w rynku pozostaje wolny od opłat soli ganz frei sein. Od każdej posiadłości w mieście Hof, dadzą nam corok 11 skotów. R. 1422 Władysław Jagiełło opanowawszy miasto, szturmem zdobył zamek, a wieże z niego zburzyć kazał. R. 1457 Kazimierz Jagiellończyk puścił zamek golubski wraz z kilku innemi Ulrykowi Czerwonce, R. 1460 Golub zdradzony przez mieszkańców dostał się w ręce krzyżaków; tylko zamku bronił Czerwonka. R. 1462 dwunastu żołnierzy z zamku wkradłszy się cichaczom do miasta, straż zabili, bramy otworzyli, przez co Czerwonka miasto napowrót odzyskał, załoga krzyżacka w części wyciętą została, w części do niewoli wzięta. Od pokoju toruńskiego r. 1466 Golub1 zaczął być starostwem niegrodowem w ziemi michałowskiej, województwie chełmińskiem. R. 1584 jest Krzysztof Kostka wojewoda pomorski starostą golubskim. Roku 1605 król Zygmunt nadał star. golubskie w dożywociu siostrze swej Anuie, która mieszkała na tym tu zamku; założyła też wielki ogród troskliwie pielęgnowany, który, jak się zdaje, dodziśdnia istnieje przy ruinach zamku. Roku 1623 odwiedził król siostrę swoje w Golubiu. Okobr. 1640 Kryszfcof Lode star. golubski, właściciel pobliskiego Pułkowa, wzniósł nowy ołtarz wielki u fary. R. 1648 żona jego Katarzyna z Ecków Lodowa fundowała bractwo św. Anny i różańcowe tamże, niemniej i kaplicę osobną nową zbudowała po śmierci męża pod wezw. św. Wawrzyńca. R. 1655 w listopadzie szwedzi miasto zajęli i zamek znacznie nadwerężyli. R. 1772 G. przyłączony do Prus. R. 1781 zaczęto budować luterski kościół. Warto pamięci, że w Golubiu rodził się ks. Franciszek Malinowski, zasłużony lingwista polski, którego ojciec tu pełnił urząd burmistrza. Parafia i dekanat golubski Szematyzm dyecezalny z r. 1867 donosi Parafia Golub ma dusz 3248, kościół św. Katarzyny patronatu rządowego w cegłę murowany około r. 1293, obecnie z gruntu odnowiony; szpital jest dla 4 ubogich parafian, 3 bractwa miłosierdzia Bożego z r. 1441, różańcowe z r. 1617 i trzeźwości od r. 1858, filia w Ostrowitem, prób. Jakób Dekowski od r. 1863; wikary I Jan Rogalewski, II vacat. Wsie parafialne Golub7, Gol. Skępsk, O wieczko wo, Słuchaj, Sokola góra Neubruch, Pasieka, Krążno, Lipnica, Galczewo Galczewko, Lisowo. Nowa wieś, Zawada, Nowy młyn, Lisewski młyn, GrytaKalita, Koustancyewo, Nadwielkałąka; do filii należy 0strowite, Gajewo i Poćwiardowo. Szkoły w Golubiu dzieci 300, w Lipnicy 71; 121 katol. I dzieci odwiedza luter. szkołę w Skępsku, 29 w I Galczewie. Dawniej istniały jeszcze następujące kościoły i kaplice w parafii golubskiej 1 kaplica na zamku golubskim, zbudowana razem z zamkiem około r. 1300; krzyżacy odprawiali w niej swoje nabożeństwo, utrzymywała się przez całe polskie czasy; tytuł miała św. Krzyża, posadzkę ceglaną, sufit sklepiony, 3 ołtarze, piękne stale w prezbyteryum, chór muzyczny dla śpiewaków. Obecnie z pomiędzy ruin można jeszcze resztki sklepienia pięknego tej kaplicy rozpoznać. 2 Kaplica św. Hipolita stała za miastem przy bitym trakcie; istniała r. 1647, następnie zaginęła. 3 Kaplica św. Wawrzyńca z drzewa w czworobok stawiana z dwiema wieżyczkami, za bramą toruńską, na wzgórzu; fundowana około roku 1648 przez wspomnioną powyżej Katarzynę z Ecków Lodową. 4 Kościół w Lipnicy zgorzał r. 1610, budowa rozpoczęta za księżniczki Anny, została po jej śmierci przerwana. 5 Kościół w Nowej wsi istniał r. 1444, zapewne w następnych wojnach zaginął, bo o nim więcej nie słychać. Dekanat golubski liczy dusz 10749, parafij 7 Chełmonie, Golub7, Kowalewo, Łobdowo, Pluskowęsy, Radowiska, Wrock; filie 3 Kurkocin, Ostrowite, Zieleń; dawniej oprócz wyżej wymienionych istniał kościół w Słószewie, w Pulkowie, kaplica i prepozytura w Kowalewie. Szkółek katol. 12, nadto 400 dzieci zwiedzają szkoły luterskie. Klasztorów dekanat nie posiada, tylko zamki z konwentem krzyżackim zbrojnym istniały w Golubiu i w Kowalewie. R. 1618 zanosiło się też na klasztor w Golubiu, Maciej Strogowski, burmistrz tamtejszy, zapisał był na fundacyą klasztoru oo. dominikanom w Toruniu obszerną swoją kamienicę narożną, wielki ogród i sad z pszczołami, przy bramie nad Drwęcą spichlerz zbożowy, niedaleko od miasta swój folwark i przy Toruniu 2 włóki po żonie. Dla różnych jednak przyczyn fundacyą ta nie przyszła do skutku. 2. G. , król. nadleśnictwo, około pół mili na północ od miasta położone, zamienione r. 1852 z dobra sziach. Konstancyewa, które tu aż do tego czasu istniało; obszaru mr. zawiera 20, 000, bud. 4, katol. 9, ew. 4; szkoła, parafia, poczta Golub7. Należą do niego następujące podleśnictwa Schutzbezirke Mszano, Brodnica, Czartowiec, Dąbrówka, Riebesthal, Mokry las, Tokary, Baranieć, Skępsk, Strębaczno, Młyniec, Kwaśnik, Zaradowiska, Neulinum i Cząblewo. 3. G. , zamek golubski, przyłączony do folw. goGoi. lubskiego, liczy bud. 10, dom. mieszk. 4, kat. 25, ew. 23; w dość dobrze jeszcze zachowanych murach dawniejszego zamku krzyżackiego i starościńskiego mieszkają oprócz strażnika ubodzy ludzie. 4. G. , folw. golubski, dawniej starościński, obecnie w ręku prywatnem, obej muje obszaru mr. 2574, bud. 18, dom. mieszk. 10, kat. 163, ew. 34; parafia, szkoła, poczta Golub. Kś. F. Golubc albo jak w starych dokumentach uporczywie się zowie Gotlub, Gotlubc, jezioro w Prusach zachodnich, pow. kartuski, obecnie podług wsi Ostrzyce zazwyczaj ostrzyckie nazywane niem. OstritzSee, stanowi część wielkich jezior raduńskich. Od karczmy zwanej Kamionka Steinhaus, w dokumentach Burgwall ciągnie się na wschód do wsi Ostrzyce, zkąd zwraca się w zakręcie do Pierszczewka, około 1 milę długie, nieszerokie. W niektórych miejscach borem otoczone, brzegi ma nierówne, często strome, górzyste, osobliwie pod Ostrzycami i Dolną Brodnicą. Nad jeziorem znajdują się wioski Kamionka karczma, Brodnica dolna, Ostrzyce, Kolano karczma, Pierszczewko i Czaple. Przez G. przechodzi rz. Radunia przy Dolnej Brodnicy i wypływa na wschód pod Ostrzycami. Powierzchnia jeziora jest wyniesiona ponad morze 500. Z historycznych dokumentów tyle wiadomo o golubskiem jeziorze. R. 1384 mistrz w. krzyżacki Konrad Ozolner von Rotenstein podarował oo. kartuzyanom w Kartuzach tę część jeziora, która do wsi Czaple przytykała unser Teil an dem Sehe Chotlube der an das gut Czapil stosset. R. 1393 bracia Obesław, Zcesław i Jaszke i półbracia Jeszke Jaśko, Głowa i Jakób sprzedali rybitwę swoje jaką mieli w jeziorze Gotlub nazwanem bey dem Borkwal Kamionka, Steinhaus za 4 marki pruskiej monety oo. kartuzyanom. A coby rybitwa więcej wynosiła, chętnie ustępują, żeby za nas i za duszę rodziców naszych się modlili. R. 1413 był spór między klasztorem a Wojciechem z Ostrzyc i wdową Krystyną, dawniej żoną Jaśka Jesohke o użytek jeziora i o niektóre granice. Wójt tczewski krzyżacki Henryk von Q, uerfurt załatwił spór na miejscu i granice naznaczył. Nadto Wojciech z Ostrzyc i inni mieszkańcy pozwolili zakonnikom eyne Vischbude óff dem Werder czu haben und eynen um czunten Ruwm miejsce czu tragen suszyć ihr Garn sieci. Potem granice tej budy i ogrodzenie miejsca wyznaczają. W czasie reformacyi Janusz z Przewozu myślał zakonnikom jezioro zabrać; kazał sam ryby łowić. Ale przeor kartuski Grzegorz Rathe pokazał przywileje i świadków na swoje prawo klasztorne stawił, tak że Hanusz musiał za swoją rybitwę zapłacić i klasztor pozostał w spokoju. Sądy te odbywały się przed wojewodą pomorskim, starostą świeckim GrzeGol. 661 I gorzem z Konopatu r. 1526. KL F Goluhie, niem. GoUubkn L, włość, wś, pow. kartuski, na wąskim przesmyku między dwo ma wielkiemi jeziorami, nad małą strugą jezio ra te łączącą, która tu młyn wiejski pędzi. Obejmuje folw. 1, wolne sołectwo 1, włość, poI siadłości 17, ogrodu. 2, obszaru ziemi mr. 4446, w czem się liczy wody mr. 528; katol. 236, jewang. 105, dom. mieszk. 33. Szkoła w miej scu, parafia Stężyca, poczta Szembark. Z historyi tyle wiadomo o tej wiosce. G. jest je dną z najstarszych osad Pomorza. R. 1260 ksią żę pomorski Sambor II zapisał ją na własność opatowi Konradowi z Doberanu, który wtedy klasztor oo. cystersów fundował w Pogutkach, wkrótce przeniesiony do Peplina. O przywile jach i wolnościach nadanych czytamy w doku mencie cum decima frugum et nutrimentis animalium, absąue mansorum numer o nie była przemierzona cum omni libertate et ab omni jurę secularis potestatis exemptam id est advo catorum et judicum, ab extructione urbium et pontium, aggerum, ab extorsione veetigalium et theloneorum et ab expeditione ąualibet liberam nisi in terre defensione ac terra ab extranes dominio impetita et hoc per triduum si tamen in terra comparuerint inimicL Następnie, nie wiedzieć już kiedy i jak, G. przeszło w po siadanie prywatne; zapewne że jako zbyt od ległą wieś tę cystersi sprzedali. R. 1398 bra cia Staschke i Paweł von Zeleslaw wydali młyn swój wraz z gruntem i łąką prawem chełmińskiem jakiemuś Dobrigastowi i jego po tomkom wiecznemi czasy. R. 1432 Hans Meyssner i Dyteryk von Selslow odprzedali G. oo. kartuzyanom w Kartuzach; ówczesny mistrz w. krzyżacki Paweł von Russdorf potwierdził to kupno ale wielce niechętnie; pomiędzy gra nicami nazwany jest las i błoto Piewiczno i Boyanowakoppa. 2. G. , wś, pow. łecki, nad jeziorem golubskiem, niedaleko granicy pow. margrabowskiego, blisko traktu bitego do Margrabowy i do Ełka. R. 1440 Oswald Holzapfel wójt łecki wydał tu 15 włók na własność prawem magdeburskiem, posiadacza zobo wiązał służyć krzyżakom w wojnie zbrojno na koniu. Ludność mazurska luterskopolska. 3. G. , niem. Gollubien, wś, pow. gołdapski. Lud ność polska, ewangelicka. 4. G. , niem. GrossGoUubkn, wś, pow. olecki, w części północnej, przy granicy pow. gołdapskiego. KL F. Golubino, była wieś czy folwark, jak przypuszczają, w pobliżu Żukowa położone, pow. kartuski. Książę Mestwin I darował je r. 1210 na fundacyą nowego klasztoru pp. norbertanek w Żukowie. Następnie zapewne zaginęło, gdyż od niepamiętnych czasów pod taką nazwą nie jest znane. Golubka, niem. Golupken, wś, pow. łecki,

Golub

Gol

Golubc

Goluhie

Golubino

Golubka