tają. Musi tam starosta wiele chować czela1 dzi, koni i wołów do roboty. Folwarków na bardzo dobrym gruncie 3, młynów 3 o 6 kołach, mączny, 2gi tarciczny, 3ci świecki. Jezior niewiele pożytecznych 12, pastwisk nad Wisłą bardzo wiele. Suma prowentów fi. 8610 gr. 18. Ł 1610 Mikołaj Kołaczkowski, kasztelan krzy wiński, star. gniewski. Około r. 1618 f Michał Działyński, wojew. brzeskokujawski, star. gniewski. R. 1656 f w Gdańsku książę WojciechStanisław, kanclerz litewski, star. gniewski. B. 1673 zapisały stany star. gniewskie Sobieskiemu na 4 pokolenia z wdzięczności za przysługi, jakie poniósł około ojczyzny. Zostawszy królem r. 1674 był goi tów starostwo to ustąpić, ale r. 1676 napo wrót je otrzymał w dożywociu. Król Jan bardzo j Gniew polubił, często tu przebywał i przez dłuższe nieraz czasy z ukochaną królową przej mieszki wał; zamek z gruntu odnowił i naprawił, że co do piękności budowy zaraz po maiborskim wtedy następował; obok pomniejszą rezydencyą 3 piętrową na mieszkanie sobie wystawił; ludek polski teraz jeszcze sobie opowiada, jak był ten król pobożny, że na odpusty M. Boskiej do Piaseczna uczęszczał, a gdy procesya, jak zwykle, tam się udawała, sam też pieszo za nią postępował. Od niego pochodzi wilkierz nadany starostwa gniewskiemu r. 1676, przy którym także gajenie sądu kryminalnego jest dołączone. E. 1701 Michał Zamojski star. gniewski. R, 1706 Stanisław Leszczyński, król polski, star. gniewski. E. 1731 Krysztof na Nieborowie Towiański, podkomorzy koronny, star. gniewski. Parafia i dekanat gniewski, W szematyzmie dyecezyalaym z r. 1867 czytamy Parafia Gniew, dusz j liczy 5978, kościół pod tyt. św. Mikołaja, patronatu rządowego, fundowany r. 1204; szpital przy nim dla 8 ubogich; bractw 5 M. B. Łąkowskiej, św. Anny, Przemienienia Pańskiego, różańcowe i wstrzemięźliwości. Filia w Tymawie; kaplica pubL św. Krzyża na cmentarzu przed gdańską bramą. Wsie paraf. Gniew, Podzamcze, Brody Niem. , Granowo, Ciepłe, Cierzpice, Podgórze, Mcponin, Młyny Bosch, Gniewskie pole, Aussenteich, Janowo, W. Pastwa, Schulwiese, Schadewinkel, M. Pole, Nowe Lignowy, Kramershof, Gucz, Kuligany, i Tymawa, Jaźwiska i Eakowiec. Szkoły para1 fialne w Gniewie 4klas. , dzieci katol. 231, na Podzamczu 80, w Tymawie 64, w Jaźwiskach 61, w Eakóweu 82, w Niem. Brodach 19, w Janowie 65; szkoły luterskie odwiedza dzieci katol. w Ciepłem 27, w Grunowie 40, w Schadewinkel 45, w W. Pastwie 38, w Gniewskiem polu 15W ostatnim czasie umniejszyła się nieco parafia przez to, że zbudowano nowy kościół w Janowie i utworzono osobną przy nim parafią, do której przyłączone są po prawej stronie Wisły leżące wioski, na nizinach. De kanat gniewski obejmuje dusz przeszło 24, 000, paraf, kościołów 12 w Gniewie, Dzierzążnie, Walichnowach, Janowie, Garca, Lignowach, Nowej cerkwi, Piasecznie, Peplinie, Pączewie, Czarnym lesie i Eajkowach; filialne kościoły 3 w Tymawie, Opaleniu i Krółowlesie; kaplice publ. 2 w Gniewie i Piasecznie. Szkółek ele mentarnych katol. 33, nadto luter. szkoły zwie dza jeszcze dzieci katol. 384. Dawniej istnia ły kościoły, które z czasem podupadły, w Gn. , w Młynach, Szprudowie, Janiszewie; w Pepli nie znajdował się bogaty klasztor oo cyster sów obecnie katedra biskupstwa chełmińskie go i na początku XIII wieku rycerski zakon Kalatrawy w Tymawie; kaplice 3 zaginęły w Borkowie, Kursztynie i Rąbargu, Kś. F Gniewali, ob, JMewań. Gniewczyee, wś nad rz. Piną, pow. kobryński. Do 1871 dzierżawa we władaniu Bułhaków herbu Syrokomla, opłacała kwarty 1099 zł. gr. , po Bułhakach nadana Wiszniewskiemu. R. 1738 miała 69 dymów hybernowych. Gniewczyna, wś w pow. łańcuckim nad ujściem Mleczki do Wisłoka, należy do sądu pow. i urzędu poczt, w Przeworsku, ma kościół parafialny rzym. kat. drewniany, zbudoiwany w r. 1725 w miejscu spalonego jeszcze I w r. 1624 przez Tatarów, szkołę ludową, kasę pożyczkową z kapitałem 817 zł. i liczy 1700 mieszk. Większa pos. Alf. hr. Potocki wynosi 429 mr. roli, 22 mr. łąk i ogr. , 15 mr. pastw, i 205 m. lasu; mniejsza pos. 1767 mr. roli, 247 mr. łąk i ogrodów, 311 mr. pastw, i 240 mr. lasu. Gniewiewiee, ob Gniewniewice. Gniewiąein, wś i folw. , pow. jędrzejowski, gm. Sędziszów, par. Mstyczów. W 1827 roku było tu 28 dm. i 346 mk. W 15 w. był własnością Mikołaja Dębickiego h. Gryf Dług. II 89. Folw. G. z wsią G. , Piła i Lipia, od Jędrzejowa w. 21, od Wodzisławia w. 7. Bozi. wynosi mr. 1198, grunta orne i ogrody mr. 424, łąk mr. 59, pastwisk mr. 5, lasu m. 680, nieużytki i place mr. 30. Bud. mur. 6, drewn. 19, płodozmian 13poiowy, gorzelnia i pokłady torfu; folwark nabyty w r. 1872 za rs. 36342. Wieś Ge. osad 56, gruntu mr. 419; wś Piła osad 4, grantu m. 32; wś Lipia osad 6, gruntu ni. 85. W r. 1866 oddzielono od dóbr tych mr. 518 przestrzeni leśnej. GfiiewiDko, niera. Gnewinke, wś, pow. lęborski, nad strugą Bychowną, blisko granioy Prus zachodnich. R. 1437 miała jeszcze urządzenie starodawne pomorskopolskie, według którego zamiast czynszu dawała o pewnym czasie w roku świnie, krowy i prowodt, Wyraźnie tak czytamy w opisie ziemi lęborskiej z tegoż roku Kleyne Gnewino gibt 8wyn Nicolai, prowodt lichtmesse tzu Joh amp; mus, B. 1575 Jan Fryderyk książę szczecińskopomor I ski wydał tę wieś w lenno ze wszystkiemi prawami i przy należnościami au muhlen, Pechten, Diensten, Jagden, Fischereien, Holzungen, Sehenr Gerichten hochsten und siedesten an Haudt und hals. Lennikami nazwani są Ernst, Claussen, Martin, Jurgen i Deringen. Są to wszyscy zlutrzeni podówczes Weyherowie, którzy prócz wielu innych posiadłości mieil oddawna nadane sobie miasteczko Łeba nad morzem. Gniewino, niem. Gnetoin, wś, pow. lębor ski, par, Lębork, istnieje od dawnych czasów. Pierwotnie byłyto dobra rządowe. Boku 1364 Winryk von Kniprode mistrz w. krzyżacki dał na własność Szczepanowi von Blandzekow wieś Błądzikowo w powiecie puckim, wieś Ojzech Wojciechowo w powiecie Chmieliń skim i Gnewino w powiecie zawolińskim ze wszystkiemi prawami i przy należnościami fry von Ku und Swynen und gebierlicher Erbeit szarwark; także i sądy mu oddał wielkie i małe, co się między jego ludźmi zdarzy, dla siehie zaś wyjmuje tz. Strassengerichte. Za to oni i ich ludzie służyć nam będą mit Pferden und mit Wapen czu allen Herfarten czu lantweren 4 nadto zamki nowe stawiać, stare naprawiać, obalać, gdzie i kiedy rozkażą. B. 1476 otrzymały tę wieś pp. cystersKi z poblis kiego Żarnowca od jakiegoś Marcina Boppke. B. 1528 Jerzy i Barnim książęta pomorskoszczecińscy dają w lenno wieś, ,Grotę Gnewin so Olagess Weiger von den Jungfrawen zu Sarnowitzen gekaufft, mit weyden, Sehen, Jacht, Vischereyen, den hochsten und siedes ten Gerichten an Eandt und Hals. Zapewne że w czasie reformacyi odległe te nieco dobra klaszcorowi raczej zabrane zostały, gdyż póź niej po naprawie żarnowieckiego klasztoru panny o takiej sprzedaży nic nie wiedzą. Wy toczyły też przez reformatora swojego bisku pa Bozraźewskiego proces o te dobra, ale nie mogły już więcej ich odzyskać. Warte wspomnie nia, że we wsi Gniewinie istniał stary po krzy żakach kościół katolicki, patronatu był pry watnego. Ponieważ w czasie reformacyi pan ny żarnowieckie wieś tę utraciły, luterscy pa tronowie oddali go wcześnie na użytek inno wiercom. B. 1658 mieszkał przy nim luterski predykant; do parafii należała sama jedna tylko wieś Gniewin. KL F. Gnśewkowice, wś, pow. inowrocławski, 39 dm 390 mk. , 113 ew. , 277 kat. , 106 analf. Siedziba komisarza obwodowego. St. poczt. , i stać. kol. żel. w Złotnikach Giildenhof o 4 kil, pom. Inowrocławiem a Bydgoszczą. Gniewkowo rum. , pow. lipnowski, gmina i par. Dobrzejewice. Należy do Dobrzejowic ob Gniewkowo, wieś i fol. pryw. w powiecie płockim, gm. Łubki, par. Daniszewo, o 7 W. od Bodzanowa, o 13 od Wisły, 84 mk. , 8 dm. , 1 murowany, 7 osad włość, powierzchni 314 morgów w tern 14 mor należy do włość, przy folwarku wiatrak. Folw. nabyty 1876 r. za 25440 rs. Gniewkowo 1. domin, , pow. gnieźnieński, 425 mr. rozl. , 32 mk. , wszyscy kat. , 22. analf. Własność Augusta Lubomęskiego. 2. G. , olędry, pow. gnieźnieński, 10 dm. , 98 mk. , 72 ew. , 26 kat. , 35 analf. Poczta w Kiszkowie Welnau o 4 kil, st. kol. żel. Chwałkowo Weissenburg o 7 kil. 3. G. , wś, niem. Amtsgrunt, pow. inowrocławski, 12 dm. , 77 mk. , 32 ew. , 45 kat. , 19 analf. 4. G. , domin. , niem. Ludiuigsruhe, pow. inowrocławski, 498 mr. rozl. , stać. poczt, i kol. żel. o 1 kil. 5. G. domin. Amt, pow. inowrocławski, 422 mr. 3 dm. , 88 mk. , 10 ew. , 78 kat. , 54 analf. Poczta i kol. żel. na miejscu. 6. G. Kempe, domin. , pow. inowrocławski, 841 mr. rozl. , 2 dm. , 25 mk. , wszyscy ew. , 6 analf. Poczta, gość. i kol. żel. na miejscu. 7. G. , niem. Argenau. miasto i gm. , pow. inowrocławski, w okolicy bagnistej, niezdrowej; 2 miejsc 1 G. , 2 Michałowo; w r. 1871 136 dm. , 1783 mk. , 513 ew. , 1126 kat. , 460 analf. ; w r. 1875 1846 mk. Mieszkańcy zajmują się głównie rolnictwem, handlem i przemysłem. Siedziba komisarza obwodowego. Kościół paraf, kat. , należący do dekanatu gniewkowskiego. Szkoła elementarna kilko klasowa. Urząd poczt, trzeciej klasy, stacya telegraficzna, poczthalterya, poczta wozowa do Dąbrowy Louisenfelde, stać. kolei żel. pomiędzy Inowrocławiem a Toruniem, o 14 kil. w kierunku północnowschodnim od Inowrocławia. G. czyli Gniewków, w dawnych przywilejach Gnyewcow nazwany, był stolicą linii książąt kujawskich; Kazimierz, synowiec Władysława Łokietka, pierwszym był władzcą na Gniewkowie. R. 1332 krzyżacy oblegają miasto. Kazimierz, zawarłszy ugodę, pali drewnianą twierdzę. Krzyżacy zbudowali wkrótce zamek z cegły, ale wnet tracą zdobycz. Władysław Biały, syn Kazimierza, sprzedaje księstwo w r. 1365 Kazimierzowi Wielkiemu za 1000 czerw, złotych. R. 1377 Władysław ks. opolski otrzymuje od króla Ludwika ziemię gniewkowską prawem lennem. R. 1405 Władysław Jagiełło złożył zjazd w Gr. z krzyżakami o wykupno ziemi dobrzyńskiej. W czasie wojny toczącej się z zakonem r. 1410 Jagiełło w mieście przebywał. Kazimierz Jagielończyk nadał r. 1450 miastu nowe przywileje, z powodu iż przez napady krzyżaków wiele ucierpiało; przeniósł mieszkańców z prawa polskiego na niemieckie. Aleksander r. 1504 zaprowadza targi i jarmarki. Zygmunt August r. 1569 pozwala pastwiIska i miejsoa bagniste oborywaó, budować Gniewań