Słownik Geograficzny Zeszyt XX, Tom II. 38 włók w Glisnie Mikołajowi z Glisna i wszystkim potomkom, Kś. F. Glisnow niem, ob. Glisno. Gliszcz, niem. Grenzdorf, wieś i gm. , pow. wyrzyski, 3 miejsc 1 wieś, 2 kolon. ; 3 pu stkowie; 28 dm. , 309 mk. , 269 ew. , 45 katoL, 42 analf. Stac. poczt, w Mroczy o 8 kil. , stac. kol. żel. w Nakle o 13 kil. M. St. Glit, wś, pow. radowiecki na Bukowinie, o 4 kil. od st. p. Solka, ma cerkiew greckonieuni cką. Glittehnen niem. 1. , wieś i dobra, pow. frydlądzki, st. p. Bartoszyce. 2. G. , wś i dobra, pow. rastemborski, st. p. Korschen. Glity, wś szlach. , pow. trocki, 1 okr. adm. , 6 w. od Trok, 6 dm. , 54 mk. kat. 1866. Gliwice, niem. Gleiwitz, miasto pow. na Śląsku górnym w pow. toszeckogliwickim, leży o 676 stóp par. n. p. m. , w znacznej dolinie, u zbiegu strumienia Roztrópki z Kłodnicą, nad kanałem Kłodnickim, przy drodze żel. górnoszląskiej jest tu jej stacya, o 27 kil. od Katowic, o 160 kil. od Wrocławia i przy drogach bitych do Pyskowic, Tarnowskich Gór, Bytomia, Mikołowa i Rybnika, o 10 mil od Opola. Niedaleko G. , o pół mili, leży wieś G. Stare ob. , przez którą niegdyś szedł trakt z Opola do dawnego zamku myśliwskiego Staniec pod Rudą. Mko G. , z początku osada i wieś, powstała niebawem po założeniu Starych G. Dawniej zwało się w dokumentach rozmaicie Gleibitz, Gleywicz, Hliwicz, Gleiwitium i 1204 r. musiało już być kwitnącą osadą, bo w tym czasie przypada fundacya wielkiego kościoła katolickiego parafialnego. W XIII w. należały G. do księstwa cieszyńskiego. Kiedy roku 1312 umarł ks. cieszyński Kazimierz II, drugi jego syn Ziemowit objął wtedy G. i okolicę tę podniósł do godności księstwa. Po wygaśnięciu książąt gliwickich dostało się miasto książętom oświęcimskim. Jeszcze 1460 r. ks. gliwicki Jan prowadził wojnę z ks. opolskim Mikołajem. R. 1475 Henryk książę na Ziębicach i Koźlu nadał Gliwicom prawo magdeburskie i osobny przywilej prowadzenia handlu chmielem, potwierdzony 1476 r. przez króla Macieja. R. 1499 okolica G. jest już pod władzą książąt opolskich. R. 1511 miasto G. kupiło Petersdorf, Zernik i Ellgoth od Mikołaja Mokrskiego z Mokrego i Wacława Neposkiego, a kupno to zatwierdził tegoż roku książę opolski Jan. R. 1531 Jan ks. na Opolu, Głogowie, Raciborzu i pan na Gliwicach, mieszczanom gliwickim skarżącym się na brak wody do warzenia piwa i gaszenia pożarów pozwolił sprowadzić do Gliwic rurami wodę z włości swojej Wójtowej Wsi. Wkrótce po śmierci ks. Jana opolskiego ces. Ferdynand zastawił klucz gliwicki u Fryderyka Zellrissena za 14000 tal Zellrissen nadzwyczajnie uciskał mieszczan podatkami i posługami. Dlatego też gmina miejska podała prośbę do cesarza o wydzierżawienie jej zastawionych dóbr. R. 1561 Ferdynand zgodził się na to i podpisał umowę dzierżawną na lat 18; r. 1580 cesarz Rudolf przedłużył kontrakt na 10 lat a 1589 r. jeszcze na lat 15. R. 1596 jednak za 27000 tal. sprzedał miastu G. na własność wszystkie włości dziedziczne a mianowicie zamek i miasto G. , wsie Trynek, Wójtową Wieś, Ostropę, Schoenwald, Zernice, Knurowę, Krywałd. R. 1568 ces. Maksymilian udzielił miastu G. prawo pobierania myta a r. 1569 prawo wyszynku wina. R, 1587 biskup Andrzej pozwolił założyć szkołę ewangelicką. Aż do początku XVIIgo wieku miasto było w stanie kwitnącym; husyci zniszczyli je wprawdzie 1427 r. ale niebawem tę klęskę powetowało. Głównem źródłem utrzymania mieszkańców był handel chmielem i piwowarstwo. Od początku wieku XVII G ponosiły ciężkie ciosy. R. 1601 całe spłonęły. Kiedy już mieszczanie naprawili złe pożarem sprawione, kościelne mury podźwignęli i 1612 r. klasztor polskich franciszkanów stanął gotowy, nagle wojna wybuchła. Król szwedzki ciągnął z wojskiem przez Szląsk. R. 1626 podciągnęły pod miasto zastępy Mansfelda. Obywatele postanowili się bronić do upadłego; spalili przedmieście raciborskie i zatarasowali bramy miasta Wzięli nawet pod klucz dowódzcę nielicznej straży cesarskiej w G. , który chciał miasto wrogom wydać. Jakoż odparli kilkakrotnie Szwedów napady. Mieszczanie bronili się nietylko orężem ale także widłami, kamieniami; kobiety wylewały wrzący olej, smołę i gorący groch gotowany na wdzierających się napastników, którzy po kilku dniach, nic nie wskórawszy, odstąpili od murów miejskich. Za to w r. 1629 ces. Ferdynand II nadał miastu nowy herb upiększony. Wracając z Węgier Szwedzi napadali na G. 4 lipca, 6 sierpnia i 17 września 1643 r. , za każdą razą bezskutecznie. Jan Sobieski, ciągnąc 1683 r. pod Wiedeń, bawił dzień jeden w tutejszym klasztorze franciszkanów. R. 1711 znowu spłonęło w G. 150 dm. Mianowana przez cesarza komisya oszacowała straty na 64, 778 tal. R. 1730 spłonęło 68 dm. , straty wynosiły 40, 351 tal. Zadłużone skutkiem tych pożarów miasto musiało sprzedać wsie Knurowę i Krywałd, ale mimo to długu dotąd w całości nie spłaciło r. 1865 wynosił 11, 292 tal. Za Fryderyka W. poczęły się rozwijać w G. przędzalnie jedwabiu i tkactwo, tak iż stało się to głównym przemysłem miasta a uprawa i handel chmielu upadły. R. 1765 85 G. sprzedały resztę folwarków. R. 1792 1806 miasto założyło gisernię żelaza i zbudowało kanał do Koźla. R. 1805 ciągnęły tędy wojska rossyjakie pod Sławków. D. 8 stycznia 1807 r. Prusacy pod dowództwem Witowskiego odparli między G. a Tarnowicami oddział polski księcia Sułkowskiego. W latach 1807 1809 kwaterowało w G. wojsko francuzkie. R. 1813, 1818 i 1820 były w mieście znaczne pożary. Dziś G. są jednem z najznakomitszych miast górnego Szląska i ogniskiem handlowem okręgu górniczohutniczego. Okrążające to miasto wały i fosy wkrótce po r. 1773 zniesiono i na ogrody zamieniono. G. mają 4 publiczne targowiska 8 jarmarków rocznie, 23 ulice i rynek z wieżowym ratuszem na środku. Przy bramie raciborskiej starożytny kościół paraf. katolicki Wszystkich ŚŚ. Na końcu przedmieścia raciborskiego czyli czarnego kościół klasztorny, dziś gimnazyalny. Na przedm. bytomskiem czyli białem kościół katol. św. Trójcy i w miejscu zrujnowanego kościoła św. Barbary nowozbudowany kościół ewangielicki paraf. Dawniej były w G. dwa zamki, tam gdzie dziś więzienie i gdzie szkoła żydowska. W obrębie dawnych murów zajmowały G. 39 m. rozl. a z przedmieściami i ogrodami 200 m. R. 1750 miały 268, r. 1830 509 a 1865 r. 660 dm. Co do ludności 1750 r. 1159; 1810 2990; 1838 6415; 1861 10923 bez wojska 371. W tej ostatniej cyfrze 7476 katol 1555 ewang. , 1892 izr. Na 10638 mk. w r. 1858 statystyka niemiecka podaje 7060 Niemców, 3566 Polaków, 11 Morawian, 1 Czech. R. 1870 liczono w G. 12939 mk. Do miasta G. należy w okolicy 413 kawałków ziemi, razem 4212 mórg gruntu, w tern 1608 m. miejskiego lasu. Są w mieście 2 fabryki waty, 2 młyny parowe, 1 cegielnia, 3 fabr. maszyn, 1 garbarnia parowa, 2 drukarnie, 2 litografie, 3 fabr. octu, 8 browarów, 8 dystylarni, 2 apteki, bank komandytowy, izbę handlową dla powiatów gliwickiego, bytomskiego, lublinieckiego, pszczyńskiego, szkołę bezwyznaniową która 1879 80 miała 1532 uczniów, t. j. 795 chłopców, 737 dziewcząt; 1161 kat. , 197 ew. , 146 izr. , 25 altkatolików, synagogę najpiękniejszą w górnym Szląsku z r. 1861, kościół ewang. z r. 1859; trzy wymienione powyżej kościoły katolickie. Parafia katolicka G. obejmuje G. , Wójtową Wieś, Trynek i LigotęZabrze z 12, 000 wiernych. Dekanat katolicki gliwicki dyec. wrocławskiej obejmuje 11 parafij Brzezinka, G. , Żernice, Ruda, Sośniczowice, Laband, Ostropa, Sobiszowice, Rachowice, Schoenwald, Zabrze. Urzędowy język w tym dekanacie mieszany, polski i niemiecki. Powiat toszeckogliwicki leży między 36 l a 36 30 dł. wsch. ma 50 12 a 50 35 szer. płn. , powierzchnię wzgórzystą, falistą, ku płn. płaską. Najwyższe wzniesienie wyżyna kociszowicka 984 st. npm. , najniższe 710 stóp niemieckich w dolinie Kłodnicy pod Wydzierowem. Grunt przeważnie dyluwialny, aluwium stanowi dolinę Kłodnicy i jej dopływów. Liczne są też po kłady trzeciorzędowe szarej glinki żeleźniakowej, marglowej, gipsowej, dolomitowej, formacya wapienia muszlowego. Alluwium ma mało piasku, którego zato są duże obszary w dyluwialnych gruntach na północy powiatu. Główne rzeki w powiecie Kłodnica, Drama, Małopana, Birawa. Rozl. powiatu 16 59 mil kw. Ludność 84318, w tern 94 proc. katol. , 3 proc. ewang. , 3 proc. izr. ; 23 proc. mieszczan, 77 proc. wieśniaków. Adamy liczy 25 proc. Niemców, 75 proc. Polaków. Powiat ma dużo lasów i gruntu nieurodzajnego ale liczne ko palnie żelaza, gisernie, wysokie piece, fryszerki, huty szklane, smolarnie, fabryki wyrobów cynkowych, mosiężnych i miedzianych. Głó wne miasta amp; ., Toszek, Pyskowice, Sośniczo wice; 3 osady hutnicze, 89 dominiów, 113 gm. wiejskich. Powiat gliwicki do r. 1817 obej mował 36 mil kw. t. j. jeszcze części powiatów bytomskiego, wielkostrzeleckiego, rybnickiego i kozielskiego. F. S. Gliwice stare, niem. AltGleiwitz, wś i fol. , pow. gliwicki, par. Laband, miała 1861 roku 465 mk. kat, 51 dm. , 25 budynków gospod. , 35 osad, 476 m. rozl. Leży przy drodze z Gli wic do Ujazdu. Miała kopalnię gipsu. Jest tu kółko włościańskie polskie. F. S. Gliwicka huta, niem EisengiessereiGleiwitz, założona 1794 r. o ćwierć mili na wschód od Gliwic, jest dzięki kanałowi kłodnickiemu je dnym z największych zakładów hutniczych na Szląsku. R. 1862 miała 2 wielkie piece i kilkadzieśąit warsztatów przerabiających żela zo, którego wyprodukowała tegoż roku 42583 ctr. Szkółka i zarząd kanału. F. S. Glizne, Glisne, Ilisne, wś, po w. limanowski, par. rzym. kat. Mszana dolna, o 3, 7 kil. od st. p. w Mszanie, w okolicy górzystej i lesistej, u stóp Wielkiego Lubonia; ma 1007 m. rozl. w tern 603 m. lasu, 59 dm. , 572 mk. , i kasę po życzkową gminną z kapit. 150 złr. ; attynencya Mszany dólnej. M. Ż. S. Gliznowo, wś, pow. włocławski, gm. i par. Chodecz, 9 dm. , 111 mk. katolików, 279 mor. gruntu. X. M. Globuhnen niem. , wś, pow. iławski, st. p. Kreuzburg. Glocken niem. , dobra, pow. morąski, st. p. Zalewo. Glockersdorf niem. , ob. Witków i Kłokoczów. Glockstein niem. , wś, pow. reszelski, st. p. Biskupiczki. Glodau, Gloddau, Gloddow niem. , ob. Głodowo. Gloden niem. , ob. Głodno. Glodowen niem. , ob. Głodowo. Glodowken niem. , ob. Głodówko. Głodowo niem. , ob. Głodowo. Glisnow Glisnow Gliszcz Glit Glittehnen Glity Gliwice Gliwicka huta Glizne Gliznowo Globuhnen Glocken Glockersdorf Glockstein Glodau Gloden Glodowen Glodowken