ne bieży na południowywsch. W tym grzbiecie szczyt 2358 m. szt. gen. . W stoku południowowschodnim tego szczytu jest wierch 1586. 6 m. szt. gen. . Wierch o 750 m. dalej na płd. wsch. w tym samym stoku, wznosi się do 1451 m. wys. szt. gen. . Od ramienia zachodniego, 450 m. na połd. od Małego Gierlachu, podobnież wybiega ku połudn. wsch. , równolegle do poprzedniego ramienia wschodniego, odnoga górska, kończąca się szczytem 2132 m. szt. gen. ; 2130 m. Kolbenheyer; 2027 m. Dezso. Między tymi trzema grzbietami znajduje się głębokie, dzikie, puste zagłębienie bezwodne, olbrzymimi złomami granitu piargami zasute, z trzech stron prostopadłemi turnicami otoczone. Zwie się ono Kotłem Gierlachowskim Gerlsdorfer Kepel. Na fotodr. mapie Tatr 1 25000 obok tej nazwy ńiem. wpisano mylnie nazwę Botzdorfer Loch. Od południa, z czwartej strony, wyłom na Spiż i zdala siniejące pasmo Niźnich Tatr. Dolna krawędź, południowa tego Kotła wznosi się 2007 m. Kolbenheyer; 2049, 7 m. szt. gen; 1930 m. Dezso; górny zaś jego brzeg 2568 m. szt. gen. . Nadmienić tu wypada, że dr. A. Kremer w tłum. niemieckiego art. prof. Kolbenheyera Wycieczka w Tatry w sierpniu roku 1872. Spraw kom. fiz. t. VIII. 274 290 mylnie przetłumaczył niem. Kessel przez Kotlina; Słowacy mówią Kocieł. Szczyt Gr. , jak przeważnie większa część szczytów tatrzańskich, jest podłużny, wązki, utworzony przez grzbiet z samych łomów granitowych składający się i nadzwyczaj dziko poszarpany; tak iż żaden szczyt tatrzański nie może z nim się równać pod tym względem. Najwyższy czubek jego tworzy granitowa skała 1 m. szeroka i długa. Na niej postawił w r. 1874 Dr. Maurycy Dechy kamienną figurę. Wschodni jego stok spada ku Długiemu stawowi Wielickiemu pod 50 60 do 732 m. wysokości. Tworzy on z Łomnicą i Lodowym trójcę najwyższą w Tatrach. Widok z niego cudownie malowniczy. Sam wierzchołek Gr. tworzy jakby trójzębną koronę; środek jej zapełniają głazy, na których zmieścić się może do ośmiu ludzi. Zęby owe rozszerzają powierzchnię szczytu w trzech kierunkach. Północny ząb jest najwyższym punktem Gr. Ząb zachodni sterczy na prost kotliny batyżowieckiej i jest szczeliną szeroką na metr, długą na 2 metry, oddzielony od środka, tak że w niej jakby w łożysku pochyłem ku północy, może się kilka osób ukryć przed wichrem, lub skwarem słonecznym. Ząb trzeci sterczy od południa, poza którym ku dol. Wielkiej, przepaść na 1000 m. głęboka, ze ścianą prawie prostopadłą. Grzbiet Gr. najeżony przeróżnych kształtów iglicami na podobieństwo powyszczerbywanego grzebienia. Poniżej szczytu kilka metrów rośnie Gentiana frigida i Gnaphalium carpaticum. Granit G. odróżnia się od granitu półn. gór tatrz, ; w tych bowiem feldspat jest albo białym, albo szarawobiałym lub wreszcie czerwonym; w G. granit zaś jest koloru żółtawego lub pomarańczowego i drobnoziarnisty. Do najnowszych czasów uważano wyjście na ten szczyt za niemożliwe. W ostatniem dopiero dziesięcioleciu została droga nań odkrytą przez śmiałych turystów tatrzańskich. Kronika szczytu tego pod tym względem jest następująca W r. 1860 zwiedził go podróżny niewiadomego nazwiska, przewodniczył mu Marcin Urban już zmarły, młynarz z Nowej Leśnej. W r. 1871 był tu podróżny, również niewiadomego nazwiska; przewodniczył mu Jan Still, nauczyciel z Nowej Leśnej. W r. 1872, w sierpniu Franciszek Holst z wschodnich Prus, student z Berlina, wyszedł nań pod przewodnictwem J. Stilla. W r. 1874 7 sierpnia byli Teodor Steinberg i Hugo Elsner z Gnadenfeld w Prusiech; przewodniczyli im J. Still i pomocnik Samuel Horway. Tegoż samego roku 31 sierpnia z przewodnikami Stillem i Horrayem zwiedził go Dr. Maurycy Dechy z Pesztu wraz z majorem Antonim Döllerem, sekr. węg. tow. karp. , Pawłem Schwarzem, zarządcą kąpielowym w Szczawach Sławkowskich, Józefem Schaforling gospodarzem ze Szczaw Sławkowskich. We wrześniu 22 tegoż roku wyszedł nań X. Józef Stolarczyk, proboscz z Zakopanego; przewodniczyli mu Wojciech Roj, Szymon Tatar, Wojciech Giewont, górale z Zakopanego. W r. 1875 w maju był na nim Dr. Oskar Simony, prof. z Wiednia z przewodnikiem Horwayem. Tegoż samego roku 31 lipca byli na nim prof. Dr. Dyonizy Dezsö i Karol Holzinger prof. z Terezyanum, z Wiednia; przewodniczył im Jan Still, Marcin Spitzkopf i Erwin Grelhof. W sierpniu 12 t. r. wyszedł nań sam, Ludwik Goisz, nauczyciel z NowejLeśnej. Następnie 14 sierpnia 1875 pięciu mężczyzn z Popradu, z których jeden Larniczky Józef; przewodniczyli im S. Horvay i Marcin Spitzkopf. Dnia 18 sierpnia 1875 X. A. Krechowiecki ze Lwowa z przew. Wojciechem Giewontem, Jędrzejem Walą syn. Dnia następującego 19 sierpnia 1875 r. zwiedzili go Dr. Tytus Chałubiński z Warszawy, Walery Eliasz z Krakowa, Stanisław Kraszyński, słuchacz wydz. filoz. z Krakowa, Ludwik Chałubiński syn i Tadeusz Dembowski, studenci z Warszawy. Przewodniczyli im Wojciech Roj, Szymon Tatar, Maciej Sieczka, Wojciech Ślimak, Szczepan Koj, Wojciech Marduła, Szymek Tatar młodszy, Jan Stopka, górale z Zakopanego. W r. 1876 1 sierpnia zwiedził go Zygmunt Pokrzywnicki, student z Rygi z przew. Jędrzejem Walą syn. Tegoż roku 17 sierpnia Jan i Aleksander Majewscy, studenci gimn. z Krakowa; przewodniczył im J. Wala syn i Wojciech Roj. Dnia 22 sierpnia 1876 Bronisław Dembowski i Ludwik Chałubiński, stud. z Warszawy. Przewodniezyli im Wojciech Roj i Szymon Tatar. W r. 1877 2 lipca Stefan Dąbrowski z Warszawy z przewodnikiem Wojciechem Rojem; 7 sierrnia Albert Ambroży, naucz, z Wielkiego Sławkowa, z naucz. Ludwikiem Golszem z Nowej Leśnej i Kolomanem Schonwiesnerem; 27 sierpnia Dr. Eugeniusz Janota, prof. uhiw. lwowskiego, i student Wawrzyniec Teisseiry ze Lwowa z przewodnikami Jędrzejem Walą syn i pomocnikiem. W r. 1878 8 sierpnia Ludomir Szpadkowski, uczeń szkoły sztuk pięknych w Krakowie, Józef i Antoni Deskurowie, studenci gimn. św. Anny w Krakowie z przew. Jędrzejem Walą synem i Jędrzejem Gładczanem. Tegoż roku we wrześniu byli tu po raz drugi dr. T. Chałubiński i Stanisław Kruszyński z całą swoich górali świtą. W latach 1879 i 1880 z polskiej strony Tatr nikt nie był na Garłuchu. Wycieczkę na G. najdogodniej odbywać ze strony Spiża; albo ze Szczaw Sławkowskich, albo z Sztwoły Stola. Na szczyt prowadzą dwie drogi albo z doliny Wielickiej od schroniska Hunfalvy do Kotła Gierlachowskiego, stąd przez Mały Gierlach na W. Gierlach, albo z doliny Batyzowieckiej od stawu Batyzowieckiego ku lodowcowi poniżej Gierlachowskiej Próby, a stąd na sam szczyt. Wycieczka z Szczaw Sławkowskich do schroniska Hunfalvy 2 godź. ; na Mały Gierlach 4 godź. ; na W. Gierlach 2 godź. , razem 8; tyleż z powrotem; doliczywszy 4 godź. odpoczynku wycieczka 20 godź. ; z Sztwoły do Batyz. stawu 3 godź. , do lodowca pod Próbą G. pół godziny, na szczyt 2 godz. ; razem 5 i pół godź. ; tyleż z powrotem; 3 godź. odpoczynku, wynosi cała wycieczka 14 godzin. Tę ostatnią drogę odkrył Wiktor Lorenz, inżynier z Krompachu. Droga ta z Szczaw Sławkowskich odbyta wymaga do 16 godzin wraz z odpoczynkami. Na mapie Schediusa i Blasiusa nazwę Kesselberg w właściwem miejscu wpisano; lecz nazwę GerlachfalvaCsucs t. j. Gierlach, położono mylnie po wschodniej stronie doliny wielickiej. Wysokość podano tylko ogółowo 8000 st. w. 2528, 65 m. Literatura X. J. Stolarczyk. Wycieczka na szczyt Gerlachu. W Pam. towarz. tatrz. T. I. Kraków. 1876 str. 56 67. Dr. Dionis Dezso. Die sechste Besteigung der Gerlsdorfer Spitze. W Jahrb. d. Ung. Karp. Vereins. T. III. 1876. 3 21. Wal. Eljasz. Wycieczka na Gierlach, w Kłosach. E. 1876 T. 23, Nra 575, 576, 581, 582. Kolbenheyer. Die Hohe Tatra. Teschen. 1880. Th. Steinberg. Die erstmalige Besteigung der Gerlsdorfer Spitze den 7. Aug. 1874 w Czasop. AUgemeine Nachrichten der Brüdergemeinde. Jahrg. 1874 Nr. 39 i 40. Neusatz a. d. Oder. Br. G. Gierlachów 1. , folw. , pow. sandomierski, gm. Dwikozy, par. Sandomierz. Liczy 2 dm. , 6 mk. Dobra G. składają się z folw. Gr. , Rze czyca Sucha; attynencyi Czwartek i Chwałki, tudzież wsi G. ; od Sandomierza w. 3, od rzeki Wisły w. 2. Rozl. wynosi m. 221. Folw. G. , grunta orne i ogrody m. 129, łąk m. 24, nie użytki i place m. 6, . razem m. 159; bud. mur. 5, drew. 6; folw. Rzeczyca Sucha m. 62, bud. drew. 3. Cegielnia. Wś Gr. osad 2, gruntu m. 7. Od dóbr tych odłączono attynencyą Cypryanów Gierlachowski m. 20, oraz Dygalszczyzna i Lebiedówka m. 5. 2. G. poduchowny, folw. , G. bliższy i G. dalszy, wsie rząd. , pow. sando mierski, gm. i par. Sandomierz. Są to niejako przedmieścia Sandomierza. W 1827 r. G. bliż szy liczył 15 dm. , 94 mk. , obecnie 16 dm. , 130 mk. , 75 mr. ziemi włośc. Gr. dalszy liczył w 1827 r. 17 dm. , 89 mk. , obecnie ma 19 dm. , 138 mk. i 126 mr. ziemi włośc. Gr. poduchow ny folw. ma 1 dm. , 9 mk. i 121 mr. ziemi rzą dowej. Br. Ch. Gierlachowce, węg. Gerlachfalva, niem. Gerlsdorf, dawniej Gegersdorf, wś słowiańska, w hr. spiskiem Węgry, w dystrykcie wielickim, w dorzeczu Popradu, w części podtatrzańskiej, nad potokiem Nową Wodą, także Gierlachowskim zwanym; graniczy od zach. i płd. z obszarem Batyzowiec, a od wschodu z obszarem Wielką i Wielkiego Sławkowa. Północna granica bieży głównym grzbietem Tatr, od szczytu na mapie Tatr Spezialkarte d. öst. ung. Mon. Zone 9, Col. XXII zwanego Warre 2490 m. przez Polską Przełęcz 2196 m. i Wielicki szczyt 2218 m. szt. gen. aż po narożnik, gdzie od gł. grzb. ku południu odrywa się ramię z turniami Gierlachowieckiemi. W obręb tej wsi wchodzi urocza dolina tatrzańska Wielicka Felkethal i grupa najwyższych szczytów Tatr, Gierlachem zwanych 2663 m. szt. gen. . Wzniesienie wsi 791 m. szt. gen. ; 777, 87 m. Fuchs; 782, 61 m. C. Rothe. Na wschód wsi wznosi się wzgórze Warta miejsce znaku triang. , 804 m. szt. gen. ; 750 m. na północ od niego, nad Czerwonym pot. Rotbach, bezimienne wzgórze 833 m. ; od niego 1125 m. na zachód, nad NowąWodą, wzgórze Brumstock 850 m. szt. gen. . Wieś liczy 493 mk. , między nimi dusz rz. kat. 18, protestantów 472, żydów 3 Szem. dyec. spiskiej 1878. Według szem. gmin ewangelickich z r. 1880 prot. jest 493. W r. 1832 było we wsi katolików 55, protestantów 525; w r. 1875 katol. 31, prot. 487, żydów 3. Posiada kościół łac. i prot. Kościół łac. filialny pod wezw. Podwyższenia św. Krzyża, należący do parafii w Batyzowcaoh, posiada dzwon około 6 cetnarów ważący. Na nim napis Iesus. homo. salva

Gierlach

Gierlachów

Gierlachowce