zastępcę, tudzież prezesa i jeneralnego sekretarza, potwierdza zaś wszystkich członków. 2 Zakład narodowy im. Ossolińskich we Lwowie, założony przez Józefa Max. hr. na Tyczynie Ossolińskiego w r. 1817; posiada własny gmach, w którym mieści się biblioteka i muzeum Lubomirskich, obejmujące galeryą obrazów, zbiór rycin i numizmatyczny, zbrojownię, a prócz tego jeszcze i zbiory przyrodnicze, nabyte w większej części od przyrodnika krajowego Konst. Pietruskiego. Zadaniem zakładu jest nietylko gromadzenie zbiorów naukowych lecz zarazem wydawnictwo i wpływ na szerzenie oświaty za pomocą publicznej czytelni, jak również wspieranie stypendyami ubogiej, kształcącej się młodzieży. Zakład ten zostaje również pod najwyższą protekcyą cesarza i pod bezpośrednią kontrolą gal. wydziału krajowego, a połączony jest w ten sposób z ordynacyą przeworską ks. Lubomirskich, że każdorazowy ordynat jest kuratorem zakładu; po wygaśnieniu zaś ordynackiej linii ks. Lubomirskich przechodzi ordynacya przeworska na własność zakładu. 3 Towarzystwo pedagogiczne we Lwowie z wielu filiami w całym kraju. 4 Literackie stowarzyszenia Hałyćko ruska Matycia, Proświta i Towarzystwo imeny Szewczenka we Lwowie, mające na celu szerzenie oświaty pomiędzy ludem ruskim przez wydawanie książek w języku ruskim. 5 Towarz. polskie przyrodników imienia Kopernika we Lwowie; 6 lekarskie we Lwowie i Krakowie; 7 techników we Lwowie; 8 przyjaciół sztuk pięknych we Lwowie i w Krakowie; 9 muzyczne we Lwowie i w Krakowie. Księgozbiory, muzea i galerye. 0prócz wymienionych powyżej bibliotek i muzeów i znajdujących się przy każdej szkole średniej pomniejszych księgozbiorów i gabinetów, zastosowanych do potrzeb szkoły, znajdują się w kraju jeszcze następujące znaczniejsze 1 Biblioteki prywatne a hr. Branickich w Suchej, b Potockich, wzbogacona nabyciem bibl. ś. p. Z. Helcia i c hr. Moszyńskich w Krakowie d ks. Czartoryskich Puławska w Sieniawie, zawierająca wiele rzadkich druków i rękopisów, obecnie przeniesiona do Krakowa, e hr. Tarnowskich w Dzikowie, f Pawlikowskich medycka, posiadająca kosztowny zbiór rycin i wiele cennych rękopisów, g hr. W. Dzieduszyckiego poturzycka i h hr. W. Baworowskiego, wzbogacona nabyciem bibl. udnowskiej ś. p. A. Batowskiego we Lwowie, i ks. Sanguszków w Podhorcach. 2 Archiwa a miejskie w magistracie krak. i b grodzkie przy sądzie krajowym w Krakowie, o miejskie i d dawne grodzkie i ziemskie pod zarządem sądu krajowego, w klasztorze bernardynów umieszczone i stąd zwyczajnie bernardyńskiem zwane, we Lwowie, e kapituł krakowskiej, obu lwowskich i przemyskiej obrz. grec. , f klasztorne u św. Jędrzeja w Krakowie, w Mogile, w Staniątkach i w Szczyrzycach. Przyszedłszy w posiadanie Galicyi, przyszedł rząd austryacki w posiadanie tej części aktów ziemskich i grodzkich, które się znajdowały w ziemiach i grodach wcielonych do cesarstwa województw polskich. Gdy w r. 1783 w miejsce sądów ziemskich i grodzkich sądy szlacheckie zaprowadzono, rozporządzono, aby akta zniesionych sądów przywieść do Lwowa, gdzie złożone w zabudowaniu klasztoru bernardynów za staraniem stanów galic. zostały uporządkowane i indeksami opatrzone. 3 Muzea a muzeum przyrodnicze krajowe hr. Włodz. Dzieduszyckiego we Lwowie, b zbrojownia hr. Moszyńskich w Krakowie; c muzeum archeologiczne i galerya obrazów w Podhorcach; d galerye obrazów hr. Miączyńskiego i Dąbskich w Krakowie; e muzea miejskie technicznoprzemysłowe w Krakowie i we Lwowie. D. Księgarnie, drukarnie, i ruch wydawniczy. Księgsrń liczy Galicya 48, z których 10 jest w Krakowie, a 14 we Lwowie. Z 20 księgarniami połączone są czytelnie, których Kraków i Lwów mają po 3. Drukarń jest 36, z tych 8 w Krakowie, a 16 włącznie z 4 żydowskiemi we Lwowie. Pism politycznych, literackich tygodniowych i miesięcznych, fachowych, ludowych i humorystycznych, polskich i ruskich, wychodzi w Galicyi 54, z których większa część wydawaną jest w Krakowie i we Lwowie. Książek i broszur drukują rocznie około 2000. XVI Urządzenia społeczeńskie. Do ułatwienia kredytu dla rolnictwa, przemysłu i handlu służą liczne dosyć w kraju banki, zakłady kredytowe, kasy oszczędności, towarzystwa zaliczkowe, zakłady ubezpieczeń i towarzystwa gospodarskie. a Banki i zakłady kredytowe 1 Filie uprzy w. austr. banku narodowego w Krakowie i we Lwowie, 2 filia uprzyw. austr. zakładu kredytowego dla handlu i przemysłu tamże, 3 galic. towarz. kred. ziemskie we Lwowie, 4 galic. akcyjny bank hipoteczny tamże z filiami w Krakowie, Tarnopolu i Czerniowcach, 5 galic. zakł. kred. włościański we Lwowie, 6 galic. bank dla handlu i przemysłu w Krakowie, 7 gal. zakł. kred. ziemski tamże z filią w Tarnowie, 8 gal. bank kred. we Lwowie, 9 ogólny rolniczo kredytowy zakł. tamże. b Galic. towarz. wyrobu cegieł maszynowych i przedsiębięrstwa budowli we Lwowie. c Kasy oszczędności w Bochni, Krakowie, Jaśle, we Lwowie, w Nowym Sączu, Przemyślu, Rzeszowie, Samborze, Stanisławowie, Stryju, Tarnopolu, Tarnowie i Wadowicach. d Pierwsze powszechne stowarzyszenie urzędników mon. aust. węg. we Lwowie. e Banki zastawnicze Zakł. zastawniczy Piusmons przy kościele archikat. orm. we. Lwowie; banki zastawnicze w Tarnowie i w Jaśliskach. f Towarzystwa i kasy zaliczkowe i pożyczkowe 1 we Lwowie, w Drohobyczu, w Rzeszowie, Samborze i Sanoku; 2 powiatowych kas pożyczkowych 17 i kilkaset gminnych; 3 kasa pożyczkowa św. Grzegorza przy gr. kat. cerkwi w Samborze; 4 bank pożycz. im. Niezabitowskich w Żółkwi; 5 funduszów dla przemysłowców i rękodzielników 38, dla rzemieślników izraelitów 2. g Zakłady ubezpieczeń od ognia i wody tudzież na życie 1 kraj. towarz. ubezpieczeń w Krakowie 2 galic. ogól. towarz. ubezp. we Lwowie; 3 reprezentacye towarz. ubezpieczeń niekrajowych Azienda assicuratrice, Donau, Riunione Adriatica di sicurta, Anker, Haza, Janus, Europa, Bund, Minerva i kilka innych. h Towarz. gospodarskie 1 gal. towarz. gosp. we Lwowie, 2 towarz. gospodarczorolnicze w Krakowie, 3 towarz. pszczelnojedwabnicze dla Galicy i zachodniej tamże, 4 towarz. ogrodniczosado wnicze we Lwowie. 5 towarz. pszczelnojed wabnicze i sadownicze w Kołomyi. Ogółem G. posiadała w połowie 1877 r. 99 stowarzy szeń a w tej liczbie 89 kredytowych i zalicz kowych, 3 spożywcze, 7 produkcyjnych; mo żna je też podzielić na zarejestrowane 89 i niezarejestrowane 10. Między zarejestrowanemi 63 z poręką nieograniczoną, 26 z ogra niczoną. Są one połączone i wydają tygodnik Związek we Lwowie. Opieka zdrowia, za kłady lecznicze i dobroczynności. a Opieką zdrowia kieruje rada zdrowia we Lwowie, pod której zwierzchnictwem zostaje 74 lekarzy po wiatowych. Do pielęgnowania i leczenia cho rych służy 51 szpitalów publicznych, powsze chnych i miejscowych; dla utrzymywania kalek niezdolnych do zarobku istnieje w kraju i 17 domów kalek. Szpitale powszechne są we Lwowie, w Krakowie, Białej, Bochni, Bro dach, Drohobyczu, Jaśle, Kołomyi, Nowym Sączu, Przemyślu, Rzeszowie, Samborze, Sanoku, Sniatynie, Stanisławowie, Stryju, Tar nopolu, Tarnowie, Wadowicach, Zaleszczy kach, Zebrzydowicach, Złoczowie i Żółkwi. Z domów kalek zasługuje na uwagę zakład św. Łazarza we Lwowie dla zaopatrywania zubo żałych, do zarobku niezdolnych mieszczan lwowskich lub ich żon, których ilość obecnie doszła do stu. b Zdrojowiska lekarskie i za kłady kąpielowe ob. powyżej. o Rozma itych towarzystw, fundacyj i zakładów dobro czynnych dla ubogich, dla zaopatrywania, wspierania i wychowywania sierót, głucho niemych, ciemnych i innych osób szczególnej pomocy potrzebujących, jest w kraju około 450. Z zakładów dobroczynnych zasługują na wymienienie zakłady głuchoniemych i śle pych we Lwowie i instytut dla ubogich i sierot w Drohowyżu, założony w r. 1844 przez St. hr. Skarbka, w celu umieszczenia 400 ubogich obojej płci, tudzież wychowywania i wyuczania różnych rzemiosł 600 sierot obojej płci. Instytut ten dopiero w r. 1875 wszedł w życie, a postanowienie fundatora uległo pewnej zmianie, zastosowanej do zmienionych od r. 1848 stosunków kraju. d Fundacyj szkolnych jest 19, pomiędzy któremi 3 izraelickie; fundacyj stypendyjnych 135, z których 57 zostaje pod zarządem namiestnictwa, a 78 pod zarządem wydziału krajowego. Z liczby tych fundacyj 16 nie weszło jednak jeszcze w życie. Zakładów karnych i domów poprawy jest 3, dwa we Lwowie a jeden w Wiśniczu. XVII. Przegląd dziejów Galicyi. Początek dziejów Galicyi, równie jak innych ziem słowiańskich, gubi się w pomroce przeddziejowej w roisku różnych ludów, które różnymi czasy na tychże ziemiach siedziały. Dopiero w X. w. poczynają się rozjaśniać dzieje tej podkarpackiej krainy. W r. 981 pisze Nestor, praojciec latopiśców ruskich wyprawił się Włodzimierz na Lachów i zabrał im Przemyśl, Czerwień i inne grody. Galicya zachodnia z miastem Krakowem, wówczas Chrobacyą zwana, była w tym czasie w posiadaniu Czechów. Ale już w r. 999 odebrał król polski. Bolesław Chrobry, Czechom Chrobacyą, a w r. 1018 zajął ziemię Czerwieńską. Tym razem jednak nie utrzymała się Polska jeszcze stale w posiadaniu ziemi Czerwieńskiej. Już bowiem w r. 1030, kiedy Mieczysław II z cesarzem niemieckim Konradem II wojował, odebrał ją znowu ks. kijowski, Jarosław Mądry. Bolesław Śmiały odzyskał wprawdzie grody czerwieńskie w r. 1070, ale po jego upadku w r. 1079 opanowali je poraz trzeci Rusini, w których posiadaniu pozostawały one odtąd przez półtrzecia wieku. Wisłok i Poprad stanowiły od tego czasu granicę Polski od Rusi na obszarze dzisiejszej Galicyi. Część Galicyi na zach. od tych rzek położona, i należała do księstw, a następnie województw krakowskiego i sandomierskiego. Oświęcim i Zator stanowiły jednak od XII w. udzielne księstwa szląskie, które w r. 1494 przez króla Olbrachta nabyte, w r. 1564 urzędownie do korony, a w szczególności do wojew. krakowskiego wcielone zostały. Część wschodnia, którą dopiero od ostatniego zajęcia przez Rusinów Rusią Czerwoną nazywać zaczęto, składała się początkowo z trzech księstw, przemyskiego, źwinogrodzkiego Źwinogród, dzisiaj wieś w pow. bóbreckim i trębowelskiego. Północną jej krawędź z miastem Bełzem stanowił jednak osobny dział ks. wołyńskowłodzimierskiego. Po śmierci ostatniego ks. przemyskiego, Wołodara Rościsławicza, którego Bolesław Krzywousty, pojmawszy go podstę

Galicya