Kołomyja. Greckooryentalna kapelania we, Lwowie. Wyznanie starozakonne ma rabinat krajowy we Lwowie i 26 rabinatów powiatowych. Prócz tego ma każda żydowska gmina swojego szkolnika Inne wyznania nie mają żadnej wyższej zwierzchności religijnej, lecz tylko przełożonych w nielicznych, rozproszonych gminach swoich. XV. Oświata. Szkoły i władze szkolne. Najwyższe kierownictwo i nadzór nad całem nauczaniem i wychowaniem przysłuża państwu, które je wykonywa przez ministerstwo wyznań i oświaty. Szkoły ludowe i średnie. 1. Rada szkolna krajowa jest najwyższą władzą nadzorczą i wykonawczą w kraju w sprawach szkół ludowych i średnich. Do zakresu jej działania należy zarząd administracyjny i umiejętny tychże szkół przedstawianie do nominacyi przez cesarza inspektorów szkolnych; mianowania i wszelkie stosunki służbowe dyrektorów i nauczycieli szkół średnich i ludowych tylko na nominacyą nauczycieli religii mają wpływ biskupi; wygotowywanie ogólnych projektów naukowych, tudzież częściowych projektów we względzie szkół ludowych i średnich, drogą uchwały sejmowej w wykonanie wejść mających; wskazywanie wzorowych tekstów naukowych dla szkół ludowych i zatwierdzanie dla szkół średnich książek wykładowych w zatwierdzaniu książek do nauki religii mają udział biskupi układanie rocznego budżetu na rzecz szkół ludowych i średnich, ze skarbu publicznego zasilanych lub utrzymywanych; ogłaszanie corocznego sprawozdania w przedmiocie publicznego wychowania w kraju. Szkolna rada krajowa składa się 1 z namiestnika lub zastępcy, z jego ramienia wyznaczonego, 2 z referenta namiestnictwa do spraw szkolnych, 3 z dwóch inspektorów, do posiedzeń rady wezwanych przez namiestnika, 4 z dwóch duchownych przez cesarza powołanych, 5 z członka wydziału krajowego, przez wydział wydelegowanego, z 2 delegowanych przez rady miejskie głównych miast, Lwowa i Krakowa, z dwóch osób zaszczytnie znanych w zawodzie naukowym, przez wydział krajowy przedstawionych, a przez cesarza mianowanych. Członkowie wyd. krajow. urzędują przez czas trwania mandatu od wydziału otrzymanego; delegaci miejscy i dwaj członkowie z zawodu nauczycielskiego urzędują przez trzy lata, po których upływie mogą znowu być powołani. Pod zwierzchnictwem rady szkolnej krajowej zostają rady szkolne okręgowe i miejscowe, z których pierwsze mają bezpośredni zarząd administracyjny i dydaktyczny szkół ludowych swego okręgu, drugie załatwiają tylko sprawy administracyjne swoich szkół miejscowych. Okręgów szkol. jest 37, z których 2 stanowią miasta Kraków i Lwów, Siedziby rad szkol. okręg. są Kraków, Wadowice, Myślenice, Bochnia, Mielec, Tarnów, Nowy Sącz, Gorlice, Pilzno, Ropczyce, Rzeszów, Jasło, Sanok, Jarosław, Przemyśl, Mościska, Gródek, Lwów, Sambor, Drohobycz, Stryj, , Kałusz, Stanisławów, Nadworna, Kołomyja, Sniatyn, Zaleszczyki, Czortków, Husiatyn, Tarnopol, Brzeżany, Rohatyn, Złoczów, Żółkiew i Sokal. Każda rada okręg, składa się z przewodniczącego, którym jest starosta funkcyonujący w w siedzibie rady; z duchownego każdego wyznania, liczącego w okręgu szkoln. więcej niż 2000 dusz; z dwóch reprezentantów zawodu nauczyciel. ; z tylu delegatów rad powiat. , ile rad w okręgu się znajduje; z inspektora okręg. Przewodniczącym rady okręg, miej. Krakowa i Lwowa jest każdorazowy prezydent miasta, a członkami są duchowni wszystkich wyznań, liczących nad 500 dusz w mieście, dwaj członkowie rady miejs. , dwaj reprezentanci zawodu nauczyciel, i inspektor. Rada krajowa i okręgowe wykonywają nadzór nad szkołami ludowemi i średniemi za pośrednictwem inspektorów 4 krajowych i 37 okręgowych, którzy mają obowiązek lustracyi szkół i zdawania sprawy z czynności swoich radzie szkolnej krajowej lub okregowej. Seminarya nauczycielskie ustanowione zostały rozporządzeniem ministerstwa oświaty z dnia 22 paźdz. 1870 r. w celu kształcenia nauczycieli i nauczycielek dla szkół ludowych i wydziałowych. Seminaryów nauczycielskich jest 9, mianowicie 6 męskich w Krakowie, Tarnowie, Rzeszowie, we Lwowie, w Stanisławowie i Tarnopolu, i 3 żeńskich w Krakowie, Przemyślu i we Lwowie. Szkół ludowych liczyła Galicya w r. 1875 2803, z których były 2 ośmioklasowe, 4 siedmioklasowe, 12 sześcioklasowych, 6 pięcioklasowych, 135 czteroklasowych, 31 trzyklasowych, 146 dwuklasowych, reszta jednoklasowych; 80 wyłącznie męskich, 75 wyłącznie żeńskich, 2648 mieszanych; 1093 z wykładowym językiem polskim, 1340 z wykładowym językiem ruskim, 101 z wykładowym językiem niemieckim, 260 z wykładowym językiem polskim i ruskim, 6 z wykładowym językiem polskim i niemieckim, a 3 z wykładowym językiem ruskim i niemieckim. W 1422 szkołach odbywała się także nauka niedzielna. W stosunku do liczby ludności wypada więc 1 szkoła ludowa na 2049 mieszkańców, a w stosunku do liczby gmin jest jeszcze około 2000 gmin, które nie mają szkół u siebie ani należą do związku szkolnego z innemi. Gimnazyów liczy Galicya 22, tj. 14 wyższych w Krakowie przy kościele akadem. św. Anny, założone w r. 1643 z funduszu przeznaczonego na ten cel przez Bart. Nowodworskiego i stąd także gimnazyum Nowodworskiego zwane, i przy kościele dominikańskim św, Jacka; w Tarnowie, Rzeszowie, Nowym Sączu, Jaśle, Przemyślu, we Lwowie akademickie, teraz ruskie, gimn. drugie niemieckie, trzecie Franciszka Józefa i czwarte gimnazyum, oba polskie; w Samborze, Stanisławowie, Tarnopolu, w Brzeżanach i Sanoku nowe gimnazyum; 3 realne wyższe w Wadowicach, Drohobyczu i Kołomyi; 3 niższe w Bochni, Złoczowie i bazylianów w Buczaczu i 1 niższe realne w Brodach. Szkół realnych jest 6, t. j. 5 wyższych w Krakowie, Jarosławiu, we Lwowie, w Stryju i w Stanisławowie, i 1 niższe w Tarnopolu. Wyższe zakłady naukowe. Uniwersytet Jagieloński w Krakowie, jeden z najstarszych w środkowej Europie uniwersytet praski założony 1348, wiedeński 1365, założony został przez Kazimierza W. i potwierdzony przez pap. Urbana V. w r. 1364. Teraźniejsza organizacya uniwersytetu krak. , złożonego z czterech wydziałów teologicznego, prawniczego, filozoficznego i lekarskiego, opiera się, równie jak wszystkich uniwersytetów austryackich, na rozporządzeniach minist. z lat 1849, 50 i 55. Z uniwersytetem Jagiellońskim połączone są następujące zakłady i zbiory naukowe a biblioteka, bogata w kosztowne rękopisy i w najdawniejsze zabytki sztuki drukarskiej. Pierwszy jej zawiązek powstał już XV w. z darów profesorów i dobroczyńców, którzy przekazywali jej swoje zbiory, przeznaczając zarazem fundusze na jej uposażenie. Do r. 1777 podzielona ona była na kilka osobnych zbiorów, gdyż każde kolegium akademickie miało swoją własną bibliotekę. Teraz umieszczona jest w kolegium Jagielońskiem, które w ostatnich latach w stylu ostrołukowym wspaniale zostało odnowione i przebudowane. Z biblioteką połączony jest gabinet numizmatyczny i archeologiczny. b Gabinety anatomiczny, zootomiczny, weterynarski, farmakognostyczny, mineralogiczny, zoologiczny, fizykalny i laboratoryum chemiczne. c Kliniki lekarskie. d Ogród botaniczny na przedmieściu Wesoła, założony w roku 1774. e Obserwatoryum astronomiczne u wnijścia do ogrodu botanicznego, wybudowane w r. 1787. Drugi uniwersytet cesarza Franciszka jest we Lwowie, założony został przez cesarza Józefa II w r. 1784 ze wszystkimi czterema oddziałami i zupełnem gimnazyum. Uniw. lwow. obejmuje tylko trzy wydziały teologiczny, prawniczy i filozoficzny. Z uniw. lwowskim polączone są następujące zbiory naukowe a Biblioteka, której zawiązkiem byty dublety księgozbioru Garellego, darowane przez Józefa II. Skutkiem bombardowania w r. 1848 w większej części zniszczona, potem z dotacyi rządowej i darów prywatnych pomnożona. Z biblioteką połączony jest gabinet numizmatyczny, b Gabinety mineralogiczny, botaniczny, zoologiczny, fizykalny ze stacyą spostrzeżeń meteorolog ieznych i magnetycznych i laboratoryum ch emiczne; c ogród botaniczny przy zabudowaniu uniwersyteckiem. Politechniczna szkoła, początkowo akademia techniczna we Lwowie, utworzona w roku 1844 z dawniejszej akad. handlowej przez dodanie oddziału technicznego; w r. 1872 została zreorganizowaną tymczasowo i podzieloną na trzy, obecnie cztery szkoły fachowe, tj. inżenieryi, budownictwa, mechaniki i chemii technicznej. Oddział handlowy zniesiony został w r. 1875. Instytut techniczny w Krakowie założony został w r. 1833 przez komisyą reorganizacyjną dla zakładów naukowych, wysłaną przez trzy dwory, pod których opieką podówczas rzeczpospolita krakowska zostawała, który obejmował tylko trzy kursa. zniesiony został w roku 1876; natomiast otworzono instytut techniczno przemysłowy. Komisye egzaminacyjne 1 dla nauczycieli i nauczycielek szkół ludowych pospolitych i wydziałowych we Lwowie i w Krakowie; 2 dla kandydatów na nauczycieli gimnazyalnych we Lwowie i w Krakowie; 3 dla kandyd. na nauczycieli szkół realnych we Lwowie; 4 dla teoretycznych egzaminów rządowych we Lwowie i w Krakowie; 5 dla rachunkowości państwowej we Lwowie; 6 dla lekarzy w Krakowie; 7 dla weterynarzy w Krakowie i we Lwowie. Szkoły fachowe. 1 szkoła sztuk pięknych w Krakowie, założona w r. 1873. 2 Szkoła gospodarstwa wiejskiego w Dublanach pode Lwowem, założona przez gal. towarz. gosp. w r. 1851 wraz z szkołą parobków, i w Czernichowie nad Wisłą, założona przez krak. towarzystwo gospodarskie w. r. 1860. 3 Szkoła uprawy lnu, założona przez gal. towarz. gosp. w Grzędzie koło Lwowa w r. 1870, a obecnie do Gródka przeniesiona. 4 Szkoła średnia gospodarstwa lasowego w e Lwowie, założona w r. 1874. 5 Szkoły przemysłowe miejskie w Krakowie i we Lwowie. 6 Szkoła koszykarstwa w Sciejowicach pow. krakowski, założona w r. 1874. 7 Szkoła snycerstwa w Rymanowie i Zakopanem. Zakłady i towarzystwa ku wspieraniu nauk i sztuki. 1 Akademia umiejętności w Krakowie, przeistoczona w r. 1872 z towarz. nauk. krak. , niegdyś z uniwersytetem krak. połączonego. Składa się z trzech wydziałów filologii i historyi sztuki, historycznofilozoficznego i matematycznoprzy rodniczego. Akademia wydaje własne roczniki, odbywa posiedzenia publiczne trzy razy do roku, a prywatne w dniu 15 każdego miesiąca w własnym gmachu przy ul. Sławkowskiej, w którym mieści się biblioteka akademii i muzeum archeologiczne. Akademia jako instytucya publiczna zostaje pod najwyższą opieką cesarza, który mianuje protektora i jego Słownik Geograficzny Zeszyt XVIII, Tom II. 30

Galicya