Łemki, Rusnaki, Bojkowie Werchowyńci, Tucholcy, Huculi Czarnogórcy. Wybitniejsze rody równiaków gal. są Krakowiacy, Mazury, między nimi Grębowiacy Lisowiacy czyli Borowcy, Głuchoniemcy, Bełżanie, Bużanie Łapotniki, Poleszuki, Opolanie, Wołyniacy, Pobereżcy czyli Nistrowianie. Opisy szczegółowe wymienionych rodów znajdzie czytelnik pod odpowiednimi literami. X. Podział kraju. Galicya jest podzieloną na 74 powiatów, noszących nazwy od miast powiatowych. Miasta te są następujące Biała, Bóbrka, Bochnia, Bohorodczany, Borszczów, Brody, Brzesko, Brzeżany, Brzozów, Buczacz, Chrzanów, Cieszanów, Czortków, Dąbrowa, Dobromil, Dolina, Drohobycz, Gorlice, Gródek, Grybów, Horodenka, Husiatyn, Jarosław, Jasło, Jaworów, Kałusz, Kamionka strumiłowa, Kolbuszowa, Kołomyja, Kosów, Kraków, Krosno, Limanowa, Lisko, Lwów, Łańcut, Mielec, Mościska, Myślenice, Nadworna, Nisko, Nowy Sącz, Nowytarg, Pilzno, Podhajce, Przemyśl, Przemyślany, Rawa ruska, Rohatyn, Ropczyce, Rudki, Rzeszów, Sambor, Sanok, Skałat, Sniatyń, Sokal, Stanisławów, Staremiasto, Stryj, Tarnobrzeg, Tarnopol, Tarnów, Tłumacz, Trembowla, Turka, Wadowice, Wieliczka, Zaleszczyki, Zbaraż, Złoczów, Żółkiew, Żydaczów, Żywiec XI Kommunikacye. Główną komunik. tworzą gościńce i koleje żelazne. Gościńce gal. są rządowe, krajowe i powiatowe, stosownie do funduszów, z jakich są zbudowane i utrzymywane i pod czyją zostają administracyą rządu, wydziału krajowego czy rad powiatowych. Gościńce tych trzech kategoryj są bite i w dobrym utrzymywane stanie. Wszystkie te gościńce wiążą się w dwa główne szlaki, przerzynające G. od zach. na wsch. , od których rozchodzą się na płn. , płd. i wsch. poprzeczne gałęzie, łączące je i prowadzące do granic kraju. Szlak północny zwie się gościńcem wiedeńskim; ciągnie się od Białej na Kęty, Andrychów, Wadowice, Izdebnik, Myślenice, Dobczyce, Gdów, Rochnię, Wojnicz, Tarnów, Pilzno, Ropczyce, Rzeszów, Łańcut, Jarosław, Radymno, Przemysl, Mościska, Sądową Wisznię i Gródek do Lwowa. Ze Lwowa krańcem Gołogór i Woroniaków przez Winniki i Podhajczyki do Złoczowa. Tutaj się rozdwaja ramię północnowschodnie wiedzie przez Podhorce na Brody do granicy; ramię zaś południowowschodnie, zwane traktem podolskim, przez Zborów, Tarnopól, Mikulińce, Trębowlę, Kopyczyńce, Czortków, Tłuste do Zaleszczyk. Szlak południowy, karpackim zwany, poczyna się na zachodzie również od granicznego miasta Białej i ciągnie się na Żywiec, Suchą, Jordanów, Tymbark, Limanową, Nowysącz, Grybów, Gorlice, Biecz, Jasło, Krosno, Rymanów, Sanok, Lisko, Ustrzyki, Chyrów, Starąsól, Sammilę kw. w wschodniej połaci kraju. Najrzadziej zaludnione są w zach. G. powiaty nowotarski 2934 dusz i niski 3303 dusz na milę kw. ; w wschodniej Gr. powiaty nadworniański 1618 dusz, kosowski 1811, liski 2122, turczański 2154 dusz na milę kw. . Ludność Gr. rozsiedloną jest w 11, 373 osadach, w których jest 6135 wsi i przysiołków, 4925 obszarów dworskich, 230 miasteczek, 90 miast. Uwzględniając roczny przyrost ludności w Gr. 1, 49 czyli 15 dusz na 1000, w takim razie z końcem grudnia 1880 r. otrzymamy liczbę 6, 311, 986 dusz. Zatem od ostatniego obliczenia ludności, t. j. od r. 1869, w przeciągu 11 lat wzrosła ludność o 893, 970 dusz. Obliczenie ludności dokonane z końcem grudnia roku 1880 okaże wkrótce rzeczywiste zaludnienie kraju. Podług pochodzenia plemiennego ludność Gr. rozdziela się na rodzimą i napływową ludność. Rodzimą czyli pierwotną ludność tworzą Polacy i Rusini. Polaków jest 45, 9, Rusinów 42, 6 całej ludności kraju. Polacy zamieszkują przeważnie zachodnią mniejwięcej po San, Rusini wschodnią część kraju, jakkolwiek w zachodniej G. znajdują się osady ruskie które posuwają się górami aż w Sądeckie nad Poprad, a we wschodniej znowu osady polskie. Ludność napływowa wynosi około 12. Ta należą Niemcy, osiedleni jako rolnicy w koloniach rozrzuconych w różnych okolicach kraju. Czyt. w czasopiśmie Im neuen Reich, 1876, t. I, artykuł Zehlicke Die deutschen Kolonieen in Galizien lub też zamieszkujący miasta jako urzędnicy, przemysłowcy, rzemieślnicy i fabrykanci. Wynoszą oni niespełna 1 proc. całej ludności. Następnie Ormianie, spółplemieńcy Słowian, oprócz Lwowa, osiedleni głównie na Pokuciu, których jest 2400. Menonici, którzy przybyli w dawnych czasach z Fryzyi i osiedlili się w pow. lwowskim Einsiedel, Falkenstein, Mostki i grodeckim Neuhof i Kiernica; żydzi, którzy tworzą 10 proc. ludności i przebywają po miastach i miasteczkach jakoteż po wsiach; karaici, żydowska sekta rolnicza w Haliczu, i Cyganie, którzy włócząc się bandami w pogranicznych od Bukowiny i Węgier okolicach, tworzą ludność napływową. Podług wyznania jest cała ludność, wyjąwszy żydów, karaitów i cyganów, chrześciańską. Polacy są obrz. rzym. kat. , Rusini gr. katol. , Ormianie mają własny obrządek ormiańskokatolicki. Memcy są przeważnie wyznania ewangelickiego, Menonici są sektą protestancką, która wyszła z Fryzyi z anabaptystów XVI w. Karaici tworzą odrębną sektę wyzn. mojżeszowego, odrzucającą talmud i jego tradycye. Wyznawców rzym. katol. jest 46 proc, gr. kat. 42 proc, mojż. 10 proc, ewang. 0, 73 proc, innych wyznań około 1 proc. Podług zajęcia jest ludność gal. rolniczą. Zajmujący j się rolnictwem i utrzymująoy się z dochodów rolniotwa wynoszą 83, 5 proc, zatrudnieni zaś w sferze przemysłu i handlu 9 proc; utrzymujący się z usług osobistych 4, 8 proc, właściciele domów i posiadacze rent 1 proc, utrzymujący się z nabytych nauk i poświęcający się naukom tylko 1, 5 proc. Lud galicyjski, polski i ruski, jest w ogóle dobrze zbudowany, czerstwy, po największej części dorodny i ujmujących rysów twarzy, a niespożytej siły i wytrzymałości. Odznacza się jasnym, zdrowym, samorodnym rozumem i roztropną odwagą. Z natury więcej dobrych niż złych posiadający skłonności; gdzie nie uległ demoralizującemu wpływowi, jest religijnym, wiernym, usłużnym, gościnnym. Przywiązuje się do tych. którzy mu dobrze czynią; umie być wdzięcznym, a rzadko przeciwnie bywa mściwym. Przymioty to dobre przyćmiewa gnusność, opieszałość, brak zamiłowania i wytrwania w pracy, brak oświaty, a często brzydki nałóg pijaństwa. Pracuje on tylko tyle, ile musi, by zaspokoić najkonieczniejsze a bardzo nieliczne potrzeby; mało dba o podniesienie i ulepszenie gospodarstwa, o porządniejsze, wygodniejsze i zdrowsze mieszkanie, o zaoszczędzenie sobie grosza lub o zabezpieczenie się w zapasy w ziarnie. Dlatego też gdy spodziewany zbiór go zawiedzie, lub klęska natury nawiedzi okolicę, wtedy pada pastwą nędzy, głodu i chorób, popada w długi lichwiarskie i często dochodzi do ostateczności, że wywłaszczony z chaty i gruntu staje się proletaryuszem. Zachowuje stare obyczaje i zwyczaje, nie lubi wszelkich zmian; czy w trybie życia, czy też w prowadzeniu gospodarstwa, i najczęściej z podejrzliwem niedowierzaniem odrzuca najzbawienniejsze rady, dając się z dziecinną łatwowiernością wyzyskiwać arendarzom i lichwiarzom. Pod wpływem odmiennych warunków bytu, przez sarnę przyrodę podanych, odmiennego aposobu życia i zarobkowania, jak również skutkiem oddziaływania innoszczepowych sąsiadów i zmięszania się z rozmaitymi obcymi napływami, rozdzielił się lud polski i ruski G. na wiele rodów, odróżniających się pomiędzy sobą strojem, zwyczajami a nawet odmienną gwarą, i noszących różne nazwy, przyjęte już od natury lub nazwisk swych sadyb, już od pewnych charakterystycznych cech stroju lub gwary, jużteż od innych okoliczności, trudnych czasem dziś już do odgadnienia. Rozróżniamy przedewszystkiem dwie wielkie grupy etnograficzne, górali, t. j. mieszkańców gór, i podolaków czyli równiaków, mieszkańców równin. Kody góralskie są Żywczaki, Babiogórcy, Rabczanie czyli Zagórzanie, Kliszczaki, Podhalanie Nowotarżanie, Górale pienińscy i sądeccy, Spiżaki czyli Gardłaki, Kurtacy czyli Czuchońcy Gal. 459 bor, Drohobycz, Stryj, Bolechów, Dolinę, Rożniatów, Nadwornę, Delatyn i Kołomyję do Śniatyna. Oba te szlaki wiążą się zapomocą poprzecznego szlaku, zwanego gościńcem wojskowym lub zakrytym. Przytyka on do gość. wied. w Przemyśla i ciągnie się stąd na Dubiecko, Barycz, Jasienicę, Duklę, Barwinek, na Węgry do Komarnik. Od gośc. wiedeńskiego prowadzą na płn. i wschód następujące drogi 1 z Kęt do Oświęcimia, 2 z Wadowic do Zatora, 3 z Izdebnika przez Mogilany i Podgórze do Krakowa, 4 z Krakowa do Michałowic, 5 z Krakowa na Liszki, Alwernią i Lipowiec do Chełmka na gr. Szląska pruskiego trakt krakowski, 6 z Krakowa na Krzeszowice, Trzebinię, Chrzanów do Jelenia na gr. pruskoszląskiej z odnogą z Chrzanowa na Byczynę, Jaworzno do Dąbrowy, 7 z Krakowa na Czyżyny, Mogiłę do Cła, z gałęzią od Czyżyn na Prusy do granicy; 8 z Krakowa przez Wieliczkę do Gdowa, 9 z Wieiczki na Niepołomice do Wisły trakt solny, 10 z Bochni do Ujścia solnego także trakt solny, 11 z Dębicy na Mielec, Baranów, Tarnobrzeg do Nabrzezia, 12 z Jarosławia na Sieniawę do granicy do Tarnogrodu; 13 z Jarosławia na Oleszyce, Cieszanów i Narol do Bełzca; 14 ze Lwowa na Kulików, Żółkiew i Rawę do Bełzca, z gałęzią od Żółkwi do Sokala i Bełza; 15 z Złoczowa na Sasów do Brodów; 16 z Tarnopola do Podwołoczysk; 17 z Kopyczyniec do Husiatyna; 18 z Czortkowa i Zaleszczyk na Borszczów do Skały; 19 z Borszczowa na Mielnice do Okopów; 20 z traktem krakowskogdowskim na Podgórzu łączy się droga poprowadzona od granicy austr. szląskiej praw. brzegiem Wisły na Komarowice, Jawiszowice, Oświęcim, Zator, Spytkowice, Brzeźnicę i Skawinę. Do połączenia traktu wiedeńskiego i podolskiego z karpackim służą główniejsze drogi 1 z Andrychowa do Żywca; 2 z Białej do Zywca; 3 z Bochni na Wiśnicz do Limanowej; 4 z Tarnowa na Zakliczyn i Zbyszycc do Nowego Sącza; 5 z Pilzna na Brzostek do Jasła; 6 z Rzeszowa do Krosna; 7 z Przemyśla na Birczę do Sanoka; 8 z Przemyśla na Dobromil do Chyrowa; 9 z Gródka na Rudki do Sambora; 10 ze Lwowa na Mikołajów do Stryja; 11 ze Lwowa do Bóbrki, 12 z Kurowic na Przemyślany do Rohatyna i Bursztyna; 13 stąd zaś albo na Wojniłów i Kałusz, skąd traktem solnym do Doliny, albo na Halicz, Stanisławów i Bohorodczany do Nadwórny 14 z tym gościńcem mlędzy Przemyślanami a Firlejowem łączy się gościniec wiodący na Brzeżany, Podhajce, Monasterzyska, Niżniów, Tyśmienicę do Stanisławowa lub dalej przez Otynie do Kołomyi; 15 z Brzeżan na Kozową do Tarnopola; 16 z Monasterzysk na Buczacz do Czortkowa; 17 z Mikuliniec na Strusów do

Galicya

Gal