Elsenauer Mühle niem, , ob. Elzanowski Elsendorf niem. , ob. Dąbrowa wielka, pow. bydgoski. Elsenfliess niem. , ob. Olszanka, m. Elsenhof niem. , folw. , pow. człuchowski, należy do dóbr rycerskich w Kiełpinie Woltersdorf; newo jest założony w r. 1866 i tak nazwany przez niemieckich teraźniejszych właścicieli. R. 1868 było budynk. 11, dom. mk. 11, katol. 1, ewang. 49. Parafia Przechlewo, szkoła Kiełpin, poczta Człuchowo. Elsenthal niem. , ob. Chwarzenko albo Chwarszczenko. Elsingen Gross i Klein, ob. Tłukom wielki i Tłukom mały, pow. wyrzyski. Elske niem. , rzeczka, ob, Elszka i Libawka. Elsnerów, kol. , pow. . warszawski, gm. Brudno, par. Praga. Kolonia ta było własno ścią zasłużonego kompozytora i dyrektora opery polskiej Józefa Elsnera, który tu spę dził ostatnie lata swego życia i tu zmarł 18 kwietnia 1854 r. Br. Ch. Elsnitzbach niem. , rzeczka na Szląsku austr. , dopływ Białej, źródła na Hakelsbergu, ujście poniżej Niklasdorf. Elster niem. , ob. Halsztrów. Elsterberg niem. , ob. Sroczagóra. Elsterwerda niem. , ob. Wików. Elstra, ob. Halsztrów. Elsza, zapewne pierwotnie Olsza, niem. Else, strumyk w Prusach zachodnich, pow. elbląski, początek ma przy Przezmarku Preuss. Mark, płynie w kierunku południowym, pędzi młyn wioski Hansdorf i uchodzi do jeziora Druzna. Długość zaledwie 1 milę. Kś. F. Elszka, pierwotnie zapewne Olszka, niem. Elske, potok w Prusach zachodnich, bierze po czątek w pow. holądzkim w 2 odnogach wy chodzących z pod wsi Schönmoor i Briensdorf, płynie koło wsi Harselbusch i Marienfelde w kierunku południowym, który nagle zamienia na zachodni, odkąd zaczyna stanowić granicę pow. holądzkiego i elbląskiego. Płynie tą gra nicą do jez. Druzna. Długość biegu około 2 mi le. Por. tom II, str. 168. Kś. F. Eltsch niem. , ob. Jelszawa. Elwirów, dwór, pow. rossieński, par. Kielmy; w r. 1862 własność Przeciszewskich. Elxnopoehnen niem. , ob. Tworucze. Elżanowo 1. , wś, pow. lipnowski, gmina Kłokock, par. Lipno. W 1827 r. było tu 13 dm. i 83 mk. 2. E. , ob. Elizanów i Domaników. Elzanowo 1. , niem. Elsenau, dobra ryc. i wś, pow. ozłuchowski, leży nad małą strugą, płynącą ztąd do jeziora Krępskiego i Szczytnieńskiego. Obszaru ziemi zajmuje mr. 4417, budyn. 37, dm. mieszk. 24; katol. 9, ew. 189. W miejscu szkoła i kościół luterski parafialny. Dla katolików parafia Fersztnowo. Poczta Rzeczęca Stegers al. Sztegrowy. Oddawna istniał tu kościół katolicki, nie mógł się jednak długo utrzymać pomiędzy mieszkańcami tutejszymi niemieckimi, którzy wcześnie przeszli na reformacyą Lutra. R. 1617 arcybiskup Gę bicki umieszcza go w spisie kościołów należą cych do dekanatu ozarnieńskiego al. hamersztyńskiego. Prawdopodobnie znajdował się już wtenczas w ręku innowierców, ponieważ nie został przyłączony, jak inne opuszczone kościoły, do żadnej sąsiedniej parafii. R. 1653 donosi wizytacya Trebnica, że w E. posiadali bezprawnie zbór swój luteranie. Z innego źródła dowiadujemy się, że w E. pierwszy luter ski predykant został ustanowiony r. 1691. Pó źniej należą do E. luterskie zbory we wsi Pakotolsk Pogdanzig, Gockowach, Rutemberku i Ritterberku, z których 3 ostatnie są zabrane katolikom. Odległość E. od miasta Człuchowa wynosi około 2 mile. R. 1859 był tu posia daczem jakiś v. Manteuffel. 2. E. , rycer. wś, pow. toruński, na bitym trakcie brodnickoto ruńskim, małe pół mili od m. Kowalewa, gdzie jest stacya kolei żel. toruńskowystrackiej. Obszaru ziemi obejmuje mórg 2221, bud. 20, dm. mieszk. 14; katol. 181, ewang. 2. Parafia i szkoła w Wielkiej łące, poczta Kowalewo Schönsee, R. 1859 w posiadaniu Działowskich. Kś. F. Elzanowski młyn, niem. Elsenauer Mühle, młyn wodny nad małą strugą przychodzącą z pod wsi Elzanowa blisko jeziora Krępskiego, do którego wpada; należy do dóbr rycerskich elzanowskich, pow. człuchowski. R. 1868 było budyn. 7, dm. mieszk. 2; mk. 14, Parafia Fersztnowo, szkoła Elzanowo, poczta Rzeczęca Stegers. Kś. F. Elźbiecin 1. , folw. z wsią Zwierzyniec, pow. stopnicki, gm. i par. Szaniec, od Kielc w. 42, od Stopnicy w. 14, od Chmielnika w. 12, od Buska w. 5; droga bita przechodzi przez terytoryum. Rozl. wynosi m. 630, grunta orne i ogrody m. 374; pokłady torfu, kamienia wapiennego i ślady glinki fajansowej; wieś Zwierzyniec osad 16, gruntu m. 165. Na folw. E. są olbrzymie groble dawnych stawów margrabstwa. 2. E. lub Zielonka Dolna, folw. , pow. janowski, gm. Trzydnik, par. Rzeczyca, od Lublina w. 49, od Janowa w. 21, od Kraśnika w. 7. Rozl. wynosi m. 145, grunta orne i ogrody m. 123. Rzeczka bez nazwy przepływa. Folwark ten w r. 1878 od dóbr Zielonka Grórna oddzielony, 3. E. , folw. , pow. hrubieszowski, gm. i par. Werbkowice. 4. E. , wś włośc. , pow. ciechanowski, gm. i par. Opinogóra, liczy 116 mk. , 18 osadników i 7 chałup. ; powierz. 499 mr. , w tern 430 m. gruntu ornego. 5. E. , wś włośc. , pow. sierpecki, gm. i par. Bieżni, zajmuje obszaru 374 mórg. W 1827 r. było tu 9 dm. , 63 mk. ; obecnie liczy 11 dm. , 80 mk. 6. E. , folw. , pow. bialski, gm. Kostomłoty, par. Kodoń. Dobra E. i Kodeń składają się z folw. Elźbiecin, Kopytów, awulsu Babcze i Kazanówka, tudzież osady Kodeń, wsi Kazanówka, Kopytów; od Siedlec w. 91, od Biały w. 28, od Ćhotyłowa w. 10. Rzeka Bug płynie przez terytoryum. Podług opisu z r. 1867 i 1870, rozl. wynosi mórg 3689, a mianowicie grunta orne i ogrody mr. 1272, łąk m. 338, lasu m. 1031, pastwisk m 385, nieużytki i place m. 647. Obecnie stan dóbr uległ zmianie, gdyż prawie całe dobra rozparcelowane zostały na drobne części, , w których potworzyło się wiele folwar. i kolonij. Wieś Kazanówka osad 19, gruntu m. 547; wś Kopytów osad 54, gruntu m. 1666; osada Kodeń ob. z kościołem parafialnym, dawniej greckounickim, a obecnie prawosławnym, osad 75, gruntu m. 599. 7. E. , wś i folw. , pow. sejneński, gm. Hołny Wolmera, par. Łoździeje, Ma 1 dm. , 13 mk. 8. E. i Elżbiecinek, wś i folw. , pow. sejneński, gm. Kwieciszki, par. Maryampol. Elżbiecin liczy 18 dm. , 85 mk. Elżbiecinek zaś 6 dm. , 88 mk. , Odl. od Maryampola 8 w. , od Suwałk w. 63, od Kozłowej Rudy w. 14. Rozl. folw. wynosi m. 794, płod. 9polowy; gorzelnia, dystylarnia, browar piwny i młyn; przepływają rzeczki Rajszubka i Walczewa. 9. E. , por. Elżbietów. A. Pal. i Br. Ch. Elżbienów, wś, pow. piotrkowski, gm. i par. Ręozno. W 1827 r. było tu 6 dm. , 34 mieszk. Elżbieta, kopalnia galmanu pod Bóbrkiem, pow. bytomski. Elżbietka, folw. , pow. piotrkowski, gmina Krzyżanów, par. Milejów. Elżbietów 1. , folw. , pow. sochaczewski, gm. i par. Szymanów. 2 E. , wś, pow. noworadomski, gm. Dmenin, par. NowoRadomsk. W 1827 r. było tu 6 dm. , 32 mk. 3. E. , wś pow. nowoaleksandryjski gub. lubelskiej, gm. i par. Opole. 4. E. , osada fabryczna pod Sokołowem, pow. sokołowski, gm. Kudelczyn, par. Sokołów. Fabryka i rafinerya cukru, założona przez Ludwika Hirszmana w r. 1848 na gruntach majątku Przeździatka. Leży o 1 i pół wiorsty od m. Sokołowa, przy drodze bitej węgrowskiej. Przerabia 300 tysięcy centnarów buraków. Obecnie jest własnością barona Stanisława Lessera; system fabrykacyi dyfuzyjny. Domów 30, mieszk. 430; ziemi mr. 150. Szkoła elementarna, cmentarz ewangielicki. 5. E. , ob. Kodeń i Elżbiecin. Elżbietówka, wś, pow. jampolski, gm. Różniatówka, par. Tomaszpol, ludności 292; ziemi włośc. 462 dzies. , dworskiej używalnej 280 dz. ; grunt płaski, gleba miejscami piaszczysta. E. należała do Giżyckich, następnie do Lipińskiego, dziś Grodzkiego. R. 1820 miała 63 dusz męz. , r. 1868 dm. 60. Dr. M. Elżbiety prowincya, Elizabetyńska, z miastem św. Elżbiety i fortecą św. Elżbiety, ob. Elizabetgród. Ełżbietyn, przysiółek Ułaszkowiec. Elżutki, zaśc. pryw. , pow. wilejski, nad rz. Serwccz, o 46 w. od Wilejki, 2 okr. adm. , 8 dm. , 56 mk. katol. 1866. Elżyn, ob. Elisenthal; u Zarańskiego mylnie Eisenthal. EłańZagacz, EnizAgacz, st. poczt. , pow. melitopolski gub. taurydzkiej, o 10 w. od nowogrigorjewskiej stacyi drogi żel. łozowskosewastopolskiej. Ełatma, ob, Jełatma. Ełcki powiat, Ełecki lub Łecki, ob. Ełk. Ełk al. Łek, niem. Lyck, miasta powiatowe w Prusach Wschodnich, pow. łecki, stolica pruskich Mazurów, pięknie po ostatnich pożarach nowo wybudowane, w uroczem położeniu ponad wysokim brzegiem jeziora łeckiego LyckSee, o 13 mil od Gąbina, o 22 mile od Królewca, o 3 mile od Grajewa, przy drodze żel. .wschodniej grajewskokrólewieckiej, wystrucko ełckiej od lipca 1879, przy drodze bitej do Lecu i Margrabowy. Naprzeciw w jeziorze jest wyspa niewielka z piękną królewską domeną i sądem powiatowym, przez dwa długie mosty połączona z lądem. Pobliższa okolica nader urodzajna. W mieście są zwykłe władze powiatowe, wyższe gimnazyum rządowe dawniejsza szkoła prowincyonalna, 2 nowe kościoły, synagoga nowa, pięknie wybudowany rynek z pomnikiem generała Günthera, stacya nowej kolei żelaznej, poczta, stacya telegraficzna, domy li tylko w cegłę murowane, po większej części dwupiętrowe, ludności około 6000. Komunikacya na różne strony żwirówkami ułatwiona. Nie podlega wątpliwości, że w miejscu gdzie teraz jest miasto, istniała od wieków osada rybacka albo wioska. Przed nietak dawnym czasem rektor tutejszej wyższej szkoły prowincyonalnej Joachim Columbus odkrył tu w ziemi zakopaną monetę rzymską miedzianą, niezwykłej wielkości; nie jest okrągła, ale kanciasta, na której stał napis Aurelius Caes. Aug. Pii F. Zdaje się, że tędy szła kiedyś droga handlowa dalej ku morzu, gdzie był bursztyn. Najstarsze pewne wiadomości mamy o tutejszym zamku, który krzyżacy założyli na onej wysepce w jeziorze; gdzie teraz domena i sąd powiatowy. Niektórzy historycy jak Grunau przypuszczali, że B. już w r. 1273 istniał, czego jednak dowodami nie można stwierdzić. Dopiero z r. 1398 i 1408 jest pewna wiadomość, że został wzniesiony przez ówczesnego komtura krzyżackiego z Balgi. Na zamku utrzymywali krzyżacy swojego Elsenauer Mühle Elżanowo Elżbienów Elżbieta Elżbietka Elżbietów Elżbietówka Elżbiety Elżutki Elżyn Ełań Ełatma Ełcki Ełk