gmunt III przyrzekł z liczby ekonomij oddzielić te posiadłości, które własną swą powagą przyłączył. Po nim począwszy od Władysława IV, przez pacta conventa zobowiązywali się królowie, że dóbr stołowych swych bez zezwolenia stanów nie powiększą. Dobra i przychody do stołu królewskiego należące, prywatnym wydzierżawiane bywały, lecz szlachcie tylko, i szlachcie posesyonatom; ustawa z roku 1638 do szlachty polskiej w ogólności się stosuje. Czynsz dzierżawny miał być jak najwyższy, a o ugody na lat kilka układała się magistratura nad dochodami królewskiemi przełożona, która się Kamerą nazywała. Są też przykłady dawniejsze, iż ugody te prawem zatwierdzane były. Magistratura ta od Augusta II zaprowadzoną i urządzoną była w Warszawie na zamku królewskim, której prezesem był senator, wiceprezesem podskarbi nadworny, a reszta asesorowie, którzy wszyscy od króla z dochodów jego byli płatni. Kamera ta czuwała nad dobrami i dochodami stołu królewskiego i ustanawiała to wszystko, co do zarządu tych dóbr należało. Władza jednak kamery wraz z życiem króla ustawała, gdyż wtedy ekonomie pod zarząd koronnego i litewskiego podskarbich przechodziły, którzy się z dochodów, każdy w swej części, stanom rachowali; wyjąwszy tylko cła gdańskie i elbląskie, które to miasta same dla przyszłego króla je zachowywały. Bywali też w czasach bezkrólewia wybierani komisarze, którzy nad stanem ekonomij dozór mieli i o tem stanom sprawę zdawali; lecz i w tem wyjęte są Gdańsk i Elbląg, z których cła po śmierci króla nie pod opieką stanów, lecz miast tychże samych zostawały. Ten wreszcie miały przywilej dobra ekonomiczne, iż były wolne od wszelkich podatków, leżów i innych ciężarów, jako też od opłat, które pojedyncze województwa i ziemie na siebie, na potrzeby własne nakładały, tak, iż tylko uchwałom sejmowym podlegały. Z tego powodu wiele było ustaw wydanych, czego owodzą konstytucye z roku 1673, 1703 i 1717. Po upadku Rzeczypospolitej dobra rządowe w królestwie polskiem dzieliły się na ekonomie, takowe zaś na klucze ekonomiczne; klucz obejmował w sobie jeden i więcej folwarków, tudzież wsie zarobne lub czynszowe i różne inne pomniejsze realności. Według rachunku kasy głównej r. 1818, z dóbr Korony utworzone, istniały ekonomie następujące w wojewodztwie mazowieckiem, 1 ekonomia Brwilno, 2 Brzysk, 3 Chełmno, 4 Gostynin, 5 Kampinos, 6 Kłodawa, 7 Łomna, 8 Lubochnia, 9 Mazew, 10 Potycz, 11 Sanniki, 12 Tkaczew, 13 Warszawa. W województwie płockiem, 1 ekonomia Boryszewo, 2 Ciechocin, 3 Gumino, 4 Jasienica, 5 Mąkolin, 6 Ostrołęka, 7 Sielce, 8 Zakroczym. W województwie kaliskiem, 1 ekonomia Bolesławiec, 2 Ciążeń, 3 Częstochowa, 4 Koło, 5 Krzepice, 6 Piotrków, 7 Sokolniki, 8 Wieluń, 9 Wolbórz. W wojewódz. augustowskiem, 1 ekonomia Królowe Krzesło, 2 Oniszki, 3 Wiłkowyszki, 4 Wisztyniec, 5 Wizna. Ekonomie z dóbr skarbowi powróconych powstałe, były w wojew. mazowieckiem, 1 Bonków, 2 Głuchów, 3 Goszczyn, 4 Jeziorko, 5 Kompin, 6 Korabiewice, 7 Lubotyń, 8 Łowicz, 9 Łyszkowice, 10 Przedecz, 11 Raciążek, 12 Skierniewice. W wojew. płookiem, 1 Lenie wielkie, 2 Mława, 3 Różan, 4 Sieluń, 5 Trombin. W województwie kaliskiem, 1 Iwanowice, 2 Klonowa, 3 Łęczno. W wojewódz. krakowskiem, 1 Bendzin, 2 Koziegłowy, 3 Lelów, 4 Olsztyn, 5 Rokitno, 6 Szyce, 7 Wola Libertowska, 8 Wojkowice Kościelne, 9 Żarnowiec. Późniejsze ekonomie rządowe utworzone zostały z dawnych dóbr narodowych, suprymowanych poduchownych, zasekwestrowanych i skonfiskowanych, oraz w emfiteutycznem posiadaniu zostających, lub wyszłych z pod tego prawa. Ekritten niem. , dobra, pow. fiszhuski, st. poczt. Laptau; 118 mk. Ekselmanowszczyzna, okolica szlachecka, pow. lidzki, 4 okr. adm. , o 29 w. od Lidy, o 11 w. od Wasiliszek, 3 dm. , 22 mk. wyzn. rzyra. katol. 1866. Eladowicze, ob. Ewładowicze. Elba, ob. Łaba. Elba, ob. Omowża. Elbing. Tak się zwała niegdyś część nadodrzaóskiego przedmieścia Odervorstadt we Wrocławiu. Elbląg albo Olbiąg Kętrzyński, niem. Elbing, w starych dokumentach częściej Melbing, miasto powiatowe w Prusach zacbodnich, na prawym brzegu rz. Elbląg, od której imię wzięło, między jez. Druznem ob. i zatoką Świeżą Erisches Haff, od której 3 4 mili odległe, pod 37 3 wschodniej długości, 54 8 półn. szerokości. R. 1870 liczyło ludności około 28000 i to katol. 5000, luter. 21570, reform. 438, menon. 411, bapt. 138, żydów 490; żołnierzy ułanów 382; domów mieszk. 2110, cmentarzów 10; obszaru ziemi mórg 4027, do tego borów mórg 5138 excl. 560 mórg należących do szpitala św. Ducha i św. Elżbiety; dochodu z borów, nie licząc około 4200 tal. drzewa dostawionego w deputatach duchownym, nauczycielom itd. , miało miasto tal. 7388, wydatku tal. 4365. W mieście były 4 parafie protestanckie, 1 katol. parafia, 1 synagoga od roku 1824, sąd powiatowy z 1 dyrektorem, 8 sędziami, 1 prokuratorem, 5 rzecznikami itd. ; lekarzów 17, dentystów 2, weterynarzy 2, 1 klinika dra Jacobiego na oczy, aptek 6, drukarni pierwsza Wolfganga Dietmara r, 1558 5, litogr. zakładów 4, księgarni 4; gazety wychodziły Ebinger Anzeiger od r. 1825, razem z Elb. Zeitung tendencya konserw. 2 razy, Elb. Kreisblatt od r. 1849, N. Elb. Anzeiger demokr. od r. 1849 3 razy, Elb. Volksblatt 2 razy w tygodniu; ,, Israelit. Gemeindeblatt raz na tydzień; stacya kolei żelaznej z Tczewa do Królewca, o 46 kil. od Tczewa, stacya telegraficzna, poczta 1klasy, teatr miejski z 1 dyrektorem i 27 aktorami, król. gimnazyum z 12 nauczycielami, uczniów 296; szkoła miejska realna wyższa, nauczycieli 15, uczniów 398; wyższa szkoła żeńska, nauczycieli 8, nauczycielek 2, uczennic 378; średnia szkoła chłopców na nowem mieście, nauczycieli 6, uczniów 349; średnia szkoła żeńska staromiejska, nauczycieli 6, uczennic 339; szkoła przemysłowa, naucz. 2, uczn. 104; szkoła przygotowawcza, naucz. 2, uczn. 255; szkoła elem. u św. Trzech króli, naucz. 8, uczn. 520; szkoła sierot Waisenstift, uczennic 182; szkoła u św. Anny, naucz. 7, nauczycielka 1, uczn. 553; u Bożego Ciała, naucz. 9, uczn. 695; Angerschule, naucz. 1, uczn. 110; powyższe szkoły są luterskie; katol. istnieją 2 elementarne u św. Mikołaja, nauczycieli 4, uczn. 403; druga szkoła katol. , nauczyc. 4, uczn. 268; nadto kilka pomniej szych zakładów prywatnych. Statystyka prze mysłu i rzemiosł podaje giserni wielkich i fa bryk żelaznych machin 4 Steckel a od r. 1855, robotników 72, parowa machina 1, siła koni 10; Schichau a od r. 1837 robotn. 600, parowe machiny 2, siła koni 18, dozorców 16; Hombrook a od r. 1855, robotn. 120, parowe machiny 2, siła koni 18; Hotop a od r. 1859; fabryka szpilek Rübego, robotn. męzkich 39, żeń. 22, parowa machina 1; fabryk tabaki, cygar 5, między niemi Alsena robotn. 50, Madsaka ro botn. 60; fabryka wyrobów forniturowych FourniturDampfschneiderei, robotn. 30; fa bryka wyrobów miedzianych, mosiężnych, bronzowych, robotników 15; fabryka okrętów, majstrów 4, pomocników 117; fabryki powo zów 2, mydła 2, waty i knotów 2, parasoli 2, grzebieni 4, szczotek 10, szkarpet. 3, wapna wypalania 3, gazu 1, mebli 1, świec 3, kroch malu 2, czekolady 2, octu 1, wód mineralnych 1, robotn. 11; browarów 6, gorzelni i destylarni 16, młynów wodnych o 13 gankach 4, ho lenderskich młynów 2, siłą zwierzęcą pędzo nych 7, parowych o 13 gankach 3, młynów do wyrabiania gipsu, cementu i asfaltu 4, młynów olejowych 6 Öhlmühle, młynów garbarskich Lohmühle 3, farbiarni 9, folusz 1, zakładów do bielenia nici, płótna itd. 4, przędzalni weł ny 2, warsztatów tkackich na bawełniane wyroby 65, na wyroby płótna 92, wełny 4, fa bryka wyrobów kamieniarskich 1, ogrodów do sprzedawania i hodowania kwiatów itd. 12, fabryk różnych wyrobów drewnianych, łyżek itd. 9, fabryk instrumentów muzycznych 3, narzędzi chirurgicznych 1, sprzętów matematycznych 2, modniarek 12, haftami złotem, srebrem na jedwab itd. trudniących się 4, cukierników, kawiarni 10, fryzyerów 4, balwierzów 17, piekarzów 32, rzeźników 26, rybaków 32, garbarzów 8, zdunów 13, szklarzów 15, mularskich majstrów 5, czeladników 80, uczniów 36; ciesielskich majstrów 7, pomocników 171, uczniów 29; dekarz 1, pompiarz 1, kominiarzow 3, kołodziej ów 17, ślósarzów 29, innych podobnych majstrów i zakładów 10, kotlarzów 2, lejarnia dzwonów 1, blacharzy 15, konwisarzy 3, złotników 6, zegarmistrzów 8, powroźników 12, szewców 164, rękawiczników 4, kuśnierzów 16, siodlarzy 19, krawców męzkich 87, żeńskich 20, pasamoników Posamentier 4, stolarzów 74, bednarzów 25, koszykarzów 2, tapicer 1, tokarzów 18, introligatorów 16, fotografów 4, muzykantów 25. Targi tygodniowe odbywają się co środę i sobotę; przekupnie płacą od towarów t. zw. targowe Marktstandgeld, którego wpłynęło r. 1869 do kasy miejskiej tal. 1900. Jarmarki roczne bywają 2 razy w maju i w listopadzie, każdy raz trwaj ą po 8 dni; we czwartek jeżeli nie przypada święto, jest targ na bydło i konie. Dawniej przybywało wielu kupców obcych na elbląskie targi; jeszcze w r. 1822 liczono ich 115, obecnie mało który się zjawi. Od r. 1848 są także targi na wełnę, przypadają d. 22 i 23 czerwca; r. 1867 utargowano wełny centnarów 4195. Bite trakty są tu oddawna z Elbląga do Królewca, w przeciwną stronę do Malborka od r. około 1810 i do Pr. Holądu Pr. Holland odr. 1830. R. 1864 postanowiono budować trakty nowe z Elbląga do Nowodworu Tiegenhof, do Młynarów Miihlhausen, do wsi Rückfort i na Szynwald do Tolkmicka Tolkemit. Dorożki istnieją od r. 1852; kiedy kolej żel. tu założono r. 1870 było ich 45. Zakładów kąpielowych 6. Historya miasta. R. 900 zwiedzał okolicę Elbląga awanturniczy podróżnik angiels ki Wulfstan; z morza płynął dotąd rzeką, którą zwie Ilfing Elbing. Mówi, jak jest rzeczywiście, że wypływa z jeziora Druzo Druzno, nad którego brzegiem istniała najważniejsza wtedy osada Truso. Przypuszczają niejedni, że ta Truso to samo znaczy co późniejsze miasto Elbląg. Jest jednak E. początku krzyżackiego. Zdobywszy bowiem r. 1233 zamek Kwidzyn i pokonawszy pomezańczyków nad Dzierzgonią Sorgenfl. , posunęli się krzyżacy aż do jeziora Druzno. Roku 1236 margrabia Henryk z Miśni Meissen zbudował tu 2 statki wojenne Pilgrim i Friedland, a mistrz krzyżacki Herman Balk uczynił z niemi pierwszą wycieczkę. Popłynął z Druzna rzeką Elbląg i tam gdzie było podówczas ujście rzeki do zatoki Swieżej Erisches Haff, Ekritten Ekritten Ekselmanowszczyzna Eladowicze Elba Elbing Elbląg