Eko. Eko. 325 324 Eka. dla obłąkanych jeden, dom wyrobny jeden. Dochód roczny gubernii wynosi rs. 2383734 kop. 90. Herb gubernii wystawia w polu niebieskiem krzyż srebrny z promieniami na końcach. Miasto gubernialne Ekaterynosław; miasta powiatowe WierchnieDnieprowsk, Nowo Moskowsk, Pawłogród, Aleksandrowsk, Bachmut, SławianoSerbsk i Rostow. Prócz tych na wzmiankę zasługują miasta Nahiczewan nad Donem, Maryupol, Azow, Taganrog. Pod względem historycznym godną uwagi jest Linia ukraińska, mająca od Dońca aż do Dniepru 57 i pół mil rozległości. Prócz tego płynie tu rzeka Kalczyk albo Kalec, starożytna Kałka, nad której brzegami stoczoną była niepomyślna dla Rusi bitwa z Mongołami r. 1224. j Tu wreszcie, w powiecie ekaterynosławskim istniała słynna niegdyś Sicz zaporozka. Cyfry tu podane czerpane są głównie z opisu Stuckenberga, na którym się opiera ten artykuł, przeważnie wypisany z Encyklopenyi powszechnej większej S. Orgelbranda. Ekaterynowka, st. poczt. i st. dr. żel. tambowsko saratowskiej w gub. saratowskiej. Ekawa, niem. Eckau, wś i dobra w Kurlandyi w okr. bauskim. Parafia t. n. obejmuje ważniejsze wsie GrossEkau, Lambertshof, Gruenwald, NeuSorgen i w. i. Wś GrossEckau, łotew. OzolaMujża, ma słynne piece wapienne i cegielnie. R. 1812 zaszła tu po tyczka Rossyan z Prusakami. F. S. Ekawa, niem. Eckau, rz. , prawy dopływ rzeki Aa, ma źródła w Semigalii koło wsi Ducewicze. Rzeka ta i jej dopływy Ixtrum, Misse, Talke, Swirgsde i Zenne bądź wprost, bądź pośrednio wpadają do Aa w parafii mitawskiej. F. S. Ekendorf niem. , 1. wś i dobra w Kurlandyi, pow. tukumski, par. Tukum, 1600 mk. 2. E. , folw. tamże, w dobrach Stuhrhof, par. Neuenburg. F. S. Ekerholc, ob. Ankerholz. Ekfir, niem. Eickfier, wś włośc. , pow. człuchowski, na bitym trakcie człuchowskobiało borskim Baldenburg położona, około 3 i pół mili od Człuchowa, 1 milę od Białoboru. Obszaru ziemi obejmuje mórg 10832, budynk. 307, dom. mieszk. 132, katol. 942, ewang. 219. Szkoła dwuklasowa katol. w miejscu; poczta Białobór. Oddawna istniał tu kościół katol. parafialny tytułu św. Wawrzyńca, około r. 1590 nowo w pruski mur budowany. W skutek reformacyi bardzo ucierpiał przez zlutrzałych tutejszych mieszkańców. Jedynie prawo patronatu rządowe, które królowie polscy wykonywali, od ostatecznej ruiny go uratowało. R. 1617 arcybiskup gnieźnieński Gębicki do którego dyecezyi E. należał wtedy przyłączył kościół do nowoutworzonego dekanatu czarnieńskiego Hamersztyn. W XVII i w XVIII w. dla braku duchowieństwa nie mieckim językiem władającego nabożeństwo bardzo rzadko się odprawiało; zwykle ludowi zgromadzonemu czytał nauczyciel ustęp z poleconej jakiej postyli. W nowszym czasie kościół w E. bliski był upadku. Dopiero za staraniem teraźniejszego biskupa chełmińskie go, do którego dyecezyi po okupacyi pruskiej go przyłączono Jana Nep. Marwicza został przez rząd pruski r. 1863 na nowo udotowany i do godności kościoła osobnego parafialnego wyniesiony. E. 1867 dusz było 1530 w pa rafii, do której należą 2 filie Białobór i Pieniężnica al. Pękuła Pennkuhl. Oprócz 2klasowej szkoły w E. istniała jeszcze szkółka parafialna katolicka w Pieniężnicy. Inne dzieci uczęszczały do szkół luterskich, jako to 3 do Grabowa, 4 do Wittfelde, 4 do Stremlewa, 11 do Białoboru. Dawniej istniały jeszcze w pa rafii ekfirskiej 3 kościoły, które zaginęły, ja ko w Grabowie kościół katolicki podupadły został obalony r. 1827, we Wittfelde r. 1844, w Szonowie zaś wcześnie zabrali kościół lu teranie. Kś. F. Ekimań 1. , Ekimania, mko w pow. połockim, tuż pod Połockiem, nad samą Dźwiną le żące, zaludnione przeważnie przez żydów. Cer kiew prawosł. ; kaplica kat. pod wezw. św. Jana Chrzciciela, drewniana, w r. 1819 zbudo wana, w r. 1851 zapieczętowana została, Byłoto niegdyś dziedzictwo Marcina Kublickiego, sędziego inflanckiego. Gdy córka jego Fran ciszka wyszła za radcę stanu Bielikowicza, w posagu wniosła E. w dom swego męża. Po niej odziedziczył syn Jan Bielikowicz, podkomorzy połocki, żonaty z Osztorpówną; później syn te goż Ludwik, marszałek szlachty pow. połockiego. Dziś dobra E. należą do L. Malczewskie go. 2. E. , wś w pow. połockim, własność izraelity Mejera Frydlandzkiego; rozl. 3000 dz. ziemi. F. G. Ekitta, ob. Danga. Ekitten niem. , dobra, pow. kłajpedzki, st. poczt. Kłajpeda. Ekonomie, były to w dawnej Polsce dobra i dochody przeznaczone na stół i na inne potrzeby dworu królewskiego. W początkach panowania Zygmunta III ustanowiono prawem zkąd król dochody ma pobierać. Najpierw Litwa na ten cel w 1589 r. dobra grodzieńskie, szawelskie, brzeskie, kobryńskie, mohilewskie, olickie z dawnemi cłami przeznaczyła. Dobrami temi zarządzał podskarbi nadworny litewski w Koronie koronny. Największą była ekonomia szawelska, której dokładną lustracyą z r. 1619 znajdujemy w księgach metryki litewskiej w archiwum głównem w Warszawie. Następnego roku oddała Korona żupy solne krakowskie i ruskie, miny olkuskie, cła ruskie i płockie, ekonomia sandomierską, samborską, ekonomią malborską, wielkorządy krakowskie, ekonomią rogozińską i czczewską; cła gdańskie, elbląskie, ryskie; dochody z mennicy i z opłat podwodnych. Miano do tego w Inflantach przydać derpskie starostwo i niektóre inne włości, zaraz po śmierci ówczesnych dzierżawców, lecz dla wojen inflanckich i później dla odpadnięcia tej prowincyi, nigdy do tego nie przyszło. Z ekonomij litewskich, szawelska na rzecz Rzeczypospolitej za Jana Kazimierza zastawioną była, i od dawna też królowie nie pobierali z niej dochodów. Między polskiemi ekonomiami, zaliczają się najpierw żupy solne krakowskie, kopalnie olkuskie, chociaż w konstytucyi sejmowej z r. 1590 p. 18, tyt. Rationes stołu, żupami również są nazwane; innej przecież były natury od tamtych, gdyż zamiast soli, ołów i srebro wydawały. Co do ceł, które były częścią królewskich dochodów, te z dawna już wybierane były, tak iż o ciągnionych z nich użytkach w roku 1237 jeszcze znajdujemy wzmianki. Wszakże zaprowadzone w czasach późniejszych do skarbu Rzeczypospolitej wpływały. Starostwo Samborskie było na Rusi Czerwonej, sandomierskie zaś w województwie tegoż imienia i od miasta Sandomierza wzięło swoją nazwę. Ekonomia malborska w Prusach, pod miastem Malborgiem położona, żyznością gruntu i mnogością wsi odznaczała się tak, iż żadne inne dobra stołowe królewskie w dochodach jej nie wyrównywały. Zachował sobie ziemię tę Kazimierz Jagiellończyk, zaraz jak się tylko po wojnie krzyżackiej w jego moc dostała. Ekonomie Czczew i Rogoźno w konstytucyi z r. 1590 wspomniane, były także w Prusach, a mianowicie, tamta w pomorskiem, ta zaś w chełmińskiem województwie. Czczewska często do malborskiej przyłączaną bywała, tak że obiedwie czasem jednego rządcę miały, a niekiedy z osobna bywały puszczane. Wielkorządy krakowskie stanowiły część dochodów królewskich, które też w całości zachować Władysław Warneńczyk w r. 1440 przyrzekł. Była to zapewne wielka ekonomia, kiedy Władysław Jagiellończyk w niej dobra, dzierżawy, miasta, zamki, miasteczka, wsiej młyny, stawy i jeziora wylicza, tak iż słusznie na nazwę wielkorządów zasługiwała. Lengnich Prawo posp. król. pols. , Kraków 1836, str. 124 nadmienia, że za jego czasów dochody już tylko z kramów, młynów, akcyz w bramach miasta pobieranych i z dziesięciny drzewa Wisłą spławianego, składane bywały i corocznie w ilości około 20, 000 złotych tak zwanej dobrej monety, przez dzierżawcę opłacane bywały do skarbu królewskiego. Należało też jeszcze do tych wielkorządów i starostwo niepołomskie, z którego równa niemal suma wpływała. Wspomnionych dóbr i dochodów w żaden sposób umniejszać, albo taniej jak ich wartość wydzierżawiać nie pozwalały prawa. Król Michał przez pacta conventa, za nieważne ogłosił przywileje Jana Kazimierza, ze szkodą dobr stołu królewskiego, a bez zezwolenia Rzeczypospolitej udzielone, i przyrzekł, że takich przywilejów sam dawać nie będzie, i takiego infamią i więzieniem półrocznem w wieży ukarze, któryby śmiał o taki przywilej prosić. Toż samo i następcy jego paktami zawarowali; przyrzekł też i August III, iż nie ścierpi, aby ekonomie przez nieprawne oderwania uszczuplane były. W takowym celu August II jeszcze w r. 1717 komisarzy wyznaczył, którzy wszystko to co od dóbr stołu królewskiego wbrew prawu i paktom elekcyjnym odjęto, nie naruszając przywilejów prawnie danych, do ekonomii przywrócili. Za zezwoleniem stanów tylko, dobra stołowe królewskie mogły być prywatnym dane i wtedy przywileje na to za prawne były uważane, jak to jeszcze w Statucie Aleksandra jest zawarowane. Tym to sposobem saliny wielickie cesarzowi, a berwaldzka i nowodworska ekonomie, dawne malborskiej ekonomii części i cała ekonomia szawelska w Litwie, prywatnym w zastaw oddane były. Niektóre włości z ekonomii brzeskiej, hetmanowi kozackiemu Pawłowi Teterze, inne zaś z mohilewskiej innym kozakom w dożywocie dano. Jan III z ekonomii brzeskiej wioski Krynki i Nowosiołki, dwóm z Podola z dóbr swych przez nieprzyjaciela wypędzonym szlachcicom udzielił, których w spokojnem posiadaniu przez pacta conventa August III zapewnił, dopókąd im się dobra na Podolu nie wrócą. Ażeby zaś zezwolenie stanów żadnej nie ulegało wątpliwości, przeto wszystko co się z dóbr ekonomicznych ujęło, w konstytacyach miało być wyrażone; królowi zaś ponoszony przez to uszczerbek ze skarbu Rzeczypospolitej zwracany bywał. Kiedy ekonomią nowodworską zastawiono, polecono podskarbiemu koronnemu, aby corocznie królowi 20, 000 złotych wypłacał; za szawelska zaś z dochodów Litwy 14000 złotych przeznacz ono. Pozwolono też królowi, najpierwszą jakaby zawakowała krolewszczyznę, wyrównywającą w dochodach nowodworskiej, byleby nie była starostwem grodowem, do dóbr stołowych przyłączyć, dopóki rzeczona ekonomia ze skarbu Rzeczypospolitej wykupioną nie będzie. Wtedy też i płaca od podskarbiego wyliczana ustać już miała. Na mocy prawa tego August II starostwo kozienickie do ekonomii przyłączył, a skarb oznaczoną sumę płacić też przestał. Ci więc, którzy za zezwoleniem stanów dobra stołowe królewskie posiadali, wyzutymi z nich być nie mogli, lecz za prawych posiadaczy byli uznani. Jak w umniejszaniu, tak też i powiększaniu dóbr stołowych, prawa władzę królewską określały. Zy Ekaterynowka Eko Eka Ekaterynowka Ekawa Ekendorf Ekerholc Ekfir Ekimań Ekitta Ekitten Ekonomie