cyjny, zarz. gm. włośc. , szkółkę wiejską, drew. kośc. kat. , filialny gieranoński. Filia liczy 4023 wiernych. D. były własnością głośnej rodziny Gastoldów na mocy przywileju w. ks. lit. Zygmunta Kiejstutowicza z r. 1433, nada jącego jej oprócz tych jeszcze inne liczne dobra na Litwie. W 1500 r. jeden z tej rodziny wojew. wileński fundował tu kościół katol. Po śmier ci ostatniego z Gastoldów Stanisława, D. prze szły na króla Zygmunta w 1542 r. i stały się starostwem, które 1712 r. liczyło 49 dm. hybernowych a 1782 r. , będąc w posesyi Jodki, marsz, lidzkiego, opłacało 1184 zł. kwarty. Większość gruntów tego starostwa w ostatnich czasach została wydzieloną włościanom, zwanym tu pospolicie mieszczanami, a reszta, około 100 dz. ziemi uprawnej, urzędnikowi Nazaretskiemu. Włościanie tutejsi 843 mk. mówią po litewsku i trudnią się oprócz rolni ctwa ciesiołką; w ręku zaś żydów, dominującej ludności mka, propinacya i handel przynoszący im niezłe zyski w czasie zwykłych niedziel nych jarmarków i 2 do roku większych w d. św. Jerzego i św. Michała. D. gm, włościań ska dzieli się na 9 wiejskich okręgów, liczy w swym obrębie 90 wsi z 602 dymami i 5, 796 mieszk. J. W. Dziewierzewo, 1. wś, pow. wągrowieeki; 11 dm. ,115 mk. ,105 kat. , 10 ew. ,49 analf. Kościół paraf. kat. należy do dekan. łekińskiego. 2. D. , domin. , 5669 morg. rozl. , 10 dm. , 3381 mk. , 20 ew. , 318 kat. , 157 analf. Stac. pocz. Kcyń Exin o 5 kil; stac. kol. żel. Ostek o 25 kil. Wraz z Graboszewem własność Pr. Moszczeńskiego. M. St. Dziewięcierz z Einsingen i Soroczą Łozą, wieś, pow. Rawa Ruska, o 13 kil. od stac. po cztowej w Rawie a o 4 kil. od rzym. kat. pa rafii w Potyliczu. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 295, łąk i ogr. 14, past. 21, lasu 136; pos. mniej, roli or. 3003, łąk i ogr. 129, past. 622, lasu 43 morg. austr. Ludność 1822 w tem rzym. kat, 106, gr. kat. 1497. Gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dek. potylickiego dyecezyi przemyskiej. Jest tu szkoła etatowa o 1 nauczycielu. W Potyliczu znaj duje się kopalnia wyborowej gliny tyglowej, którą rozwożą w dalekie strony do hut szkla nych. B. R. Dziewięcierz, potok, powstaje w obr. gm. Dziewięcierza w pow. Rawa ruska z kilku strug, z południowowschodniej strony tej gminy napływających. Potok płynie na północ, łukiem wygiętym na zachód, przez Dziewięcierz, Dolinę, a w obrębie Werchraty uchodzi z pr. brz. do Raty. Długość biegu 7 i pół kil. Br. G. Dziewięcin, wś, pow. szczuczyński, gm. Radziłów, par. Słucz. Dziewięcioły, wś i folw. , pow. miechowski, gm. Kacice, par. Nasiechowice, Leży o 14 w. raz do roku przyjeżdża pastor na nabożeństwo. Familia Glntowtów ma przydomek Dziewałtowskich. Dziewałtówek, folw. dóbr Wojtkuszki w pow. wlłkomierskim, 7 i pół w. od Wiłkomierza, 2 i pół od Pobojska. Majętność niegdyś rodziny Okuszków, nabył w 1760 Michał Kossakowski wojewoda witebski; obecnie własność Stanisława hr. Kossakowskiego, włók 31. Nazwy Dziewałtówek, Dziewałtów, pochodzą z litewskiego Diełtuwas, Boży przybytek, zwane od tego, że w pobliżu znajdowało się święte miejsce za czasów bałwochwalstwa. Starożytne to grody, których początek Maciej Stryjkowski do odległych wieków i pierwszych śladów Litwy odnosi. O pół mili od Dziewałtówka przy ujściu rzeczki, zwanej po litewsku Siania Stara, do Świętejrzeki, wznosił się za pogańskich czasów gaj dębowy na uroczem wzgórzu. Stryjkowski pisze, że tu pogrzebanym został książę litewski Kernus przez zięcia swego Żywibunda i córkę Pojatę, którzy na jego pamiątkę posąg wznieśli. Następnie na pomienionem wzgórzu Utenes, książę litewski, pogrzebłszy ojca swego Kukowojtisa, książęcia żmudzkiego około r. 1212, wystawił posąg, wyobrażający go w całej postawie. Lud litewski do czasów Jagiełły składał w tym gaju ofiary swym bogom i ogień święty palił. Zgasiło go chrześciaństwo, nazwisko tylko Kukowojtis dotychczas pozostało, jak równie z tą nazwą kamień po drugiej stronie Swiętejrzeki, cztery stopy wysoki, do 20 stóp obwodu mający, podług podania ludu ołtarz ofiarny, zwany dotychczas Mak. W rozkopanym kurhanie w pobliżu Kukowojtisa znaleziono trupie czaszki, przepasane bronzowemi obrączkami. Dziewanowo 1. , wś i folw. , pow. płocki, gm. Majki, par. Drobin. W 1827 r. było tu 5 dm. , 36 mk. , obecnie z Kowalewem 175 mk. , 20 osad, 27 m. gruntów włośc. Rozl. folw. wynosi m. 414, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 244, łąk m. 34, past. m. 6, wody m. 2, lasu m. 123, nieużytki i place m. 6; bud. murow. 1, drew. 3. Folw. ten w r. 1869 oddzielony został od dóbr Kowalewo. 2. D. , folw. , pow. rypiński, gm. Pręczki, par. Rypin, Ma 3 dm. , 12 mk. Rozl. wynosi m. 150, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 121, łąk m. 25, nieużyt. i placem. 4, bud. mur. 1, drew. 5, płodozmian 6polowy; pokłady torfu, marglu i szlamu. Br. Ch. Dziewczagóra; kol. , należy do wsi Solarnia w pow. lublinieckim. Dziewczagóra, ob. Dziewiczgóra. Dziewczopole lub Dziewczepole, wś, pow. kolski, gm. Izbica, par. Błenna, ma 9 dm. , 65 mk. , 540 mr. gruntu; z folw. Gąsiorów 221 m. rozl. , własność Grąsiorowskiego. Wieś ma 19 osad, gruntu m. 26. R. 1827 D. miało 11 dm. , 94 mk. X A. M. Dziewczopólko, wś, pow. włocławski, gm. Przedecz, par. Błenna, własność Wacława Świerczyńskiego, gruntu 190 mr. ; włościań skich osad 10, gruntu 30 m. 135 pręt. Roku 1827 D. miało 8 dra. , 113 mk. X A. M. Dziewczoraj, os. , pow. włocławski, gm. Pyszkowo, par. Boniewo. Dziewczy potok, przysiołek Komarnik. Dziewętlin, niem. Dziewentline, w r. 1442 Szewantlyn, wś i dobra, pow. mielicki na Szląsku, par. Mielice, ze szkołą ewangielicką. Dziewiałtów mylnie, ob. Dziewałtów. Dziewiatkowicze, ob. Dziewiatkowicze. Dziewiatyszki, włośc. nad jez. Gołoną, pow. wileński, 3 okr, adm. , mk. 15, dm. 2 1866. Dziewiąte 1. , wś, pow. krotoszyński, należy do gm. Baszków; 7 dm. , 64 mk. St. poczt, i kolei żel. Zduny o 6 kil. 2. D. , folw. w Baszkowie, 404 mr. rozl. Dziewiątka, wś i folw. , należące do dóbr Kowale Pańskie w pow. tureckim, gm. .Kowa le Pańskie, okr. sąd. gm. Tokary, par. Bohra; ludności 116 dusz. R. 1827 było tu 12 dm. , 90 mk. M. Tr. Dziewiątkowicze, mko, pow. słonimski, przy trakcie ze Słonima do Kartuzkiej Berezy, nad rz. Hrywdą i Ruchówką. Była tu parafia katol. dekanatu Słonimskiego z lilią w Rudni a kaplicami w Hrudopolu, Reginowie i na cmentarzu w D. Dobra D. były własnością Miałaszków. R. 1677 Aleksander Kaz. Ślizieństrukczaszy oszm. nabył D, w posagu po żonie swej Teodorze Mieleszkównie; część drugą D. od podatolego Giedroycia nabył Michał Ślizień podkoniuszy lit. 1752. Ciągle w ręku Ślizieniów odtąd. Okolica górzysta, grunta piaszczyste i żwirowate, łąk dużo. Dziewiątle, wś i folw. , pow. opatowski, gm. Malkowice, par. Iwaniska. W 1827 r. było tu 16 dm. i 123 mk. , obecnie liczy 26 dm. , 185 mk. , 249 mr. ziemi dworak. i 860 mr. włośc. Folw. D, oddzielony został w r. 1871 od dóbr Łopacionek. Dziewiczgóra, ob. Dubrowy. Dziewicza góra, pod Chełmem, gub. lubelska. Dziewiele, zaśc. nad rz. Płodą, pow. dziśnieński, gm. drujska, o 59 w. od m. Dziany, 3 okr. adm. , przy drodze pocztowej z Drui do Hermanowicz; 2 dm, 14 mk, rz. katol. 1866, Dziewieniszki, ross. Dewieniszki, mko rządowe w pow. oszmiańskim, nad rz. Gawją od D. spławną, o 30 w. na płd. zach. od Oszmiany, o 63 w. od Wilna a o 12 od st. poczt. Subotniki, pod 54 12 szer. geogr. i 43 17 dł. wsch. ; należy do 4 sądu pokoju w Lipniszkach 2 lidzkiego okręgu i posiada zarząd polina połd. zach. od Miechowa. W 1827 r. było tu 29 dm. , 187 mk. ; dziś ma 35 osad, 42 dm. , 286 mk. , 296 morg. ziemi dworskiej i 403 włośc. W 15 w. Dz. należały do Pawła ze Sprowy h. Odrowąż kasztel. lwowskiego; miały 13 łanów kmiecych, karczmę i folwark Długosz I 62 i II 81. Dziewięć ostrowów, rapa na Niemnie pod Pożajściem. Dziewięć włók, niem. Neunhuben 1. dobra ryc. i wś włość, , pow. sztumski, par. i szkoła Kalwa, poczta Stary targ. Obszaru ziemi 535 mórg, budynków 47, domów mieszk. 20; kat. 107, ewang. 20. R. 1772 posiadacz Kangowski; r. 1804 niemiec. 2. D. , wś włość. , pow. świecki, par. Świecie, szkoła Pol. Stwolno, poczta kupa. Obszaru ziemi 743 mórg, budynków 31, domów mieszk. 14; kat. 12, ewang. 80. 3. D. , wś szlachecka w żyznej Żuławie, pow. gdański, par. Łęgnowy. Obszaru ziemi 669 morg. , kat. 8, ewang. 43, menonitów 21; domów mieszk. 8. Szkoła w Mokrym dworze Nassenhuben, poczta w Gdańsku. Odległość od Gdańska 1 i pół mili. Dziewięczyce, wś i folw. , pow. pińczowski, gm. Sancygniów, par. Wolica. Leży o 10 w. od Działoszyc. W pięknem położeniu śród lesistych wzgórzy. W 1827 r. było tu 24 dm. i 165 mk. Dobra Dz. składają się z fol. Dziewięczyce i Zagórze, tudzież wsi tychże nazw. Rozl. wynosi m. 839, a mianowicie folw. Dz. grunta orne i ogrody m. 371, lasu m. 270, nieużytki i place m. 78; razem m. 719; budow. drew. 11. Folw. Zagórze grunta orne i ogrody m. 47, lasu m. 72, nieużytki i place m. t; razem m. 120; łomy kamienia budowlanego. Wieś Dz. osad 13, gruntu m. 152; wś Zagórze osad 5, gruntu m. 26. Br. Ch. , A. Pal. Dziewięczyce, przysiołek Popowie, ma gorzelnię. Dziewiętnia, wś i folw. , pow. święciański, 14 okr. adm. , nad rz. Wilią, o 79 w. od Święcian. Dawna własność zasłużonej w literaturze rodziny Chodźków, z której ostatnim był Ignacy, znakomity powieściopisarz, podkomorzy święciański. Dziś należy Dz. do jego wnuków Świąteckich, synów Henryka marsz. święc. j i Stanisławy Chodźkównej. Ignacy Chodźko tu się urodził. Widok Dz. zamieścił N. Orda w Albumie swoim. R. 1866 było w Dz. 20 dm. , 153 mk. kat. , 26 prawosł. Dziewiętnlki, wś rząd. , pow. iłżecki, gm. i par. Mirzec. Złączona z przyległą wsią Ostrożenki, liczy 22 dm. , 109 mk. i 165 morg. ziemi włośc. Dziewiętniki, wś, pow. Bóbrka, nad rzeczką Ług, przy gościńcu prowadzącym z Bóbrki, do Brzozdowiec, oddalona od parafii rzym, kat. w Sokołówce o 4 kil. , od stacyi pocztowej, kolejowej i telegraficznej w Wybranówce sta Dziewałtówek Dziewierzewo Dziewięcierz Dziewięcin Dziewięcioły Dziewałtówek Dziewanowo Dziewczagóra Dziewczopole Dziewczopólko Dziewczoraj Dziewczy Dziewętlin Dziewiałtów Dziewiatkowicze Dziewiatyszki Dziewiąte Dziewiątka Dziewiątkowicze Dziewiątle Dziewicz Dziewicza Dziewiele Dziewieniszki Dziewięć Dziewięczyce Dziewiętnia Dziewiętnlki Dziewiętniki