Dzierżanowo 1. wś i folw. , pow. płocki, gm. Żągoty, par. Proboszczowice, od Płocka w. 10, od drogi bitej w. 1, od rz. Wisły w. 10. Rozl. wynosi m. 124, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 114, ląk m. 3, past. m. 3, nie użytki i place m. 4; bud. mur. 1, drew. 7; płodozmian 8polowy. Wieś D. osad 2, gruntu m. 3. 2. D. , wś i folw. , pow. płocki, gm. Mąkolin, par. Orszymowo, od Wyszogrodu w. 10, od rz. Wisły w. 10. Rozl. wynosi m. 631, a mianowicie, grunta orne i ogrody m. 483, łąk m. 43, past. m. 10, lasu m. 51, nieużytki i place m. 44; płodozmian 8 i 11polowy, bud. mur. 33, drew. 5. Wieś D. osad 31, dm. 25, grantu m. 117. W 1827 r. liczono tu 13 dm. i 103 mk. Do dóbr D. należy folw. Rąkcice. Do bra te stanowią własność Konstantego Małowiejskiego, wnuka po kądzieli byłego ministra skarbu król. pols. Morawskiego; mają obszerny pałac, otoczony parkiem i ogrodem owocowym. W pałacu mieści się znaczna ilość okazów sztuk pięknych i bogata biblioteka. 3. D. , wś i folw. , nad rz. Pełtą, pow. makowski, gm. Karniewo, par. Szwelice. W 1827 r. było tu 24 dm. i 224 mk. Por. Czarnostowo. 4. D. , ob. Dzierżanów. Br. Ch. Dzierżany, wś i dwór, pow. rossieński, par. Betygoła. Dzierżawa, wś, pow. będziński, gm. Pińczyce, par. Siewierz. Dzierżawka, folw. , pow. krasnostawski, gm. Czajki, par. Surchów. Dzierżawy Małe Leleki i Dz. Wielkie, wś i folw. , pow. turecki, gm. Wola Świniecka, par. Świnice. W 1827 r. było tu 13 dm. i 134 mk. Dzierzączka, folw. , pow. lipnowski; gm. Ossówka, par. Czernikowo. Dzierzążna 1. rządowa, wieś, pow. sieradzki, gm. t. n. , par. Glinna; rozległości morg 1277, w tem gruntów dworskich majorat. m. 446, włościańskich 831 ludności katolickiej 447. staroz. 5, razem 452. Wiatrak z produkcyą 150 korcy. R. 1827 było tu 25 dm. , 201 mk. Gmina Dz. należy do sądu gminnego w Zadzimiu, do 3ch parafij Glinno, stanowią cej filią kościoła w Brodni, Kamionacz i Rososzyca. Zajmuje północnozachodnią część po wiatu, graniczy od północozachodu z powiatem kaliskim, od południa z gminą Męka, do wschodu z gminą Szadek i Wojsławice, Składa się z następujących nomenklatur kol. Borek Lipiński, fol. Chorążka, wsi; Dzierzązna rządo wa, Glinno, Kamionacz, kol Lasek, Lipiny, wsi Miedze, fol Miłobądz, kol Mogilno, Pie przna góra, wsi; Rososzyca, osady Ulesie, wsi Włyń, Wojciechów, kol. Wrzosy. Zarząd wójta gminy znajduje się we wsi Kososzyca. odległej od m. powiatowego wiorst 14, od st. kol. żel w Łodzi wiorst 54. Rozległość ogóldwu wsiach 470; oprócz kilku tkaczy i pasie czników ludność rolnicza. B. , Kś. Sk. Dzierążnia, por. Dzierzązna, Dzierzązno. Dzierbałowo, wś nad rz. Jelnianką, pow. dziśnieński, gm. mikołajewska, o 17 w. od Dzisny, przy drodze pocztowej z Dzisny do Szarkowszczyzny, 3 okr. adm. , 1 dm. , 4 mk, rz. kat 1866. Dzierdzieniec, prawy dopływ Bystrzycy, t. I, 513. Dzierdziówka, przysiołek Zbydniowa. Dzierewianka, wś, pow. wilejski, gm. Ghruzdowo, nad jez. Dołżą, 3 okr. adm. , o 65 w. od Wilejki, przy drodze pocztowej połockiej, 5 dm. , 38 rak, 1866. Dzierewnia, wś rządowa, pow. wilejski, 2 okr. adm. , o 64 w. od Wilejki, przy drodze pocztowej borysowskiej, 25 dra. , 219 mk. 1866; kaplica prawosł. drewniana. Dziergowitz niem. , ob. Dzierzgowice. Dziergunken niem. , ob. Dzierzgunka. Dzierkalna, góra najwyższa w pow. rzeżyckim, gub. wit. , niedaleko wsi Dzierkale. Dzierki, wś, pow. płocki, gm. Staroźreby, par. Daniszewo. Dzierkowszczyzna, ross. Dierkowszczyzna, mko, pow. wilejski, gm. Sitce, we wschod. czę ści pasma wzgórz przerzynających powiat w półn. stronie i dochodzących w tej okolicy do 771. 5 st. n. p. m. , pod 55 4 szer. geogr. i 45 14 dług. Posiada murowany kościół kat. p. w. Wnieb. Pańs. ,filialny duniłowicki, fundowa ny w 1817 r. przez Leona Domejkę. Filia ta liczy 1387 dusz. D. leży w 3 okr. adm. , o 100 w. od Wilejki. Folw. miał 56 mk. rz. kat. w r. 1866; była tu gorzelnia. E. 1806 należał do Buchowieckiego, podwojewodziego wileńskie go, dziś Domejków. Wś D. miała r. 1866 dm. 26, mk. 196 katol. J. W. Dzierlin, wś, pow. sieradzki, gm, Charłupia, par. Charłapia mała, odległa od Sieradza w. 4 i pół, od st. kolei żel. w Łodzi w. 63 i pół; rozl. mr. 684, w tem gruntów dworskich 281 mr. , włośc. 102 mr. Częściowo rozprzedano 317 m. w latach 1869 i 1873. Ziemia pszenna urodzajna; ludność katol. 274, staroz. 21 razem 295; młyn wodny z produkcyą 150 korcy. Jest tu urząd wójta gm. Charłupia mała i sądu gminnego małozapustowskiego na 4 gminy; Charłupia mała, Wróblew, Męka i Bogumiłów. Świeżo znalezione na gruntach tej wsi kawałki urn domyślać się każą cmentarzyska przedhistorycznego, dotąd nie badane. Dziermieniszki, folw. , pow. sejneński, gm. i par. Mirosław; liczy 2 dm. , 56 mk. , o 44 w. od Sejn. Dziermuny, wś i folw. , pow. wileński, 4 okr. adm. , mk. 40, dm. 4 1866, od Wilna 54 w. Dzierondzno niem. , ob. Dzierzażno. Dziersken niem. , ob. Dzierzki. Dziersno niemu, ob. Dzierzno. Dzierszno, ob. Dzierzno Dzierszyn, wś, pow. jędrzejowski, gm. Mierzwin, par. Imielno. Dzierumicze, dobra, pow. drysieński, o 33 w. od Dryssy; przed Unią nadane Korsakom; około 1722 własność Aleksandra i Krystyny z Paklewskich Koziełłów, podstolich połockich. Michał Koziełło marsz. drys. fundował kościół. Antoni Koziełło syn jego sprzedał D. niedawno. Dobra D. mają 3363 dz. gruntu. Gm D. ma 1057 mk. Dzleruszki, folw. w pow. borysowskim nad Wilią, od r. 1867 włas. Kamińskiego urzędni ka; obszar 360 mr. Al. Jel. Dzierużyna, rz. , dopływ Berezyny z prawej strony, wypływa z lesistych wzgórz w pow. borysowskim, niedaleko wsi Zamojsk, o 4 w. od źródła rz. Wilii, płynie w kierunku wschodnim i przebiegłszy wiorst około 23, uchodzi do rz. Berezyny o 5 w. powyżej kanału serhuczewskiego. Dzierużyna na 12 wiorście od źródła swego przerzyna drogę wiodącą ze wsi Mściźa do Bohomla. Z prawej str. przyjmuje rzeki Dziechciarkę, Brożankę i Lipkę. Dzierwany, wś, pow. suwalski, gm, i par. Wiżajny. W 1827 r. było tu 12 dm. , 112 mk. , obecnie liczy 13 dm. , 136 mk. Odl. 24 w. od Suwałk. Dzierwiele, wś rządowa, pow. święciański, 4 okr. adm. , mk. katol. 56, dm, 8 1866. Dzierwiniszki, zaśo. rządowy, pow. święciański, 2 okr. adm. , mk. katol. 21, dm. 3 1866, od m. pow. 31 w. Dzierża, ob, Dzieża. Dzierżaniny, wś, pow. brzeski, o 26 kil. na płd. od Brzeska, o 10 kil. na płd. od st. poczt. w Zakliczynie. Par. rzym. kat. w Palesznicy. Dm. 37, mk. 226; własność większa obejmuje roli or. 132, łąk i ogr. 9, past, 8, lasu 144 mr. ; własn. mniej, roli or, 193, łąk i ogr. 33, past. 19, lasu 98 mr. We wsi kasa poźyezk. gminna z kapit. 289 zł. Lu. Dz. Dzierżanów 1. kol, pow. łódzki, gm. i par. Bełdów posiada urząd gm. ; leży od Łodzi o 24 w, W 1827 r. było tu 13 dm. i 154 mk. , obecnie liczy 20 dm. , 230 mk. ; ziemi 448 mr. 2. D. , wś, pow, radzymiński, gm. i par. Jadów. 3. D. , ob. Dziarżanowo. Dzierżanów 1. , wś i gm. , pow. krotoszyński; 2 miejsc 1 Dz. ; 2 kolon. Kamionka; 22 dm. , 165 mk. ; 13 ew. , 152 kat, , 63 analf. 2 D. , domin. i gm. ; 2 miejsc 1 Dz. folw. ; 2 Baran pustkowie; 1892 mr. rozl, 5 dm. , 159 mk. , 20 ew. , 139 kat. , 56 analf, Poczta w Kuklinowie o 3 kil. , st. kolei żel. w Krotoszynie o 7 kil. Własność Franciszka Chełkowskiego. Por. Czarnysad. M. St. Dzierżanówka, ob. Derżanówka. na gminy wynosi morgów 9703, z której to przestrzeni znajduje się gruntów ornych w posiadaniu dworów m. 200, włościan 2572; ogrodów m. 40, włośc. 29; łąk i pastwisk 990, włośc. 450; lasów 2952, zarośli 100; pod zabudowaniami 50, włość. 230; wody i błota 55, drogi 25, włośc. 50; nieużytki włośc. 110; razem m. 6262 w pos. dwor. , m. 3441 w pos. wlośc; czyli 9703. Gospodarstwa dominialne w stanie średnim, grunta przeważnie żytnie, hodowla inwentarza zwyczajna, lasów urządzonych morg 1350. Gospodarstwa włościańskie ubogie, z wyjątkiem kilku wsi jak Lasek i Miedze, w których ludność odznacza się pracowitością a ztąd i względną zamożnością; w innych zaś z powodu małych działów i braku zarobku, a głównie zamiłoI wania pracy, ludność w ogóle uboga; hodowla inwentarza nędzna. Ludności ogółem dusz 3319 a mianowicie Rzymsko katolików mężczyzn 1565, kob. 1663; ewangelików męż. 39, kob. 31; starozakonnych męż. 9, kob. 12. Kościołów parafialnych dwa we wsi Kamionaczu i Rososzycy i jeden filialny we wsi Glinno, stanowiący filią kościoła w Brodni. Szkoły elementarne dwie we wsi Glinno 73 uczniów, i we wsi Rososzyca 115 uczniów. Zakładów fabrycznych i przemysłowych żadnych niema, prócz 6 wiatraków, produkujących rocznie do 900 korcy zboża. Opłaty gminne oprócz podatków skarbowych wynoszą na zarząd gminy rs. 687 rocznie, sąd gminny 308 rs. 2. D. szlachecka, wieś, pow. sieradzki, gm. Krokocice. par. Małyń, przestrzeni morg. 631, w tem gruntów dworskich m. 595, włościańskich 36; osad 21; ludności katolickiej 104. R. 1827 było tu 12 dm. , 103 mk. 3, I. , wś, pow. kolski, gm. i par. Brudzew. 4. D. , kol. , pow. turecki, gm. Niewiesz, par. Ńiemysłów. Por. Borzewisko. 5. D. , wś, pow. gostyński, gm. Łąck, par. Radziwie. 6. D. , wś i folw. , nad rz. Swinną, pow. łódzki, gm. Dzierzązna, par. Modlna. Leży na lewo od drogi ze Zgierza do Piątku, o 7 w. od Zgierza, 17 w. od Łodzi. W 1827 r. liczono tu 19 dm. i 145 mk. Obecnie jest tu stary obszerny dwór rnodrzewioI wy, zbudowany za Augusta III i starannie przez właścicieli podtrzymywany; dwa obszerne ogrody fruktowy i spacerowy, częścią w guście starofrancuzkim, częścią w angielskim z cienistemi szpalerami, sadzawkami, strumykiem, laskiem, kapliczką, mostkami etc. Dawniej Dz. stanowiła główną rezydencyą obszernego klucza, z czasem znacznie uszczuplonego. W skład dóbr Dz. wchodzi folw. D. z wsiami D. , Swoboda, Dobra, Ostrów i osadą wieczysto czynszową Folusz. Rozl. wynosi m. 343 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 273, łąk m. 41, wody m. 4, nieużytki i place m. 11; oraz osada Folusz wieczysto czynszowa m. 13; Dzierążnia Dzierżanowo Dzierżany Dzierżawa Dzierżawka Dzierżawy Dzierzączka Dzierzążna Dzierążnia Dzierbałowo Dzierdzieniec Dzierdziówka Dzierewianka Dzierewnia Dziergowitz Dziergunken Dzierkalna Dzierki Dzierkowszczyzna Dzierlin Dziermieniszki Dziermuny Dzierondzno Dziersken Dziersno Dzierszno Dzierszyn Dzierumicze Dzierużyna Dzierwany Dzierwiele Dzierwiniszki Dzierża Dzierżaniny Dzierżanów Dzierżanówka