według kratowego systemu zbudowany; ten za miastem jest położony. Dyneburg w skutek swej rozległości, szerokich ulic, licznych ogrodów i sadów, tudzież ożywionego ruchu za miastem, na brzegu Dźwiny, którą pokrywa mnóstwo statków naładowanych rozmaitemi artykułami handlu, robi wrażenie większego niżeli jest miasta. Składają je 1 twierdza, wzniesiona na niezbyt obszernej równinie w pobliżu miejsca kędy przy przeprowadzeniu kolei żelaznej petersburskowarszawskiej rzucono ów wyżej wspomniany most żelazny przez Dźwinę; 2 właściwe miasto Dyneburg, niegdyś miano Nowego Przedmieścia noszące, o 3 4 mili od twierdzy oddalone i 3 przedmieście. To ostatnie, przez Rossyan zwykle Dumowką nazywane, zarówno jak twierdza i miasto rozciąga się na prawym brzegu Dźwiny, na nizko położonej dolinie, bronionej wszelako potężnemi tamami od wylewów wiosennych strumienia. Nie istnieje już oddawna tak zwane stare miasto, o którem najdaremniej się rozpisuje Słownik geogr. Siemienowa. Zniesione zostało zupełnie w czasie rozszerzania esplanady fortecznej. Na lewym zaś brzegu Dźwiny rozciąga się żyzna Kurlandya z miasteczkiem prywatnem Grzywką, wchodzącem w skład dóbr kałkuńskich, będących obecnie własnością Oettingenów. Ludność Dyneburga w r. 1380 wynosiła 52173 mieszk. płci obojga w tej liczbie 28965 mężczyzn kupców 553, mieszzczan 34723, wojskowych na służbie 9104, wojskowych będących na urlopach 575, żon i córek żołnierskich 1952, poddanych zagranicznych 748, mieszczan honorowych 209, włościan stale tu przebywających 323, ludzi uszlachconych tylko osobiście 856, szlachty rodowej 631, osób zaliczających się do duchowieństwa prawosławnego 19, księży rzymskokatolickich 3, predykantów protestanckich 1, duchownych jednowierców 2, rabinów żydowskich 16 a osób nienależących do żadnej z wymienionych powyżej kategoryj 439; w tej liczbie kobiet 328. Pod względem wyznań było; prawosławnych 10799, nieprawosławnych zaś 41374 a mianowicie katolików i rzymskich 10320, protestantów 6245, jednowierców 1135, rozkołów do sekt najrozmaitszych należących 4500, izraelitów 19163, karaimów 7, mahometan 4. W tymże r. 1880 liczono tu cerkwi prawosławnych 2, jedne z nich w samej twierdzy zdobią 2 wysokie wieże. Był to niegdyś kościół jezuitów, fundowany w r. 1625 przez wojewodę Gąsiewskiego. Kościół rzymsko katolicki 1, w którym się zaledwie mała cząstka owyoh 10320 parafian pomieścić może. Wszelako bywało gorzej. Po wydaleniu O. O. jezuitów nabożeństwo katolickie w ciągu lat około 30tu odbywało się w lichej cmentarnej kapliczcze na piaskach, po za obrębem miasta. W r. 1848 poświęcono nowowymurowany kościołek parafialny pod wezwaniem iw. Piotra w Okowach; położony jest w mieście w pobliżu dzisiejszego dworca kolei żelaznej ryskodynebur skiej. Należy on do dekanatu Dyneburga wyższego a od m. listopada r, 1880 przeniesiono tu dekanią z Krasławia, Dyneburg ma także 2 zbory ewangelickie por. Dynaburg jednę synagogę i żydowskich domów modlitwy 29. W r. 1880 domów w mieście liczono ogółem 1206 108 murowanych, sklepów 234, teatr I, w którym wszakże tylko zimą bywają dawane przedstawienia, bulwarów do przechadzek 2, szpital 1, więzienia najrozmaitsze w samej twierdzy, a jedno wspaniałe po za jej obrębem. W srodku miasta leży bazar, budowa prostokątna, z placem obszernym wewnątrz, Ulice proste, lecz niezbyt starannie brukowane, co się szczególniej do trotoarów odnosi. Zakłady naukowe gimnazyum realne w r. 1879 było w nim uczniów 356, z których ukończyło nauki 23, poczem przybyło nowoprzyjętych 68, nowozałożony instytut przygotowawczy do gimnazyum 42 uczniów, progimnazyum żeńskie uczennic 190 i szkół żydowskich 5. Instytucye kredytowe I filia banku handlowego ryskiego obrót roczny w r. 1879 stanowił 50, 214, 783 ruble 32 kop. 2 filia banku handlowego wileńskiego w r. 1879 obrót roczny wynosił 21, 769, 254 ruble 43 kop. , 3 bank miastowy dyneburski w r. 1879 obrót roczny 7, 008, 702 ruble 84 kop. i 4 otwarty zaledwie 19 czerwca 1879 r. bank wzajemnego kredytu obrót w ciągu 5 i pół miesięcy wynosił 2, 502, 312 rubli 98 kop. . W wyliczonych powyżej 4 instytucyach kredytowych w ciągu r. 1879 obróciło się ogółem 81, 495, 053 ruble 47 kop. W rozciągającem się zaś na przeciwległej kurlandzkiej stronie Dźwiny miasteczku Grzywce w r. bieżącym zawiązane zostało towarzystwo zelburskie wzajemnego kredytu, z którego i na Dyneburg niemałe spływają korzyści. Wedle sprawozdań najnowszych z końca r. 1880 istnieją tu obecnie następujące zakłady przemysłowe fabryka wagonów i maszyn kolei żelaznej dyneburskowitebskiej pracuje w niej stale około 800 robotników, fabryka tytuniu, dystylarni 7, browarów 5, fabryk cukierków 4, mydlarnia 1, fabryk zapałek 2, fabryka guzików 1, szczotkami 5, fabryk grzebieni 2, tartaków 2. młyn parowy 1, garbarni 3, cegielni 7, wapiennie 5, fabryka kafli 1, gisernia 1, fabryka wyrobu pilśni 1. Dyneburg liczy obecnie kantorów transportowych 3, asekuracyjnych 5, domów zajezdnych i hotelów 22, łazienek 10, restauracyj większych i mniejszych 118, z których pomniejsze niczem się od zwykłych szynków nie wyróżniają. Do miasta Dyneburga należy znaczny obszar ziemi wynoszący 4131 dzies. , z których samo miasto zajmuje 820. Na tej kilkutysięcznej przestrzeni leży 11 folwarków miastowych, 4 rybne jeziora, tudzież 46 ogrodów warzywnych. Dochody miejskie w roku 1879 wynosiły 73, 058 rubli 46 kop. Dyneburg jako punkt handlowy wielkie ma znaczenie. Położenie jego nad Dźwiną i w pięciu kierunkach rozchodzące się koleje żelazne, koncentrujące się na dworcach kolei żelaznych ryskodyneburskim i petersburskowarszaw skim, sprzyjają ciągłemu rozwojowi handlu, który z Witebskiem, Połockiem i Rygą oprócz tego ustala w lecie i wodna komunikacya przez Dźwinę. Tędy bowiem z górnego biegu tej rzeki nadchodzi w znakomitych ilościach zboże, drzewo, cegły a czasem także łój, makuchy, kasza, słonina i olej. W r. 1879 wyładowano j w Dyneburgu z 409 łajb rodzaj czółna z żaglem, 550, 835 pudów zboża, tudzież 664, 000 cegieł, a z 608 tratew płytów 113, 192 sąż. bież. drzewa. Naładowano zaś w tymże roku 674 łajb w nich 547, 842 pud. zboża i 1, 800, 000 cegieł oraz 1931 tratew złożonych z 1, 554, 392 sąż. bież. drzewa. Pprócz tego w tymże 1879 roku przeszło Dźwiną mimo Dyneburga do Rygi 89 barek ze zboż. i lnem, ważącemi 981, 205 pudów, 108 łajb unoszących pudów 126, 542 tudzież tratew 5, 647 złożonych z 3, 894, 038 sąż. bież. drzewa. Tędy odbywa się cały prawie handel gub. zachodnich z prowincyami nadbaltyckiemi i zagranicą, bądź Dźwiną, bądź licznemi gałęziami sieci kolei żelaznych. Buch wszelako handlowy, jako tranzytowy przeważnie, mało jeszcze na miasto oddziaływa, lecz powoli i ludność miejska poczyna w nim brać żywszy udział. Brak kapitałów i przewaga elementu żydowskiego, poczytującego się wszędzie za cudzoziemca, paraliżują tu częstokroć tak przemysł jako i handel miejscowy. Odkąd Dyneburg stał się środkowem ogniskiem aż 5 linij kolei żel. łączących go z Warszawą, Petersburgiem, Libawą, Witebskiem, Wilnem i Rygą, miasto wprawdzie znacznie się rozszerzać poczęło, atoli w miarę swego wzrostu nie zdaje się wzbogacać. Do przeszkód w pomyślnym rozwoju miasta i blizkość twierdzy jedynej w tej części kraju zaliczyć należy. Kupcy prowadzą tu przeważnie handel zbożem, drzewem, a w małej tylko części wyrobami przemysłu rękodzielniczego; targi odbywają się 2 razy w tygodniu; jarmarki i miejscowe od czasu przeprowadzenia tędy kilku linij kolei żel, bardzo upadać poczęły a obecnie już wcale nie istnieją; wszelako handel powiatu 3973 w. kw. rozl. i dotąd koncentruje się głównie w Dyneburgu, dokąd włościanie zwożą swoje ziemiopłody i wyroby. Powiat dyneburski dzieli się pod wzglęgem religijnym na 2 dekanaty archid. mohilewskiej 1 Górnodyneburski, parafij 10 Dyneburg, Krasław, Osuń, Indryca, Dagda, Birźagol, Wyszki, Jó zefów, Użwalda, Aula. 2 Dolnodyneburski parafij 9 Liksna, Liwenmujźa, Jasmujża, Nidermujźa, Prele, Warków, Ruszona, Kołup, Agłona. Gustaw Manteuffel. Dyneburskowitebska dr. żel. ma 244 w. dług. Główne si Dyneburg, Dryssa, Połock, Witebsk, Dyneburskoryska dr. żel. ma 204 w. dług. i zowie się właściwie ryskodynebur ską. Główne jej st. Liwenhof, Kreuzburg, Kokenhusen, Ikskul. Dyngony, ob. Cywiny. Dyniska z Jędrzejówką i Magdalenką, wś, pow. Rawa ruska, oddalona odrzymsko kat. pa rafii i urzędu poczt, w Uhnowie o 8 kil. Prze strzeń pos. więk. roli or. 496, łąk i ogr. 275, past. 52, lasu 1588; pos. mniej. roli or. 596, łąk i ogr. 583, past. 60, lasu 14 mr. austr. Ludności ma 652 między tymi 117 rzymu kat. , 470 gr. kat. , 65 izrael. ; gr. kat. paraf. ma w miejscu, należącą do dekanatu uhnowskiego dyecezyi przemyskiej; do niej należą filie No wosiołki z 320 i Nowosiołki kardynalskie z 472 gr. kat. wyznania; z tych pierwsza jest o 1 mi lę, druga o 1 i pół mili od Dynisk oddalona. Grunta orne są ciężką borowiną, sianożęcie średniej jakości. Właściciel więk. posiadłości Julian Skolimowski. B. R. Dynów, daw. Denów, mko, leżące w pow. brzozowskim, niedaleko Sanu, w dawnej ziemi sanockiej. Dusz 3700; unitów do 200 należących do par. Bachorzec, izrael. 1200. Mieszczanie sadzą cebulę i inne jarzyny, które rozwożą po targach. Po większej części szewcy są i mularze. Znajduje się tu urząd poczt. i telegraf. Jan Pakosław ze Strożyszcz otrzymał od Kazimierza W. powiat rzeszowski, który aż tu dosięgał. Córkę Augustyna z Rzeszowa pojął Kmita Sobienski, po której wziął w posagu Rzeszów, Dynów i inne dobra. Lecz około r. 1460 pojął Kmiciankę Małgorzatę która najprzód poślubiła r. 1432 Piotra Kunatha podcz. sendomirsk. , a potem 1468 r. Jana Jaksę de Zalaśna z Wielk. Mościsz, Koźmina i ze Strzałkowic hb. Ostoja, nat. syn Andrzeja kaszt pozn. i wziął z nią Rzeszów, Dynów itd. Taż pani czyni fundacyą kościoła łac. i tejże są fnndacye kościoły r. 1462 w Błażowej, Futomie, Wczołej. w arch. leskiem czytamy Stanisław i Anna, córka dziedzica Dynowa, Wyda na za Filipa, kaszt. międzyrzeckiego, dziedzice Dynowa a dzieoi tejże Małgorzaty nadają wś kościołowi w D. Wapowscy już około 1540 r. są dziedzicami D. W r. 1540 Piotr stoku sanocki tu dziedziczył. Synowi Piotra Stanisławowi postawiła nagrobek w kościele w D, wdowa Magdalena z Jordanów kaszt. krakowska takiż ojcu Piotrowi, stolnikowi postawił syn Andrzej kaszt, przem. Jędrzeja zabitego r.

Dyneburg

Dynebursko

Dyngony

Dyniska

Dynów