północny zachód od Furtwangen. Aż do piasta Donaueschingen strumyk zowie się Brege. Tu wpada do niego Brigach. która o pół mili, pod Sanct Georgen, także ze Schwarzwaldu wypływa, i odtąd połączone dwie rzeczki przybierają nazwisko Dunaj, Pod Donaueschingen zwierciadło Dunaju leży jeszcze 2124 stóp po nad powierzchnią morza. Dunaj jest jedyną rzeką płynącą w Niemczech na wschód i dla tego może żadna rzeka nie raa dla Niemiec takiego znaczenia. Z początku brzegi jego są strome i skaliste, a łoże jest wązkie. Później przechodzi na niziny łąk pełne. Minąwszy góry wapienne, die Rauhe Alp, przybywa pod Siginaringen na wyżynę górnej Szwabii i Bawaryi Pod Ulmem staje się apławnym, ma 230 stóp szerokości a powierzchnia wody wznosi się jeszcze na 1, 432 stóp nad poziom morza. Płynąc pod Donauworth, Neuburg, Ingolstadt, Ratyzboną i Donaustauf, często ma brzegi niskie i bagniste. Spadek wody jest tu stosunkowo mały; wynosi w przecięciu 11 stóp na milę. Pod bawarską Passawą zwierciadło Dunaju wznosi się 820 stóp nad powierzchnią morza. Tu Dunaj wstępuje w granicę cesarstwa austryackiego i wpada do niego bystra rzeka alpejska Inn. Kurty Dunaju toczą się w areyksięztwie austryaokiem doliną, którą tworzą od północy góry Szumawa Bohmerwald i Manhartsberg, od południa Alpy No ryckie czyli Styryjskie. Z tych ostatnich wpada do Dunaju poniżej Lincu rzeczka Enns po łacinie Anisus, która od wieków granicę pomiędzy Austryą Wyższą a Niższą stanowi das Land ob der Enns; das Land unter der Enns. Płynąc temi dwiema Austryami, Dunaj raz się przeciska przez wąwozy skaliste, drugi raz tworzy jakby jeziora, dalej rozdziela się na kilka ramion i liczy na przemian od 400 do 2, 400 stóp szerokości. Pod Grein i Krems są niebezpieczne wiry, odmęty, topicle. Mija potem Dunaj znane z bogactwa klasztory Melk i KlosterNcuburg; mija sławno wyprawą Sobieskiego góry Kahlenberg i Leopolda berg, i. od Kahlonberger Dorfel i Nussdorf wy pływa na piękną równinę Niższej Austryi. Tu naprzeciw Nussdorfu rozdziela się i tworzy większe wyspy. Sam Wiedeń z 32 przedmieściami leży przy prawym brzegu. Przedmieście zaś Leopoldstadt i Jagerzeil wraz ze sławnym laskiem Praterem leżą na wyspie, którą od właściwego Wiednia oddziela wązki DonauCanal, a od prawego brzegu główne koryto Dunaju. Tuż poniżej tej PraterInsel leży śród Dunaju owa wyspa Lobau, przez którą Napoleon I kazał bić mosty przed bitwą pod Aspern i Wagram. O 10 mil od Wiednia zwęża się równina niższoaustryacka, bo od południa dochodzą już do Dunaju ostatnie odnogi Alp Styryjskich das LeithaGebirge, wzgórza rzeki Litawy, a od północy widać wzgórza zamku presburskiego, będące pierwszem ogniwem tak zwanych Małych Karpat Na ziemi węgierskiej liczba wysp i wysepek jeszcze większa. Tu za Presburgiem zaczyna się mniejsza równina węgierska. Płynąc nią Dunaj, rozdziela się na 3 części. Na południe od głównego koryta ciągnie się pomiędzy Małym a Głównym czyli Wielkim Dunajom wyspa die kleine Sochutinsel, przez mil 6, aż pod Rab. Na północ od głównego koryta, boczne ramię Dunaju, zwane die Neuhausler Donauf wpływa aż do rzeki Wah die Waag i tworzy tym sposem die grosse Schittinsol, liczącą 11 mil długości a 3 szerokości. Bystry i rwiący Wah, syn Tatr węgierskich, wpada pod nazwiskiem wWahDunaj do głównego Dunaju pod Komornem Komom. Koło Wiszekradu zastępują Dunajowi drogę; na lewo końce Karpat nowogradzkich, a na prawo ostatnie wzgórza lasu Bakony. Rzeka skręca się tu koło Wacowa Waitzen pod kątem prostym ku południowi i płynie wielką równiną Dolnych Węgier, pomiędzy nagiemi jednostajnemi stopami. Bieg tu jej wężykowaty, jest powolny. Na brzegach niskich już to bezleśne piaski, już to bagna zaraźliwe, gąszcze, trzciny i lasy bagnisto. Pełno odrywających się ramion rzeki tworzy mnóstwo wysp mniejszych i większych. Na wzgórzach Budy Ofen stoi zamek królewski, a liczne mosty łańcuchowe łączą Budę z Pesztem, na równinie rozłożonym. W bagnach pod Mohaczem utonął roku 1526 w bitwie przeciw Turkom Ludwik II, ostatni król węgierski z rodu Jagiellonów. Dopiero od ujścia Drawy, poniżej Osieka Basek, płynie znowu Dunaj przyjemniejszemi okolicami. Skręca się ku wschodowi i mija warownię Petrowaradyn Peterwardein. Gdzie Titel, tam wpada do niego potężna Oka die Theiss, z Karpat płynąca, z ryb sławna. Pomiędzy Zemlinem Somlin i Belgradem Bielehradem oddaje mu wody swoje Sawa die Sau. Tak spotęgowana rzeka pędzi ku ostatniej skalistej swej zaporze i bramie. Tworzą ją góry granitowe Banatu na lewo, a góry wapienna Serbii na prawo. Dotąd szerokość Dunaju wynosiła 1, 000 1, 300 stóp. Naraz skały zwężają jego łoże do 500, 400, 350 stóp. Najwęższe i najniebezpieczniejsze miejsce jest powyżej Rszawy Orsowa, przy tak zwanej Żelaznej bramie das Eiserne Thor, Dewirkapi. W ostatnich czasach wysadzono prochem skały najniebezpieczniejsze i już teraz nie potrzeba wyładowywać statków przed Rszawą, aby towary wieźć na kołach i poniżej znowu na statki ładować. Nareszcie Dunaj pod Klotową wypływa z tego wązkiego i krętego wąwozu i odtąd już żadne skały i góry nie tamują biegu jego. Dunaj odtąd nabywa się Dolnym. Odtąd żegluga na nim odbywa się już nietylko wiosłami, ale płyną nim statki żaglowe, a w końcu i okręty morskie. Od Widynu do Rasowy przeżyna on równiny wołoskie w kierunku wschodnim, po większej części spokojnie. Niziny bagniste, na Mika mil szerokie, zarosłe sa trzciną i przerżnięte bocznemi ramionami Dunaju, wielkiemi ławicami stojącej wody i martwemi odnogami. Tak mija Dunaj Sistowę, Giurgiewo, Ruszczuk i Sylistryą, Pod Rasową już tylko o mil 10 od morza Czarnego oddalony, zmienia Dunaj nagle kierunek swój i płynie ku północy na spotkanie się z galicyjskim Seretem. Tu leżą nad nim Braiłów, Palacz i Renu Przed Galaczem przyjmuje nurty Seretu, a za Eeni Prutu. Ponieważ te dopływy sięgają źródłami swemi Karpat galicyjskich i sprawiają, że częśó Galicyi t. j. Pokucie leży w dorzeczu Dunaju, przeto podajemy w naszym Słowniku opis tej rzeki, Jeszcze przed Galaczem wraca do dawnego swego kierunku, to jest skręca się ku wschodowi i łączy się z licznemi jeziorami rzecznemi, przez wody boczne utworzonemi. Między Izakczą a Tulczą, 10 mil przed ujściem swojem do morza, Dunaj rozdziela się na. 3 główne ramiona; północne, średnie i południowe. Północne zowie się Kilia, środkowe Sulba, a południowe Georgewskoj św. Jerzego, po tureoku Kedrille; Pierwsze i trzecie mają długości mil 12 do 13 i tworzą trójkąt, którego podstawą jest brzeg morza, około 10 mil długi. Ten to trójkąt zowie się deltą Dunaju, liczącą w ogóle 47 mil kw. Przestrzeń pomiędzy Kilią a Suliną przedzielona jest kanałem poprzecznym Szonda; tworzy więc 2 wyspy, z których zachodnia zowie się Czedal, a wschodnia Leti. Wyspa między Suliną a ramieniem św. Jerzego nazywa się Moisze. Rozdzielenie się Dunaju na 3 główne i kilka pomniejszych ramion, niskość i piaszczystość brzegów, ogromne masy mułu, piasku, kamieni i ziemi, które Dunaj od wieków ciągle nurtami swemi na brzeg morski znosi, a które tu opadając, tworzą ławice i inne przeszkody do żeglugi, sprawiają, iż rzeka w Europie w wodę najobfitsza, znacznemi rzekami Alp i Karpat zasilana, ku końcowi rozlewając się i rozdzielając po piaskach, staje się z powodu mielizny, Ula statków i okrętów niebezpieczną. Ramię Kilia ma wybornc pory Ismaił, Kilia i Wilkowo a ujść do morza 8; lecz z tych 8 tylko jedno, Oczukowskie dogodne jest dla większych okrętów morskich. Ramię Suliną ma latarnię morską i było dotąd najbardziej uczęszczanemu Ramię św. Jerzego płynie przez prawdziwą pustynię. Strategiczna ważność rzeki okazuje się z tylu fortec nad nią istniejących, z pomiędzy których wymieniamy; Ulm, Ingolstadt, Passau, Linz, Komorno, Budę, Petrowaradyą, Nową Rszowę, Widyn, Nikopolis, Roszczuk, Sylistryą, Bratłę i Izraaił. Dunaj obfituje w ryby, szczególniej w Węgrzech, mianowicie ma wyborne karpie i wyże. Według EneykL Orgelbranda. Dunajczyce, dobra w pow. , słuckim, w oko licach mka Kiecka, niedaleko gościńca poczto wego do Pińska wiodącego, w 2 okr. polio. kleckim, w 3 okr, wojskowym nieświeskim, w 3 okr. sądowym. Dziedzictwo Jeleńskich, w wybornej glebie pszennej, obszaru 606 ra, W D. jest kaplica katolicka. Al. Jel. Dunajczyk, rzeka, pow. lidzki, w par. Nowy dwór płynie. Dunaje, folw. i wś prywat, , pow. wilejski, 3 okr. adm. r o 04 w. od Wilejki, przy drodze poczt, borysowskiej, we wsi 8 dnu 93 mk. ; ua folw. 1 dm. f 5 mk. 1806. Dunajec, jeden z największych prawych dopływów Wisły, powstaje po północnowschodniej stronie Nowegotargu z połączenia Białego i Czarnego Dunajców ob. . Od tego połączenia płynie Dunajec na wschód przez Waksmund, Ostowsko, Łopuszną, Harklowę do Dębna, po północnej stronie gościńca wiodącego z N. targu do Czorsztyna, opłukując południowe podnóża Gorców i Lubonia. Poniżej Dębna z prawego brzegu przyjmuje Białkę i zwraca się na południowy wschód, zostawiwszy powyższą drogę na lew. brz. płn. wsch. , płynąc między Frydmanem a Maniowami. Od powyższego ujścia tworzy Dunajec naturalną granicę między Galicyą a Węgrami, t. j. Spiżem. Na przestrzeni od N. targu po Czorsztyn, 23 kil. wynoszącej, dolina Dunajca jest od strony południowej szeroko rozpostartą i tu w kącie między nim a dopływem Białką legły osady Gronków i Nowa Biała, miasto spiskie. Między Nową Białą, Harklową a Dębnem rozpościera się dość znaczny bór harklowski, którego południowa część należy do Spiża, wynoszący w obwodzie 9 i pół kil. Poniżej Waksmundu Dunajec poczyna tworzyć coraz częściej mniejsze lub większe wyspy, częstokroć zabudowane, po największej części kamieniste lub skąpą trawą porosłe. Największe takie ostrowisko leży pod Maniowami, 1 i pół i kil. długie, pół kil. szerokie, z kilku budynkami. Poniżej Maniów dolina Dunajca coraz bardziej się zwęża; od strony bowiem południowej przypierają doń północne odnogi Magóry spiskiej, stromo spadające ku Dunajcowi. Skały prostopadłe naprzeciwko poczty w Czorsztynie zwą się Zielone 547 m. pom. wojsk. . Od strony zaś północnej dosięgają wód D. podnóża południowych stoków Lubonia, którego południowemi odnogami jest Żar kluszkowieeki 768 m. , Snoszka 606 m. i góra Czorsztyńska 689 hi. . Między Zielonemi Skałami a I górą Czorsztyńską dolina Dunajca zwęża się na Dunaj Dunajczyce Dunajczyk Dunaje Dunajec