nia wielkich komnat starożytnego gmachu. Podczas zamieszek 1846 r. został pałac znacznie uszkodzony, a pożar powstały w r. 1847 dokonał zupełnej jego zagłady, tak że dzisiaj ruiny tylko Tyg. ill. 1866, XIV, 16 świadczą o jego dawnej chwale. Powiat dąbrowski położony jest pomiędzy 50 2 do 50 5 szer. półn. a 38 5 do 38 11 dług. wschod, od Ferro. Graniczy od wschodu z pow. Mielec i Pilzno, od połud. z pow. Tarnów, od zach. z pow. Brzesko a od północy oddziela Wisła powiat dąbrowski od królestwa polskiego. Powiat jest przeważnie płaski, z wyjątkiem części wschodniej, w której spotykają się pagórki, ciągnące się wzdłuż granicy powiatu pilźnieńskiego aż do Radgoszczy. Rzeki znajdują się w powiecie następujące Wisła stanowiąca granicę od Królestwa Polskiego, wkracza w granice powiatu naprzeciwko Opatowca, wychodzi z powiatu po za Czołnowem. Dunajec, będący granicą od powiatu brzeskiego. płynie przez terrytoryum powiatu od Otfinowa do Opatowca; mniejsze strumyki Żabnica i Breń biorą swój początek w granicach powiatu i w powiecie też wpadają do Wisły, Breń około Szczucina. Powiat ma rozległości 619. 77 kil kwadratowych 10. 87 mil. kw. geogr. , 8868 domow mieszkalnych i 56500 mieszkańców; z nich 27655 mężczyzn a 28845 kobiet; według wyznania 51275 rz. katol. , 23 akatolików a 5202 izraelitów; ludność powiększyła się od r. 1857 do 1869 o 8605 dusz; obecnie wypada 91 mieszkańców na kil. kw. powierzchni. Ludność ta zamieszkuje 102 osad stanowiących samoistne gminy polityczne, z tych 2 miasta a 100 wsi, i 91 obszarów dworskich. Miasta powiatu są D. i Szczucin, z ludnością około 4000 dusz Tak więc powiat posiada tylko 7 mieszkańców miast mieszczan a za to 84 mieszkańców wsi na kil. kw. powierzchni. W powiecie znajduje się tylko jeden sąd powiatowy, mający swą siedzibę w Dąbrowy, i którego okrąg schodzi się z okręgiem powiatu politycznego. Pod względem policyjnym podzielony jest powiat na dystrykty z dwoma posterunkami żandarmeryi w Dąbrowy i Szczucinie. Również istnieje tylko jeden dekanat w Dąbrowy. W powiecie znajdują się następujące szkoły, zostające pod nadzorem rady szkolnej okręgowej w Pilźnie czteroklasowa szkoła w Dąbrowy, szkół ludowych jednoklasowych 6, szkół ludowych filialnych 4, razem szkół 11, do których uczęszcza uczniów 879. Wypada zatem jedna szkoła na 56 kilometrów kwad. powierzchni, na 9. 2 gmin i na 5136 mieszk. Nadto przypada 1 uczeń na 64 mieszk. , a na jedne szkołę 80 uczni wymowny dowód, że w powiecie tym stosunki szkolnictwa są nadzwyczajnie zaniedbane. Służbę zdrowia spełniają 3 doktorów medycyny i 2 chirurgów; w powiecie istnieje tylko jedna apteka. Według obowiązujących ustaw gminy autonomiczne rządzą się pod nadzorem wydziału powiatowego we własnym zakresie działania całkiem samoistnie. Gminy powiatu D. jako osoby moralne są dosyć zamożne; posiadają bowiem majątki składające się z 3643 morg. gruntów i 34137 złr. kapitałów, Administracya gminna kosztuje rocznie 3147 zł. , które zostają pokryte w części dochodem z majątków gminnych, a w części dodatkami gminnemi do podatków. Kasy pożyczkowe gminne nie zostały dotąd w powiecie zaprowadzone; za to istnieje kasa pożyczkowa powiatowa, oparta na wzajemnej poręce członków. Urzędów pocztowych w powiecie jest dwa, telegraficzny jeden. Dróg bitych znajduje się krajowych 23. 5 kil. czyli 3. 64 wszystkich dróg; powiatowych 21. 3 kii. czyli 3. 29 wszyst. dróg; gminnych 603 kil. czyli 93. 07 wszyst. dróg razem 647. 9 kil. czyli 104. 5 kil. dróg na 100 kil. kw. powierzchni powiatu. Drogi krajowe i powiatowe są porządnie szutrowane, gminne tylko wyjątkowo. Droga krajowa prowadzi z Żabna a właściwie z Tarnowa przez Dąbrowę do Szczucina; droga powiatowa od granicy tarnowskiego przez Otfinów do Opatowca nad Wisłą. Na koszta budowy i utrzymania dróg ponosi sam powiat dosyć znaczne ofiary w r. 1877 wynosiły to koszta 5672 złr. i zostały pokryte przez nałożenie 9. 4 dodatku do podatków stałych. Oprócz dróg bitych, które w dwóch kierunkach od południa ku północy powiat przerzynają, stanowią przez znaczną część roku rzeki spławne Dunajec i Wisła łatwy sposób komunikacyi. Cała prawie powierzchnia powiatu jest kultywowaną i rozdziela się na następujące rodzaje uprawy więk. włas. roli or. 26345, łąk i ogrodów 5549 morg. , past. 4637, lasów 9885 morg. ; pos. mniej. roli orn. 39111, łąk i ogr. 8167 m. , past. 8284, lasów 618 razem 102587 m. urodzaj. powierz. Przeważną część urodzajnej powierzchni stanowi więc rola orna mająca glebę dosyć urodzajną. Najurodzajniejszym jest pas ziemi nad Dunajcem około Otfinowa i Siedluszowic, gdyż tu gleba jest nasypowa pszeniczna. Reszta powiatu ma glebę przypiaskową żytnią. Rolnictwo, stanowiące wyłączne zajęcie największej części ludności, stoi dosyć wysoko. Własność tak większa jak i mniejsza jest bardzo rozdrobniona. Do większych dóbr należą Szczucin hr. Heleny Husarzewskiej, Siedluszowice spadkobierców hr. Józefa Załuskiego, generała, i Breń Jana hr. Konopki. Włościanie wynajmują wiele gruntów od większych właścicieli i płacą znaczne czynsze dzierżawne, które przenoszą w niektórych okolicach 20 złr. z jednego morga. Około Szczucina nad Wisłą znajdują się bardzo urodzajne łąki i pastwiska, i chów bydła stoi tutaj wysoko. Stan bydła w powiecie, według policzenia z r. 1869, był następujący w okrągłych cyfrach koni 8 tysięcy sztuk, bydła rogatego 25 tysięcy, owiec 6 tysięcy, nierogacizny 9 tysięcy razem 49 tysięcy. Wypada zatem na jeden kil. kw. powierzchni koni 12, bydła rogatego 40, owiec 10, nierogacizny 19, razem 79 sztuk bydła. Lasy zajmują tylko w powiecie 7. 9 całej przestrzeni urodzajnej i wypada 0. 08 hekt. lasu na głowę mieszkańca. Pokrywają one zaledwie potrzebę miejscową. Przemysł w powiecie jest nadzwyczajnie mało rozwinięty. Na większych własnościach znajduje się tylko kilka zwyczajnych gorzelni i młynów, pomiędzy któremi jedem amerykański. Przemysł mniejszy także prawie woale nie istnieje. Z początkiem r. 1878 wynosiła należytość podatkowa powiatu podatku gruntowego 54618 złr. czyli 68. 28, podatku domowoklasowego 16468, czyli 20. 59, podatku domowo czynszowego 1564 czyli 1. 96, podatku zarobkowego 3145 czyli 3. 93, podatku dochodowego 4188 czyli 5. 29 całej należytości razem 79985 złr. wszystkich podatków stałych. Wypada zatem podatków stałych 126 złr. na jeden kil. kw. powierzchni a 1 złr. 39 kr. na głowę mieszkańca. Cyfry te wymownie udowadniają, że powiat dąbrowski należy do najuboższych w Galicyi i że oprócz rolnictwa mało ma innych źródeł dochodu. Pod względem historycznym i archeologicznym powiat ten, z wyjątkiem ruin pałacu dąbrowskiego, przedstawia także mało interesu. 2. D. narodowa z Barakami i Podłężem, wś, pow. chrzanowski, o 16 kil. na płn. zach, od Chrzanowa, o 7 kil. na płn. zach. od stacyi pocz. i par. rzym. kat. Jaworzno, o 3 kil. od Szczakowy. Liczy dm. 154, mk. 1242 606 męż. , 636 kob. . Obszar dworski na 5 mg. roli ornej; włośc. posiadają grun. ornych 515. , łąk i ogr. 11, past. 114, lasu 7 mg. dol. austr. We wsi jest szkoła tatowa dwuklasowa. Kopalnie węgla kamiennego, do których prowadzi odnoga drogi żel wychodząca z linii TrzebiniaMysło wice. R. 1876 dobyto węgla 542977 ctnr. metr. , robotników 476. Czyt. Geol. Jahrbuch z r. 1852, str. 155, rozbiór chemiczny tego węgla. Właścicielem firma handl. Springer. 3. D. szlachecka, wś, pow. krakowski, o 4 kil na płn. wsch. od stac. poczt. i par. rzym. kat. w Czernichowie, dm. 49, mk. 306 132 męż. , 174 kob. . Obszar dworski posiada grun. orn. 15, łąk i ogr. 6, past. 23, lasu 195 mg. dln. austr. ; włośc. grun. orn. 202, łąk i ogr. 55, past. 56, lasu 2 mg. Własność Maks. Michalskiego. 4. D. , wś, pow. wielicki, o 12 Ml na płn. ws. od Wieliczki, 6 kil na płd. ws. od. stac. pocz. Niepołomice, przy kol żel Kar. Ludwika i gościńcu wiodącym z Bochni do Niepołomic. Par. rzym. kat. w Brzezin. Dm. 58, mk. 340 172 męż. , 168 kob. . Obszar dworski ma grun. orn. 190, łąk 1 ogr. 94, pastw. 14, lasu 506 mg. dl austr. ; włośc. grun. orn. 108, łąk i ogr. 231, pastw. 10 mg. Własność Stan. hr. Żeleńskiego. 5. D. , wś, pow. ropczycki, o 16 kil na wsch. od Ropczyc, o 5 kil na płd. zach. od stac. pocz. i par. rzym. kat. w Trzcianie; dm. 102, mk. 604 279 męż. , 325 kob. . Obszar dworski posiada grun. orn. 356, łąk i ogr. 45, pastw. 19, lasu 109 mg. dol. aust. ; włośc. grun. orn, 615, łąk i ogr. 94, pastw. 83 mg. Własność Wiktora Wojciechowskiego. 6. D. rzeczycka z Kępą rzeczycką, wś, pow. tarnobrzeski, o 30 kil na płn. wsch. od Tarnobrzega, o 7 kil na płn. od stac. pocz. i par. rzym. kat. w Rozwadowie, dm. 71, mk. 406 192 męż, 214 kob. . Obszar dworski grun. orn. 129, łąk i ogr. 27, past. 12, lasu 10 mg. ; włośc. grun. orn. 233, łąk i ogr. 31, pastw. 22 mg. dl austr. Kasa pożycz. gm. z kapitałem 534 zł. 82 et. Własność ks. Jerzego Lubomirskiego. 7. D. z Goczałkowicami, Białkowicami i Pączkiem wrzawskim, wś, pow. tarnobrzeski, o 18 kil. na płn. wsch. od Tarnobrzega, na praw. brz. Wisły, par. rzym. kat. Wrzawy. Dm. 76, mk. 417 192 męż. , 225 kob. . Obszar dworski ma grun. orn. 230, łąk i ogr. 57, pastw. 54, lasu 111 mg. ; włośc. grun. orn. 307, łąk i ogr. 26, past. 125 mg. dl austr. Własność Kaliksta br. Horocha. 8. D. , z Kornagami, Rudą i Szczutkami, wś, pow. cieszanowski, o 18 kil na płd. od Cieszanowa, nad Lubaczówką dop. Sanu, a o 6 kil na płd. od stac. pocz. Lubaczów, par. rzym. kat. w Lubaczowie, gr. kat. w Szczutkowie. Dm. 93, mk. 505 248 męż. , 257 kob. . Obszar dworski posiada grun. orn. 47 mg. ; włośc. grun. or. 376, łąk i ogr. 65, pastw. 62 mg. dol. austr. Własność spadkob. Bernsteina. 9. D. , przysiołek Chotyńca. 10. . D. , przys. Zameczka. 11. D. , przys. Borków Janowskich. 12. D. , przys. Sienkowa. 13. . D. , przys. Baszni górnej. 14. D. , wś, pow. sądecki, par. Wielogłowy, nad. rz. Dunajcem, przy drodze pow. sądeckotar newskiej, o 6, 8 kil od N. Sącza, ma 345 mk. , 45 dm. , 626 m. rozl, w czem obszaru dwor. roli ornej 145 m. , ogr. 1 m. , pastw. 33 m. , lasu bukowego 81 mg. Gleba w pagórkach bardzo urodzajna glinka i rędzina. Oprócz tego dominium ma w przyległej wsi Klimkówce 305 m. gruntu, w ozem 203 m. boru szpilkowego. 15. D. , wś, pow. kałuski, o 1 milę na płn. zach. od Wojniłowa, o 2 1 2 na płn. wsch. od Kałusza, o 1 2 mili na wsch. od wsi Protessy, o 3 4 mili na płd. od prawego brzegu Dniestru. Jest to przys. wsi Tomaszowiec, oddalonej o 1 2 mili na płd. Właściciel większej posiadłości rodzina Suchodolskich. Lu. Dz. , M. , M. Ż. S. , B R.

Dąbrowa