mo zamożności mieszkańców długo zachowywała dawny swój charakter. Kolonia Reden, w nizinie ku rzeczce Bogoryi stopniowo spadającej, już więcej do miasta ma podobieństwo; inne czysto osadę fabryczną przedstawiają. W D. każda ulica przerznięta kanałami i wysadzona drzewkami, innym rodzajem domków jest zabudowana. Ńajcelniejsze tutaj budowle są pałac zarządu okręgowego, wystawiony w stylu gotyckim w r. 1842, podług planu budowniczego Lanci, mieszczący w sobie i biuro naczelnika zakładów rządowych fabrycznych. Lazaret górniczy, przerobiony z dawnych koszar, wystawionych w r. 1827 dla robotników, apteka, stacya pocztowa i t. p. Węgiel kamienny zagłębia dąbrowskiego zasila wzniesione przez rząd huty żelazne, oraz huty cynkowe rządowe i prywatne. Pomimo, że za rządu pruskiego były tu już fabryki; właściwie kopalnie tutejsze i zakłady powstały dopiero w bieżącem stuleciu cynkowe od r. 1816, żelazne od r. 1836, a węglowe od 1854 roku. Kopalnia Ksawery założona została na najpotężniejszym z naszych pokładów, albowiem w rozciągłości około 300 sążni wzdłuż, leży bezpośrednio nad sobą 14 ławic, dających razem warstwę do 50 stóp grubą. R. 1861 otworzono nową kopalnię węgla na pokładzie, przez Józefa Cieszkowskiego, byłego naczelnika tych kopalń, wyśledzoną w roku 1846; przeznaczoną do zasilania swym węglem przyległych pieców Huty Bankowej. Kiedy inne warstwy węgla naszego z małym upadem 10 do 14, prawie zatem poziomo, ciągną się, warstwa Cieszkowskiego zaczyna się dość spadzisto, dochodząc 30 do 40. W zamiarze korzystania z ogromnych pokładów węgli w tej kopalni, na samym jej brzegu zbudowano tu w r. 1826 hutę cynkową, a drugą w r. 1827. Prócz tych dwóch hut w tejże samej linii stoi budynek, gdzie mufle i cegłę ogniotrwałą wyrabiają, a w tyle piece rumfordzkie i płomienne do prażenia galmanu służące. Półmilowa przestrzeń rozdziela kolonią Reden od Huty Bankowej, ztąd nazwanej, że za administracyi banku polskiego powstała, której wielkie piece stanęły w r. 1839; położone one są na połowie zdrogi między kopalniami Reden i Ksawery, h których ten materyał kolejami żelaznemi do ut jest dowożony. W r. 1875 przez specyastów dokonane wyliczenie zamożności dąbrowskich kopalń węgla kamiennego wskazuje, że kopalnia Ksawery pod Będzinem ma pudów 114480000, kopalnia Nowa 56478000, kopalnia Łabęcki 27918000, kopalnia Cieszkowski 50094000, kopalnia Reden pod Dąbrową 125922000, kopalnia Tadeusz w Strzyzowicach 35736000 razem otworzone kopalnie pud. 410628000. Odwody na nowe otworzyć się mające odwód 1 kopalnia Ksawery pud. 792000000; 2 kopalnie Nowa, Łabęcki i część Cieszkowski 834000000; 3 z kopalni Cieszkowski 852000000; 4 z kopalnią Reden i pokładem Szuman 516000000; 5 Będzińskie pole 360000000; 8 Tadeusz 60000000; 9 przedłużenie Redena i pokład Staszyc 96000000 razem pudów 3510000000; dodawszy kopalnie otwarte jak wyżej 410628000, w ogóle pud. 3920628000. Licząc na korzec po 6 i pół pudów, wyniesie korcy 603173000. Wymienione wyżej kopalnie Ksawery, Nowa, Łabęcki i Cieszkowski są nabyte przez prywatne towarzystwo, reprezentowane przez bank franc. włos. ; Reden zaś i Tadeusz pozostają własnością rządu. W braku świeższych danych co do produkcyi, których nie mogliśmy z miejsca otrzymać, dajemy dla przykładu ze sprawozdań drukowanych w dziennikach, że 2 kopalnie Ksawery i Łabęcki w r. 1877 dostarczyły 5, 108, 177 pudów węgla, przyczem były zajęte 3 maszyny wyciągowe, 2 wodociągowe i 938 robotników 608 męż. , 140 kob. , 190 dzieci. Kopalnie Plemiannikowa, Rozenkampfa i banku franc. włosk. 1878 r. dobyły 12, 427, 129 pud. węgla; pracowało 5 maszyn o sile 152 koni, 6 pomp, 336 koni, 576 górników, 781 pomocników. W Dąbrowie Górniczej i bliższej okolicy znajdują się następujące fabryki i kopalnie kopalnie węgli Reden, Cieszkowski, Łabęcki, Nowo Łabęcki, Ksawery, Koszelew, Paryż, Hieronim, Szuman, Mikołaj, Zofia, Macicj, Jan, Wsiewołod, Kazimierz. W wielu z wymienionych kopalń znajdują się także. nad pokładem węgla, pokłady rudy żelaznej. Fabryki 1 Huta bankowa, obecnie należąca do kompanii francuskowłoskiej, w której znajdują się wielkie piece do otrzymywania surowizny, fabryka stali, szyn stalowych i żelaza. 2 Warsztaty mechaniczne wyrobów żelaznych towarzystwa prywatnego Syrena. 3 Fabryka cegły i przyrządów ogniotrwałych Lesieckiego i sp. 4 Gisernia odlewów żelaznych kuchennych Schein i sp. 5 Fabryka drutu, gwoździ i łańcuchów M. Laskier i sp. 6 Huty cynkowe, własność rządowa, z których cynk w sztabach przewozi się do walcowni w Sławkowie. 7 Fabryka cegły ogniotrwałej i zwyczajnej prasowanej oraz rur glinianych glazurowanych J. Pieohulek. Fabryka stali i szyn dostarcza szyn dla drogi warszawskowiedeńskiej i dróg rossyjskich. Machina do walcowania szyn jest o sile 500 koni. Stal wyrabia się według systematu Martensa. Rudy dostarcza w części kopalnia Szymon, o 2 mile odległa, a głównie przychodzi ona z Węgier. Piec do topienia rudy ma miech parowy o sile 300 koni. Fabryka ta obecnie w ręku p. Verdie i sp. zatrudnia 1, 100 ludzi. Co do liczby dm. i mk. Dąbrowy, to także cyfr dokładnych podać nie możemy, bo dane, nawet urzędowe, lecz z różnych źródeł, wielce się różnią jedne od drugich. To tylko pewna, że ludność ta szybko wzrasta około 6000. Por. artykuł Górnicza gmina. Według urzędowego spisu miejscowości gub. piotrkowskiej os. D. ma 637 m. gruntu włościańskiego, fabrycznego i zarządu górniczego. Czyt. Tyg. ill. 1869, III, 113124; 1873 XI, 246; Kłosy XVI, 301. Por. Będzin, Br, Ch. Dąbrowa, Dubrowa, wś włośc. nad Lebiodką, pow. lidzki, 3 okr. adm. , 19 dm. , 170 mk. 1866. 2. D. , folw. i osada leśna, pow. trocki. Ś. D. , m. nadeatowe, pow. sokólski, o 32 w. od Sokółki, domów 207, mk. 1438 t. j. 685 męż. , 753 kob. ; według wyznań 1132 izr. , 264 kat. , 29 mahom. , 13 prawosł. 1880. Paraf. kościół katolicki Opatrzności Boskiej, z drzewa 1595 wzniesiony. Parafia katol. dekanatu sokolskiego dusz 9431. Kaplica w Kamiennej. 4. D. , wś należąca do włościan, pow. oszmiański, dm. 5, mk. 53, rzym. katol. 1866. 5. D. , wś, pow. wołkowyski. Była tu kaplica katol. b. parafii Jałówka. 6. D. , wś i wielkie dobra w połud. stronie pow. mozyrskiego, w gm. lelczyckiej, w 3 okr. polic. i w 3 okr. sądowym turowskim, w 2 okr. wojskowym petrykowskim, w miejscowości zapadłej poleskiej, gdzie tylko w porze zimowej są drogi do przejazdu; latem zaś prawie żadnej komunikacyi nie ma z powodu roztopów i bagien. D. wraz z Simonowiczami i Zabłociem stanowi całość; są dziedzictwem Rybnikowa, i mają obszaru do 40000 morg. 7. D. , wś i dobra, w połud. zach. stronie pow. bobrujskiego, w gm. Zabłockiej, w głuchej miejscowości poleskiej, niedaleko stykających się granic pow. słuckiego i mozyrskiego. Niegdyś to miejsce należało do ks. słuckiego, w XVII w. przeszło do Radziwiłłów a w pierwszej połowie b. stulecia stało się własnością ks. Wittgensteinów. Dobra posiadają obszaru około 28000 morg. , przeważnie w lasach i błotach, grunt lekki. 8. D. , folw. w pow. bobrujskim, dziedz. Obuchowiczów, obsz. około 516 morg. 9. 1. , folw. w pow. bobrujskim, dziedz. Rusieckich, ma obszaru 615 morg. 10. D. , fol. w pow. mińskim, własność Sowińskich, obszar około 110 morg. , w dzierżawie. 11. D. , niewielki folw. w pow. ihumeńskim, własność Matusewiczów, obszar przeszło 160 morg. 12. D. Biała, wś, pow. sieński, gm. Wysoki Horodek, włość dziedziczna Pawła Staniszewskiego, ziemi używalnej 430 dzies, , a nieużytków 20 dzies. 13. D. , wś, pow. horodecki, z zarządem gminy wyszeckiej. 14. D. , ob. Barek. 15. D por. Dubrowa. Al. Jel. , F. S. Dąbrowa, 1. m. pow. w Galicyi, położone pod 50 3 szer. połud. a 38 9 dług. wschod, od Ferro, nad str. Breń, 478 m. rozległości, 177 domów, 1486 męż, , 1542 kol; razem 3028 ludności; siedziba starostwa, wydziału rady powiatowej, sądu powiatowego, notaryusza, urzędu podatkowego, oddziału straży skarbowej, posterunku żandarmeryi. urzędu pocztowego st. poczt. o 20 kii. od Tarnowa i telegraficznego. Siedziba urzędu dekanalnego dąbrowskiego, do którego należy 9 parafij głównych i jedna filialna, i urzędu parafialnego łac. Parafia liczy katol. 7334, żydów 4000, ewang. 5. Należą tu Bagienica, Oleśnica, Zazamcze, Ruda, Nieczajna, Kaczówka, Szarwark, Gruszów, Bobrek, Borki. Dekanat dąbrowski obejmuje 9 parafij Bolesław, D. , Gręboszów, Luszowice, Olesno, Otfinów, Radgoszcz, Szczucin, Żabno i 1 filią Odporyszów. Dekanat liczy 47703 katol. , 5 ewang. , 6767 żydów. Kościół parafialny starożytny drewniany, pod wezwaniem św. Męczenników, założony niewiadomo kiedy podobno 1614 r. , dotowany przez Mikołaja Spytka Ligęzę, kasztelana, poświęcony przez biskupa Waleryana Lubienieckiego, z powodu starości rozsypał się w gruzy. Nowy kościół w r. 1771 przez Kajetana hr. Potockiego, kanonika krakowskiego, proboszcza miejscowego, z drzewa zbudowany, w r. 1824 przez biskupa tarnowskiego Zieglera poświęcony został. Szkoła ludowa 4klasowa. Fundusz ubogich założony przez Mikołaja Spytka Ligęzę celem utrzymania 12 miejscowych ubogich, apteka, trzech lekarzy, kasa pożyczkowa powiatowa, która z końcem r. 1877 liczyła 838 członków, udzieliła w tymże roku 130, 916 złr. pożyczek, a której obrót kasowy wynosił 482, 938 złr. ; jarmark koński na środopoście niegdyś słynny, targi tygodniowe. D. leży w równinie, przy drodze bitej krajowej z Tarnowa do Szczucina nad Wisłą. Podczas zawieruchy reformatorskiej w Polsce istniała w D. prasa drukarska i wyszła tu książka Schola Jesu Christi meditationum mentalium, Dobroviae 1618. D. była w dawnych czasach dziedzictwem możnej rodziny Ligęzów de Bobrek, która zbudowała tutaj piękny pałac, jak to liczne herby, tak w alabastrze jak i w marmurze rzeźbione, spotykane za ludzkiej pamięci w salach pałacu oraz i kościelne nagrobki udowodniały. Później przeszła D. , zdaje się w drodze spadku, w dom Lubomirskich, którzy znacznie rozszerzyli pałac i ozdobili go ogrodem. Do tych robót użyci byli jeńcy tureccy, wzięci do niewoli w pamiętnej wyprawie 1683 r. W kościele spoczywa Jerzy Paweł Lubomirski, wojewoda sandomierski, feldmarszałek wojsk c. niemieckich, zmarły w Warszawie 14 pazdź. 1735 r. W r. 1780 dostała się D. w posiadanie familii Jordanów Stojowskich, w której rękach po dziś dzień zostaje. Jeszcze podówczas pałac był w całej świetności a prześliczne malowidła włoskiego pędzla zdobiły sklepie Dąbrowa Dąbrowa