nad potokiem Czortowiec. Przez tę wieś przechodzi gościniec prywatny, prowadzący z Obertyna do Horodenki. Od Horodenki oddaloną jest ta wieś na zachód o 2 mile, od Obertyna na wschód o milę, leży ona na Pokuciu, w do skonałej glebie, w bezleśnej okolicy. Prze strzeń posiadłości większej roli ornej 1818, łąk i ogrodów 246, pastwisk 36; posiadłość mniejsza roli ornej 5625, łąk i ogrodów 308, pastwisk 353 m. Ludności rzym. kat. 300 należących do parafii rz. kat. w Obertynie; gr kat. 3235, mających w Czortowcu samym pa rafią, do której należy filia Hawrylak z 447 gr. kat. ; parafia ta gr. kat. należy do dek. żu kowskiego; izraelitów 94 razem ludności 3629. Jest tu szkoła etatowa o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z funduszem zakładowym 3019 złr. Według podania ludu Cz. łączy się przez jaskinię z Isakowem. Jaskinię tę odkrył p. Wład. Przybysławski, dziedzic Cz. , i nazwał ją Heleną. Wydrążona w obszernych po kładach wapiennych. B. B. Czortowiec, potok, wypływa w obr. gm. Czortowca, w pow. horodeńskim, na połd. tej gminy, na łąkach moczarowatych, będących dnem dawnych stawów, a zwanych dzisiaj Werchny Staw, między wzgórzami bałaurskiemi, zwłaszcza Retą 306 m. od wsch. , a Trostyńcem 274 m. i Bałahorą 329 m. od zach. Płynie wązką dolinką na płn. ; przepłynąwszy staw 236 m. , przerzyna wś Cz. przez sam środek; zwracając się na płn. zach. , przechodzi w obr. gm. Harasymowa i wpada z pr. brz. do Chocimirki. Długość biegu 11 kil. Okolica, którą zrasza Czortowiec, jest wzgórzyztą i poprzerzynaną pasmem wzgórz, Bałaurami, także Bałahorami, poniekąd także Czartowemi góra mi, zwanych; między którymi widzimy małe dolinki, oraz osuszone dziś jeziorzyska i mocza ry, służące niegdyś za zbiorniki wód, spływa jących z tych wzgórz do obszernych koryt Dniestru i Prutu. Br. G. Czortówka, wieś, pow. włodawski, gm. Krzywowierzba, par. Opole; 819 m. obszaru ziemi dworskiej. Czortyca, ob. Kaniów. Czortycha, rz. , wpada w pow. wasylkowskim, przed wsią Kopaczowem, do rzeki Stuhny. Czortyń, ob. Czerteń. CzosakiDąb, wieś szlach. , pow. łomżyński, gm. Kossaki, par. Kołaki. W 1827 r. było tu 14 dm. , 74 mk. Czosnów łosicki, wieś na lewym brzegu Wisły, powiat warszawski, gmina Cząstków, parafia Łomna. W roku 1827 miała 22 dm. , 100 mieszkańców. Folwark Cz. lit. A. lub Dembin z attyneneyą Grudź i wsią Dembin, od Warszawy w. 22. Nabyte w r. 1872 za rs. 25, 000. Rozl. wynosi m. 383, a miańowicie grunta orne i ogrody m. , 131, łąk m. 49, pastwisk m. 94, wody m. 15, nieużytki i place m. 93; pokłady torfu. Rzeka Wisła płynie granicą gruntów, dochód stanowi rybołówstwo i przewóz w atynencyi Grudź; wieś Dembin osad 9, gruntu m. 55. Br. Ch. i A. Pal. Czosnówka, wieś i folw. , pow. bialski, gm. Sidorki, par. Biała. R. 1827 r. było tu 20 dm. i 161 mk. , obecnie liczy 30 dm. , 248 mk. i 1078 m. obszaru. Czosnówka, ob. Czesnówka. Czosnówka, rzeka, lewy dopływ Berezyny w pow. rzeczyckim. Czosnowo, ob. Kalinowo. Czosnowo, niem. Zosnau, Zosznow, folw. należący do wsi Ciecholewy, w pow. człuchowskim, nad jeziorem, blisko rz. Brdy, ma 3 dm. , 32 kat. , 8 ew. Kś. F. Czostków, folw. pow. , suwalski, gm. Czostków, par. Filipów, odl. 24 w. od Suwałk, liczy 4 dm. , 74 mk. Mieści kancelaryą zarządu gminy. Dobra Cz. , niegdyś narodowe, złożone z 50 wsi i folwarków oraz dwóch miasteczek, obecnie składają się tylko z folw. Cz. , Białejeziorki i Suchorzecz i stanowią donacyą. Znajdują się w nich jeziora Białe, Czostków, Cisówek, Krzywulka, Skazdubek, Ślepe; osada Wilanowe, łąka Kukiew, osady strzeleckie i lasy, tudzież wsi Supienie, Huta, Czarna, Białejeziorki, Cisowek, Rakówek, Krzywulka, Zdręby, Skazdub, Ogrodzisko, Buda, Aksamitowizna, Podzdręby, Zuśno. Ogólna rozległość gruntów i lasów folwarcznych około m. 3900, włościańskich wynosi około m. 8000, a mianowicie folw. Czostków grunta orne i ogrody 474, łąk m. 215, pastwisk m. 66, zarośli m. 10, wód m. 347, nieużytki i place m. 30 razem m. 1143; folw. Białejeziorki grunta orne i ogrody m. 93, łąk m. 60, pastwisk, m. 65, nieużytki i place m. 6 razem m. 225; folwark Suchorzecz grunta orne i ogrody m. 495, łąk m. 175, pastwisk m. 134, zarośli m. 7, wód m. 41, nieużytki i place m. 15 razem m. 867; łąka Kukiew m. 7; osady strzeleckie m. 25, osada Wilanowe m. 33; lasu m. 1588. Wś Białejeziorki osad 53, gruntu m. 468; wieś Krzywulka osad 17, gruntu m. 580; wś Buda osada 1, gruntu m. 72; wś Aksamitowizna osada 1, gruntu m. 24; wś Cisówek osad 10, gruntu m. 319; wś Czarna osad 41, gruntu m. 1217; wś Huta osad 20, gruntu m. 425; wś Rakówek osad 30, gruntu m. 923; wieś Supienie osad 15, gruntu m. 606; wś Ogrodzisko osad 6, gruntu m. 109; wś Podzdręby osada 1, gruntu m. 57; wś Skazdub osad 74, gruntu m. 1999; wś Zdręby osad 23, gruntu m. 648; wś Zusno osad 42, gruntu m. 1118. Gmina Cz. ludności 3598, rozległości 15982 m. , s. gm. okr. II i st. poczt. w os. Filipowo o 5 wiorst. W skład gminy wchodzą Aksamitowizna, Antonin, Białejeziorki wś i folw. , Buda, Cisówek, Czarne, Czostków, Dębszczyzna wś i folw. , Gacisko wś i folw. , Garbaś, Hutta, Karolinowo, Kobylino, Krzywulka, Łanowicze wieś i folw. , Marsztynowizna, Milanowszczyzna, Młyńsko, Motule wieś i folwark, Ogrodzi sko, Pećki, Przerśl Mała, Przystajnie, Ra kówek, Rospuda, Suchorzecz, Supienie, Szkilówka, Tabałówka, Uwiesy, Zusieńko wieś i folw. i Zuśno. Przeważną część ludności tej gminy stanowią mazury; litwini stanowią 1 4 ludności. Gmina ma dwie szkółki elementar ne we wsiach Zuśno i Rakówku, na utrzyma nie których mieszkancy gminy składają ro cznie 212 rs. kop. 50; kościoła w gminie nie ma zupełnie. 2. Cz. , wieś, pow. jędrzejow ski, gm. Małogoszcz, par. Kozłów. R. 1827 było tu 19 dm. i 129 mk. Należy do dóbr Ludynia. K. H. Br. Ch. i A. Pal. Czostków, jezioro w dobrach t. n. , w pow. suwalskim, ma 38 m. obszaru i 42 stóp głęb. Daje początek rzeczce Krzywulka. Czotina, przysiołek miasta Jakobeny. Czteroboki, ob. Czetyroboki. Czterywłóki, kol. , pow. lipnowski, gmina Osiek, par. Sierpc. Gruntów włośc. 123 m. , w tem 93 m. ornych, 9 dm. , 62 mk. F. O. Cztery włóki, niem. Vierhuben, dobra w po wiecie lubawskim, ćwierć mili od dworca kolei żel. toruńskowystruckiej w Biskupcu, par. Lipinki, obszaru ziemi ma 752 m. , domów 5, kat. 53, ew. 16. Kś. F. Czubacz, osada, pow. kielecki, gm. i par. Piekoszów. Czubąjowizna, osada, pow. radzymiński, gm. Ręczaje, par. Cygów. Czubek, folw. w pow. starogrodzkim, nad Czarną wodą, która tu młyn i piłę pędzi, roku 1780 należał do Władysława Płacheckiego, dziś do Domskiego. Obejmuje 288 m. , mieszk. 26, domów mieszk. 3, par. Zblewo; od Starogrodu 3 i pół mili; st. p. Frankenfelde. Czubin, wś i folw. , pow. błoński, gm. Helenów, par. Rokitno. Istniała tu fabr. cydru około 1829 r. R. 1827 było tu 13 d. , 145 mk. , obecnie jest 202 mk. Dobra Cz. składają się z fol. Cz. , Kotowice, Milęcin tudzież wsi i n. i Falęcin, od Warszawy w. 24, od Błonia w. 4, od Brwinowa w, 2. Rozl. wynosi m. 1596 a mianowicie folw. Cz. grunta orne i ogrody m. 257, łąk m. 89, pastwisk m. 19, lasu m. 41, nieużytki i place m. 20, razem m. 426; folw. Milęcin grunta orne i ogrody m. 538, łąk m. 79, pastwisk m. 58, lasu m. 87, nieużytki i place m. 19 razem m. 781; folw. Kotowice grunta orne i ogrody m. 291, łąk 78, nieużytki i place m. 20 razem m. 389. Płodozmian 8polowy, wiatrak i pokłady marglu i gliny. Wieś Cz. osad 19, gruntu m. 109; wieś Kotowice osad 18, gruntu m. 40; wieś Milęcin osad 14, gruntu m. 11; wieś Falęcin osad 10, grun tu m. 185. A. Pal. Czubówka, stacya drogi żelaznej OdessaPodwołoczyska, między Birzułą a Mordarówką, o 448 w. od Podwołoczysk, w gub. chersońskiej. Czubrawice, wieś, pow. olkuski, gm. Rabsztyn, par. Racławice. W 1827 r. było tu 76 dm. , 452 mk. Czuby goryczkowe, szczyty w głównym grzbiecie Tatr nowotarskich, między przełęczą Liliowem a Czerwonemi Wierchami, wznoszące się w południowej stronie doliny Goryczkowej, nazwanej tak od obficie tam ro snącej goryczki Gentiana punctata L. . Two rzą one szeroki trawiasty grzbiet. Składa się tenże z trzech szczytów, potogiemi przełęczami rozdzielonych. Środkowy szczyt zwie się Po średnim Wierchem Goryczkowej 1856. 5 m. Zejszner, 1847. 3 Loschan; wybiega grzbietem swym na północ, dzieląc dolinę na dwie odnogi, zachodnią Świńską dolinę, widoczną z polany Kalatówek, i wschodnią zwaną pod Zakosy. Skrajne zaś szczyty tego szerokiego grzbietu zowią się zachodni Czubą goryczkową 1913 m. Kolbenheyer, a wschodni Czubą nad Zakosy 1877 m. Kolb. . Tędy zwykłe jest przejście na stronę węgierską do Liptowa. Tę dy też według podania miał przeprawiać się do Węgier oddział barszczan i nawet armatki ze sobą przeprowadzać. Niektórzy z nich ukry wali się na Podhalu, mianowicie w Zakopa nem, między ludem. Od jednego z nich Zako pianie poczęli uczyć się czytać. Nadmienić wypada, że Podhalanie ścieżki kręte perci prowadzące przez przełęcze z jednej doliny do drugiej zwą zakosami; stąd też nazwa Czuba nad Zakosy. Z Czuby Goryczkowej można wygodnie przejść na Beskid ob. , a stąd we dług upodobania przez Liliowe, Skrajną i Po średnią Turnię na Świnnicę lub wprost ku Sta wom Gąsienicowym lub wreszcie przez Uhrocie Kasprowe i Magórę do doliny Jaworzyn ki lub granią północnego jej boku ku Hutom zakopiańskim czyli hamerniom. Br. G. Czuchilina, wieś, gub. witebska, nad rzeką Warużą i jez. Świno. Czuchleby, wieś, pow. konstantynowski, gm. Czuchleby, par. r. 1. Niemojki, r. g. Chotycze, st. p. i sąd Łosice, rozl. 702 m. , 34 dm. , 332 mk. Posiada szkołę gminną. Gm. Oz. graniczy z gm. Olszanka, Huszlew, Chlebczyn, Łysów i Przesmyki, Zarząd gm. we wsi Świniarów, od Konstantynowa o 31 wiorst, rozległości 14, 480 m. , ludn. 3555, sąd gm. okr. IV i st. p. Łosice o 5 i pół w. W skład gm. wchodzą BiernatyPłosodrze, B. Rudnik, B. Stare, B. Średnie, B. Wólka, Chotycze, Czuchleby, Dzięcioły, Jeziory, Lepki, Ławy, Łuczki, Mieszki, Nowawieś, Nowosielce, Piny Czortowiec Czortowiec Czortówka Czortyca Czortycha Czortyń Czosaki Czosnów łosicki Czosnówka Czosnowo Czostków Czotina Czteroboki Cztery Cztery włóki Czubacz Czubąjowizna Czubin Czubówka Czubrawice Czuby goryczkowe Czuchilina Czuchleby