rzymskich, n. p. przepaskę, pierścień z włosów cieńkości drutu, z koralami szklanemu 3. Cz. , wieś, u zbiegu Bolinki z Notecią, b. mko, pow. wągrowiecki, 17 dm. , 150 mk. , 9 ew. , 141 kat. , 36 analf. 4. Cz. , gm. domin. , pow. wągrowiecki; 3578 morg. rozl; 2 miejsc 1 Cz. wieś szlach. ; 2 Brdowo folwark. ; 22 dnu, 316 mk. , 2 ew. , 314 kat. , 80 analf. Kościół parafialny; w 15 w. erygowany, należy do dekanatu w Łeknie, Stac. poczt. Gołańcz o 7 kil, gośc. o 1 kil, st. kol. żel. Osiek Netzthal o 23 kil. , Rogoźno o 30 kil Cz. było posiadłością rodziny Czeszewskich, w końcu Szumanów, od których ją odziedziczył Karol Libelt, znakomity pisarz, który tu od 1850 mieszkał; zwłoki jego spoczywają w kościele czeszewskim, gdzie mu ziomkowie wystawili wspaniały pomnik. Obecnie dziedzicem Cz. jest syn Karola Libelta. Pod wsią odkryto mieszkania nawodne na wysuszonym gruncie jeziora, odłamy urn, naczynia do kości, 4 kamienne młotki różnego rodzaju, kawał czaszki ludzkiej. Niektóre z przedmiotów wydobytych znajdują się w Krakowie, n. p. siekierka z rogu jeleniego, naczynia bardzo drobne. Czyt. Liber Beneficiorum wydany w Gnieźnie przez kś. Korytkowskiego i Łukowskiego Łaskiego; podania o jeziorze tamtejszem w Bibl. Warsz. W Czasie o budowlach palowych tam będących rok 1865 Nr. 246 I 247. W Tygodniku Wielkopolskim rok 1871 Nr. 1 do 5. W Tyg. illustr. serya III, Nr. 56, jest w drzeworycie dwór czeszewski. W temże piśmie i w Kłosach N. 595 jest drzeworyt Brdowa, folwarku należącego do Czeszewa, w którego dworze Libelt umarł. O pomniku Karola Libelta szeroko podała Gazeta polska w N. 144, r. 1878, opisując odsłonięcie tego nagrobka. M. St. Czeszki, wś w pow. lityńskim, par. Stara Sieniawa, nad rz. Ikówką, dusz męz. 248. Ziemi włośc. 484 dz. , ziemi dwor. 870 dzies. Należała do Budzyńskich, dziś Piotrowskiej. R. 1868 miała 70 dm. Dr. M. Czeszkinie, . Ciszkinie, las w sejneńskiem, wykarczowany na osady jednowierców, por. Czerwony folwark. Czeszkowice. Tak się zwały w 15 w. Ciężkowice, pow. kozielski. Czeszno, Cześń, niem. Tschechen, wś, pow. sycowski, ma kościół katol. filialny parafii Goszyce, 1696 r. erygowany. F. S. Czetachowa, Czatachowa, wś i os. leś. , pow. częstochowski, gm. Olsztyn, par. Żarki, o 26 w. na płd. od Częstochowy, w okolicy piaszczystej. Czetnau niem. , ob. Cetnowo. Czetryszki, wś rządowa, nad rzeczką Ryngą, pow. święciański, 2 okr. administ. , mk. kat. 44, dm 6. , od Święcian 28 i pół w. Czetschau niem, , ob, Cieciszewo. Czę. Czetwertnia, Czetwiertnia, mko, pow łucki, nad Styrem, pierwotnie dziedzina Aleksandra Światopełkowicza z książąt kijowskich, który pierwszy począł się pisać ks. Swiatopełkiem na Czetwertni. Ma starożytny monaster ru ski z r. 1437 i kaplicę katol. parafii Kołki. Cz. przybrała nazwę Starej Cz. , odkąd sąsie dnią wś Borowicze, po wzniesieniu w niej zam ku, poczęto zwać Nową Cz. F. S. Czetwertynówka, wieś, pow. hajsyński, par. Ładyźyn, nad rz. Batożkiem, dopływem Bohu, dusz męz. 1274, ziemi 4589 dz. , skon fiskowana Sobańskim i zamieniona na połu dniowe wojenne posielenie. R. 1868 miała 430 dm. Dr. M. Czetwierć, folw. dwor. i zaśc. rządowy, nad jez. t. n. , pow. święciański, 3 okr. adm. , mk. kat. 27, dm. 2 1866 r. . Czetyrki, wś włośc. , pow. wileński, gm. Soleczniki, nad Mereczanką, 5 okr. adm. , 56 mk. kat. , 8 dm. 1866, o 30 w. od Wilna. Czetyroboki. przysiołek Podemszczyzny. Czewel, wś, pow. kowelski, gm. Siedliszcze, należała do starostwa kowelskiego, dziś wło ścian; 82 dm. . 600 mk. , 2067 dzies. gruntu. Gleba piaszczysta na pokładzie iłu. Narzecze rusińskie. A. Br. Czewojewo, 1. kolonia, pow. mogilnicki, 5 dm. , 40 mk. , wszyscy kat. , 19 analf. 2. Cz. , gm. domin. , pow. mogilnicki, 3278 morg. rozl. , 2 miejsc 1 Cz. wieś szlach; 2. Mierki folwark; 20 dm. , 211 mk. , wszyscy kat. 118 analf. Stac. poczt. i gośc. w Gąsawie o 6 kil. , st. kol żel. Mogilno o 7 kil M. St. Czeżkecy, Czieżkecy, niem, Zischkowitz, wś na saskich Łużycach, w powiecie budyszyńskim. W r. 1875 ludności serbskiej 55. Czewskawola niem. , ob. Kczewsha Wola. Częstków, 1. inaczej Czestków, wś i folw. wraz z kol. Oszki, pow. łaski, gm i par. Buczek, Leży przy drodze z Łasku do Zelowa, poczta w Łasku. Liczy 77 dm, , 571 mk. , ziemi włośc. 748 m. Folw. Częstków lit. B. od Piotrkowa w. 42, od Łodzi w. 36, od rz. Warty w. 24. Rozl. wynosi m. 739 a mianowicie; grunta orne i ogrody m. 454, łąk m. 51, past. m. 177. wody m. 1, nieużytki i place m. 56, bud. mur. 1, drew. 15, wiatrak. 2. Cz. , wś i folw. , pow. kolski, gm. Kłodawa, par. Bierzwienna, W 1827 r. było tu 17 dm. , 174 mk. Folw. Cz. z attynencyą Poliszew, z wsią Cz. , od Kalisza w. 70, od Koła w. 14, od Kłodawy w. 4, od Ostrów w. 22, od rz. Warty w 14. Nabyte w r. 1875 za rs. 38, 155. Rozl. wynosi m. 587, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 493, łąk m. 21, przestrzenie niewykarczowane m. 52, nieużytki i place m. 21, bud. mur. 13, drew. 10. Wś Cz. osad 20, gruntu m. 50. 3. Cz. , inaczej Cząstków ob. , wś i folw. , pow. słupecki, gm. Kazimierz, par. Czę. Dobrosołowo. Fol. Cz. z wsią Cz. , Wierzchy i Zaborze. od Kalisza w. 66, od Słupcy w. 14, od drogi bitej w. 7, od Kutna w. 90 i Wrześni w. 28, od rz. Warty w. 14. Nabyte w r. 1866 za rs. 27, 000. Rozl wynosi m. 596 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 534, łąk m. 14, nieużytki i place m. 16. Bud. mur. 6, drewn. 3. Płodozmian 10 i 6polowy; są pokłady marglu. Wieś Cz. osad 13, gruntu m. 17; wś Wierzchy osad 7, gruntu m. 156; wś Zaborze osad 9, grun. m. 96. A. Pal. Br. Ch. Częstkowo, 1. wś rycerska w pow. kartuskim, niem. Ludwigslust, na pograniczu z kościerskim; pierwszy lokacyjny przywilej pochodzi z r. 1374, dany przez mistrza w. krzyżackiego Winryka von Kniprode. Obejmuje wraz z przynależnościami 3140 morg. ziemi w czem 103 morg. jeziora, katol. 120, ewan. 51, domów mieszk. 19, par. Kościerzyna, odległość od Kartuz 4 mile. 2. Cz. , niem. Czenstkau, wieś rycerska, powiat wejherowski; z przyległościami obejmuje jeden folwark i 38 posiadłości włościańskich; obszaru ziemi ma 137 włók, mieszk. katol. 326, ewang. 30, domów mieszk. 25, szkoła jest w miejscu; par. Luzino; odległość od Wejherowa 2 mile. Por. Cząstkowo. Częstoborowice, wś i folw. , pow. krasno stawski, gm. Rybczewice, par. Częstoborowice. Posiada kościół par. murowany z XVIII w. , poaryański. R. 1827 r. było tu 37 dm. , 216 mk. Obecnie 48 os. włośc. , 803 m. gruntu włośc. Dobra Cz. składają się z folw. Cz. i Podizdebno, tudzież wsi Cz. Rozl. wynosi m. 1455 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 452, łąk m. 70, lasu 534, pastwisk i zarośli m. 360, nieużytki i place m. 79. Par. Cz. dek. kra snostawskiego liczy dusz 3890. Br. Ch. Częstoch, dawne imię, stanowi źródłosłów na zwy Częstochowa t j. osada Częstocha. Mylne są zupełnie wywody zwykłe od częstego chowania się po za okolicznemi wzgórzami. Z tego samego źródła powstały nazwy Częstocice, Częstoszowice a może i Częstków. Dawne takie imię Częstobór jest źró dłem nazwy Częstoborowice. Br. Ch. Częstochowa, miasto powiatowe guberni piotrkowskiej, na lewym brzegu Warty, pod 50 49 7 szer. geogr. i 36 45, 6 długości, śród rozległej płaszczyzny, otoczonej wzgórzami, z których najwynioślejsze nosi starodawne miano Jasnej góry t. j. widzialnej zdaleka. Cz. odległa od Warszawy 216 w. , od Piotrkowa 80 w. , od Sosnowca 82 w. po linii dr. żel. war. wied. , od granicy pruskiej w linii prostej 20 w. Posiada 3 kościoły katolickie, cerkiew prawosł. św. Cyryla i Metodego, synagogę, 18147 mk. Cz. początkiem swoim odległej sięga starożytności. Najdawniejszą o niej wzmiankę znajdujemy w dziejach przy końcu wieku XIV, kiedy Władysław, książę opolski, zdobywszy w r. 1377, na książęciu wołyńskim, zamek bełzki, zabrał z sobą cudowny obraz Najświętszej Panny, według podania ręką św. Łukasza malowany, który tam od wieków się znajdował, i takowy chciał do Szląska przeprowadzić; ale nakłoniony, jak piszą, niebieskiem widzeniem, złożył go w drewnianym parafialnym kościółku na Jasnej Górze, pod wsią Cz. stojącym i zakon św. Pawła pustelnika, z klasztoru Nostre w Węgrzech, dla strzeżenia świętości sprowadził. Wedle śladu akt miejscowych w lustracyi 1660 r. , powiedziano, że przywilej oryginalny lokacyjny już był wtedy zaginął. Mieszkańcy jednak w owym czasie twierdzili, iż miał się znajdować w metrykach koronnych. Podobnież co do części miasta Nowej Cz. nie masz także śladu kiedy założoną została; miejscowe tylko podanie utrzymuje, że za pierwszej wojny szwedzkiej wieś Częstochówkę, w zupełności spaloną, wyniesiono do rzędu miasta i nazwano Nową Cz. ; zaś inni twierdzą, że stało się to dopiero za rządu pruskiego; roku jednak nie można stanowczo oznaczyć, ponieważ całe archiwum tego miasta w czasie pożaru, jaki przed kilkudziesięciu laty je nawiedził, zniszczeniu uległo. Najpierwszą epoką spólnych tych miast dziejów było sprowadzenie na Jasną Górę cudownego obrazu i umieszczenie tegoż w małej kaplicy, do dziś dnia istniejącej, która już wówczas była obok kościoła parafialnego, pod tytułem Wniebowzięcia Najświętszej Panny; następnie zbudowanie drewnianego klasztoru dla 16 zakonników, którym Władysław książę opolski, przywilejem 9 sierpnia 1382 r. , na utrzymanie nadał wieś Częstochówkę i Kawodrzę z przyległościami, a nakładem własnym budowę murowanego kościoła rozpoczął. Władysław Jagiełło, zaraz po wstąpieniu na tron polski, fundusz ten zatwierdził w r. 1386, a nowy d. 21 września 1393 r. w Krakowie, przywilejem swym oznaczywszy przez nadanie wsi Częstcochówki, Kawodrzy, Grabówki, Szarlejki, Lgoty, a w r. 1414 wsią Kaleń powiększony, obdarowali i tym sposobem stał się drugim założycielem klasztoru Jasnej Góry. Odgłos cudów tego obrazu, ściągając zewsząd tłumy nabożnych ludzi, zwiększał znakomicie dostatki klasztorne, czem zachęconych kilku szlachty, co się już byli na rozboje puścili, napadli w r. 1430 na niego, złupili i obraz uwieźli; ten ostatni jednak zostawili u podnóża góry, obrzucony błotem, cięty szablą i połapany, zwalając cały rabunek na husytów, których kilku mieli w swojem towarzystwie. Kiedy się jednak rzecz cała w krótkim czasie odkryła, król Władysław Jagiełło, ukarawszy gardłem świętokradców, obraz kazał w Krakowie naprawić, blachą pozłacaną, mającą na sobie wyryte rozmaite sceny z Pisma św. , pokryć i złotemi w drogie kamienie przybranemi promieniami Czeszki Czeszki Czeszkinie Czeszkowice Czeszno Czetachowa Czetnau Czetryszki Czetschau Czę Czetwertnia Czetwertynówka Czetwierć Czetyrki Czetyroboki Czewel Czewojewo Czeżkecy Czewskawola Częstków Częstkowo Częstoborowice Częstoch Częstochowa