Mięguszowiecką, Rysy, Gierlach, najwyższy szczyt Tatr, Polski Grzebień i Lodowy i t. d. Od tego szczytu główny grzbiet Tatr, na przestrzeni 610 m. , zwraca się na zachód aż po Czerwony Wierch Upłaziański czyli Ciemniak. Do niego od południa przypierają piętrami ponad kopalniami tomanowskiemi, nieco na północny wschód od nich wznoszące się, dziko poszarpane skały wapienne zwane Rzędami. Ze szczytu Ciemniaka, w całej groźnej piękności widać rozpadające się skały Rzędów, wyglądające jakby olbrzymie mury jakichś przedpotowych zamków. Miejsca między sterczącemi tu i ówdzie wapiennymi głazami Ciemniaka zapełnia czarna pulchna ziemia, pokryta najrozmaitszem kwieciem. Jestto prawdziwy kwietnik dla botaników. Ciemniak składa się z dwóch ramion, wschodnie wyższe a zachodnie niższe, wznoszące się nad górnemi kończynami szczeliny Krakowem zwanej. Widok stąd przepyszny na zachód i wschód, na Tatry orawskie, w których celują Skrzyniarka, Zielone, Rohacze i Małacińska, liptowskie koło Krywania i spiskie. Ku południu zniża się Ciemniak ponad Rzędami, a od północnego zachodu przypiera doń Twardy Upłaz 2049, 8 m. Zejszner, rozłożysty, okrągławy grzbiet, który wraz z skalistemi jak Saturn i lesistemi jak Gładkie Upłaziańskie przyporami swemi rozłożył się szeroko między dolinami Kościeliską i Miętusią. Od Twardego Upłazu nieco na wschód wznosi się już wspominana Krzesanica. Odległość szczytu Cz. W. Kondrackiego od Ciemniaka w lini grzbietnej wynosi 2215 m. Pomimo znacznej wysokości pozwalają Czerwone Wierchy każdemu bez żadnego niebezpieczeństwa wejść na swój grzbiet a za tę trochę trudów obdarzają one podróżnego bardzo wspaniałym widokiem. Co do wycieczek przedsiębranych z Zakopanego na te szczyty ob. Br. E. Janota, Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin, Kraków, 1860. Marya Steczkowska, Obrazki z podróży do Tatrów i Pienin, Kraków, 1872. Walery Eliasz Szkice z podróży w Tatry, Poznań i Kraków 1874; Walery Eliasz Illustrowany Przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic. Poznań 1870; Kolbenheyer. Die Hohe Tatra, Teschen. 1880. Br. G. Czerwoniak, niem. Rother Krug, karczma, pow. szubiński; ob, Suchorencz Wielki. Czerwonka, nazwa bardzo wielu wsi, folwarków i karczem, zapewne od nietynkowanych murow zabudowań powstała. 1, Cz. , wś i folw. , nad Bzurą, pow. sochaczewski, gm. Chodaków, par. Sochaczew, tuż pod Sohaczewem. W 1827 r. było tu 27 dm. , 223 mk. Bobra Cz. lit. ABC składają się z folw. Cz. , Czyste i Duranowizna, tudzież wsi Cz. i Czyste, od Warszawy w. 50, od Rudy Guzowmniej więcej od wschodu ku zachodowi się ciągnącym. Od szczytu bowiem Świnnicy grzbiet zwraca się ku północnemu zachodowi przez Pośrednią, Skrajnią Turnię, przełęcz Lilijowe aż do Beskidu na przestrzeni 2400 m. Od niego zwraca się główny grzbiet na zachód łukiem na południe wygiętym przez Czubę nad Zakosy i Czubę Goryczkową, od której grzbiet się obniża aż do przełęczy 1858 m. Kolb. pod Kopą Kondracką nad Polaną Kondratową 1343 m. Kolb. . Od tej przełęczy trawiasty grzbiet zwraca się na północny zachód i wyprowadza na Kopę Kondracką czyli Czerwony Wierch Kondracki, pierwszy od strony wschodniej z pomiędzy Cz. W. Zowią go także Małym Czerwonym Wierchem lub Kondratową górą. Piękny z niego widok ku północy, wschodowi i południowi. Od niego ku północy ciągnie się grzbiecik ku Giewontowi, 1800 m. długi, dzielący doliny Małej Łąki i Kondratową. Na południe zaś spadają stoki jego do doliny Cichej. Ha wschód pod nim przejście z Kondratowej do dolicy Cichej i Tomanowej liptowskiej. Od Kopy Kondrackiej zwraca się główny grzbiet, bujną trawą porosły, na wschód, aż do Małołączniaka czyli Czerwonego W. Małołąckiego, na przestrzeni 1000 m. Między temi szczytami przełęcz 1925, 81 m. Janota. Tworzy on połogo zaokrąglony, całkiem trawnikiem porosły ogromny garb. Szczyt jego przedstawia dosyc wielką płaszczyznę. Widok z niego piękny i rozległy, obejmuje Nowotarżczyznę, Orawę, część północnego Spiżu, oraz całą plątaninę turni spiskich od Krywania aż po Hawrań. Bo tego wierchu przypiera szorstki garb, z którym łączy się Siwarne i Przysłop, rozdzielające doliny Małej Łąki i Miętusiej. Ku Małej Łące spada ten grzbiet nagle turniami. Ramię wschodnie tego przypora kończy się Wielką Turnią 1872, 18 m. Janota, sterczącą nad Małą Łąką, prostopadłą skrzesaną ścianą. Między tern ramieniem z Cz. W łatwo dostępnem, o nierównej powierzchni, kiedyś prawie całkiem kosodrzewiną zarosłej i bujną roślinnością pokrytej, a drugiem dłuźszem zachodniem, z którem łączy się daleko niższe Siwarne, jest od Małej Łąki niewielkie wcięcie, niby dolinka, zwane do Zapałów. Bokiem wschodnim, wszakże tylko z doświadczonym przewodnikiem, wygodnie zajść można do górnego końca Świstówki, chcąc się tędy dostać. na Małą Łąkę, a nie chcąc wracać na sam wierch Małołączniaka; górna bowiem część doliny Małej Łąki, kończąca się przełęczą między Czerwonym W. Kondrackim a Małołączniakiem zowie się Świstówką. Minąwszy tu pastwisko wyżej polany Małej Łąki położone, przechodzimy w górną część doliny, wznoszącej się wyraźnemi piętrami ku nadmienionej przełęczy. Na pierwszem piętrze kończy się smreczyna 1445, 04 m. Janota. Drogie sięga już górnej granicy kosodrzewiny 1486, 99 m. Janota. Wał rozdzielający oba te piętra, nie przypierając od wschodu do Giewontu a od zachodu do Wielkiej Turni, zostawia z obu stron wolne przejście w dwu żlebach. Z drugiego na trzecie piętro wyjście niewygodne dla tak zwanych Schodków. Tak zwą od dwóch do trzech sążni wysoką, lecz małoco nad stopę szeroką ściankę, o bardzo poszczerbionej powierzchni, po której skośnie się wchodzi i schodzi. Jakkolwiek nie ma tu niebezpieczeństwa, wejście lub zejście tymi schodkami jest przecież niewygodne. Z trzeciego piętra 1643, 27 m. Janota na czwarte piętro 1703, 40 m. i sarnę przełęcz jest dobre wejście i zejście, lepsze niż z dołu na pierwsze dla gładkich, od śniegu i deszczu wylizanych a od owiec wydeptanych ślizkich wapieni. Od strony Wielkiej Turni na niższych piętrach ogromne usypiska drobnych kamieni, oraz piękne echo. Świstówka dla botaników zawiera wiele ciekawych, a nawet gdzieindziej nie znachodzących się rzeczy. Od Cz. W. Małołączniaka zwraca się główny grzbiet Tatr na południowy zachód aż do Krzesanicy, trzeciego z kolei szczytu w grupie Cz. W. , odległego odeń o 1000 m. w prostym kierunku. Między Małołączniakiem a Krzesanicą przełęcz 2066, 89 m. Janota. Od tej przełęczy ku Krzesanicy, może w połowie wysokości od przełęczy, rozlega się trawiasta płaśń, a ku północy potężna przypora, rozdzielająca dolinę Mułową od Litworowej. Jestto kotlina, w pośrodku której często płaty śniegu długo, przez całe prawie lato, spoczywają, a której boki północny, wschodni i zachodni tworzą trawiaste upłazki; od strony południowej, t. j. ku Cz. W. są piargi usypiska drobnych kamieni. Garb rozdzielający dolinę Litworową od Mułowej rozszerza się na północnej stronie dolinki na poprzek i zamyka ją w ten sposób także z tej strony. Dolinka ta mieściła prawdopodobnie kiedyś lejkowaty stawek. Po miękkim jakby aksamit trawniku wychodzi się z pomienionej przełęczy, która łączy dolinę Litworową od północy z doliną Rozpadlicą od południa, z dziko poszarpanych skał złożoną, a leżącą już na górnej granicy kosodrzewiny. Krzesanica jest najwyższym szczytem w grupie Cz. W. Cudny tu widok. Od północy w dali Beskid z Babią Górą, a tuż u stóp stromo spadająca dolina Miętusia, rozdzielająca się tutaj na dwa ramiona, zachodnie doliną Mułową, wschodnie doliną Litworową zwane. Ha zachodzie zaś widać górną część doliny Kościeliskiej, na południu podłużną dolinę Cichej, za nią Koprowę Wielką, a w dali Krywań z liptowskiemi turniami, na wschodzie wreszcie dumną Świnnicę, Świstówkę, skiej w, 22, od rz. Wisły w. 14. Rozległość wynosi m. 2340, a mianowicie folw. Cz. grunta orne i ogrody m. 753, łąk m. 23, pastwisk m. 30, wody m. 4, lasu m. 985, nieuźytki i place m. 75 razem m. 1870; budowli murowanych U, drewnianych 18. Folw. Duranowizna grunta orne i ogrody m. 150, łąk m. 5, nieużytki i place m. 2, razem m. 157. Budowli murowanych 1, drewnianych 6. Folw, Czyste grunta orne i ogrody m. 288, łąk m. 2nieużytki i place m. 23 razem m. 312. Buł dowli murowanych 4, drewnianych 7. Bytu młyn parowy, przerabiający do 12, 000. korcy zboża rocznie; jest tartak, olejarnia z prasami hydraulicznemi siłą pary poruszane, gorzelnia, browar, owczarnia z 3000 owiec, piekaro nia i wiatrak, pokłady marglu gliniastega i czarnoziemu torfowego. Wieś Czerwonka osad 34, gruntum. 190; wś Czyste osad 20, gruntu m. 69. 2. Cz. , wieś, pow. błoński gm. Piekary, par. Osuchów. 3. Cz. , wieś pow. grójecki, gm. i par. Jazgarzew. 4. Cz. wieś i folw. , pow. rawski, gm. Boguszyce par. Żelechlinek, Leży na prawo od drogi bitej z Rawy do Tomaszowa, o 42 w. od Piotrkowa, o 10 w, od Rawy, o 14 od Rogowa. ; 14 dm. , 170 mk. Rozl. folw. wynosi m. 703, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 390, łąk m. 27, pastwiska m. 1, lasu m. 69, zarośli m. 198, nieużytki i place m. 18. Budowli drew. 10, pokłady torfu. Wieś Cz. osad 15, gruntu m. 384. 5. Cz. , pow. łódzki, gmina i par. Bełdów. 6. Cz. , pow. koniński, gm. Wysokie, par. Kramsk. 7. Cz. , osada rządowa, pow. radomski, gm. i par. Radom. Ma 6 dm. , 32 mk. , 13 m. obszaru. 8. Cz. , pow. lubartowski, gm. i par. Firlej. 9. Cz. , Sokołowska lub Grochowska, wieś włościańska, pow. sokołowski, gm. Grochów, par. Czerwonka, należąca do dóbr Grochów i urządzona kolonialnie. Liczy 18 dm. , 133 mk. , 267 m. rozl. Kościół par. drewniany, wystawiony 1519 r. przez Piotra Stan. Kiszkę Strumiłłę a obecny z r. 1834 drewniany, około r. 1860 odnowiony przez Władysława Rawicza. Parafia dek. sokołowskiego, dawniej węgrowskiego, liczy 450 1500 wiernych. 10. Cs. Węgrowska lub Liwska, wieś i folw. , pow. węgrowski, gm. Ossówno, par. Czerwonka, o 14 w. od Węgrowa i tyleż od Kałuszyna. R. 1827 miała 31 dm. , 225 mk. Położenie płaskie, gleba gliniasta. Mieszkańcy trudnią się też hodowlą lnu i płóciennictwem. Kościół paraf. drewniany, erekcyi niewiadomej, 1679 restaurowany, świeżo odnowiony ofiarnością parafian i staraniem właściciela Cz. Józefa Rzędkowskiego. Parafia dek. mińskiego, dawniej siennickiego, liczy wiernych 2426. Dobra Cz. nabyte w r. 1874 za rs. 66, 000. Rozl. wynosi m. 1457, a mianowicie, grunta orne

Czerwone Wierchy

Czerwoniak

Czerwonka