znany mineralog polski Al. Alth i znany muzyk Karol Mikuli. Par. gr. unicka Cz. dek. bukowińskiego liczy 3850 wiernych. Najliczniejsza jest parafia dyzunicka a sobór grecki nowy jest najwspanialszym w mieście budynkiem. Parafia ewang. augsburska, od r. 1797 ukonstytuowana, liczy dusz 1600 z filiałami Hliboka i Alexanderhof. Kościół ewangelicki w Cz. wzniesiony w r. 1847 49. Domów mieszkalnych Cz. liczą 3550. Przemysł i handel dość rozwinięte dzięki środkom komunikacyjnym. Jest tu stacya dr. żel. Lwowskoczer niowieckojasskiej, między Sadągórą a Kuczurmare, z dwoma dworcami, jeden o 266, drugi o 272 kil. ode Lwowa; na rz. Prucie most kratowy, 715 st. par. długi, 25 st. szer. St. poczt. Cz. leży o 2 kil. od st. dr. żel. i łączy się traktami pocztowemi z Czortkowem 92 kil. oraz Nowosielicą rossyjską 36 kil. . W Cz. d. 5 paźdz. 1823 r. odbył się ostatni zjazd Aleksandra I z Franciszkiem I, Opis Cz. ob. w Kłosach t. 17, str. 426. Por. Bukowina. F. S. Czerniowicze, gm. w pow. dziśnieńskim, liczy 127 dym. , 1078 włośc. ob. pł. , zarząd gminny w wiosce Ananicach. Gmina składa się z jednego okręgu wiejskiego czerniowickiego i liczy 39 wsi; główne Szytiki, Skwirce, Pawlinowo, Skrażyno, Awłasienki, Mazurowo, Czebany, Ugrowo, Ananicze, Borsuki, Kobajłowo, Zarzecze, Tupiczyna, Bortniki, Gonczary, Łosiewo. F. O. Czerni Potok, węg. FeketePatak, wś w hr. bereskiem Węg. , kościół paraf. gr. katol. , 363 mieszk. H. M. Czerniszcze, Czorniszcze, wś, pow. kijowski, z kaplicą katol. parafii Rzyszczów. Czerniszki, wieś i folw, pow. wileński, 4 okr. adm. , mk. kat. 114, w 14 domach, do Wilna 50 w. Czerniszówka lub Księdzówka, przedmieście Bracławia, nad rz. Pacówką, dopływem Bohu, pow, bracławski, gm. Grabowiec, par. Bracław. R. 1868 miało 18 dm. X M. O. Czerniszówka, przysiołek do Orzechowca, wsi w powiecie skałackim, leży nad samą granicą od rosyjskiego Prdola, na prawym brzegu rzeki Zbrucz, należy do rz. kat. par. w Orzechowcu. Czernitz, ob. Czernice. Czerniwoda, wieś, pow. ostrogski, nad rz. Czarną, ma fabrykę pojazdów. Czernka, inaczej Czarnka ob. . Czernka, 1. potok, ob. Eliaszówka. 2. Cz. , potok, powstaje z 3 strug, z których jedna wytryska ze skał wapiennych pod Gorenicami w Królestwie Polskiem, niedaleko galicyjskiej granicy; dwie drugie zaś strugi mają swe źródła w obrębie gm. Czerny. Płynie ku płd. wsch. W dolinie tego potoku rozlega się wieś Czerna, Koryto dochodzi w niektórych miejscach do dwóch metrów szerokości, a miejscami I m. głębokości. Dno kamieniste, brzegi dość strome. Przy płd. krańcu wsi dolina tego po toku niknie; wzgórza prawego brzegu zajmują pola orne, lewego zaś las. Wpada z pr. brz. do Eliaszówki. Ob. Fr. Marczykiewicza Hy drografia m. Krakowa i jego okręgu, Kraków, 1847 r. Długość biegu 4 kil. Br. G. Czerno. , ob. Czarno. .. , Czerna. ., , Czerny it. p. Czerno, wś, pow. piotrkowski, gm. i par. Gorzkowice. Czernobyl, ob. Czarnobyl Czernogosice, niem. Zwornogoschütz, pow. mielicki na Szląsku, par. Mielice. F. S. Czernohorczyk, potok gorski, w obr. gm. Dory, w pow. nadworniańskim; wypływa z pod płd. stoku grzbietu górskiego Czarnohorycą zwanego, ciągnącego się od Bystrzycy nadworniańskiej granicą gm. Pasiecznej i Zielonej, w kier. płd. wsch. z czubałkami Pasieczanką 1, 215 m. , Jasieszówką 1, 209 m. , Podsmereczkiem 1, 279 m. , Arszecznym 1, 265 m. i Czarną Klewą 1, 285 m. i dochodzącego w Czarnohorcu największej wysokości, bo 1, 402 m. npm. Dotąd tworzy on raz dział wodny między Pasieczną a Zielenicą, dopływami By strzycy nadwor. , a następnie między Bystrzy cą nadw. i Prutem. Od szczytu Szczewki 1, 238 m. zwraca się na wschód i z czubałkiem Pogurem 1, 225 m. , tworzy dział wodny mię dzy Kamionką a Czernohorczykiem i Żonką, dopływami Prutu. Czernohorczyk opływa po łoninę Biały Pohar od płd. i wpada po 4 kil. biegu do Prutu z lew. brz. Br. G. Czernohorodka, inaczej Czamohorodka ob. , Czernopolje, węg. FeketeMezö, wieś w hr. użhorodzkiem Węg. ; gleba urodzajna, 229 mk. E. M. Czernoples, wś, pow. kowelski, gm. Macie jów, należy do klucza maciejowskiego hr. Miączyńskich. Włościanie, 28 dm. , 148 dusz, mają 613 dz. gruntu. Gleba popielatka na po kładzie marglowym. A. Br. Czernorudka, ob. Czarnorudka. Czernoszów, potok górski, w obr. gm. Sto łowska w pow. Turka, wypływa w Beskidzie lesistym z pod płd. zachod. stoku Szymońca 1, 132 m. , najwyższego czabałka górskiego działu beskidzkiego, ciągnącego się w kierunku płd. wsch. od Jasionki Steciowej do Zubrzycy, tworząc dział wodny między Jasionicą i Radyckim p. , a Popelką i Rybnikiem Zubrzyckim. Potok ten płynie w kier. płd. , a opływając las Czeregna 1, 087 m, , stanowiący południową kończynę tego działu górskiego, od zach. i płd. , zwraca się na wschód zwartą wązką doliną, między tym lasem a lasem Łabyciówką, nad którym wznosi się góra Prypir 1, 068 m. . Wpada od lew. brz. do Rybnika Zubrzyckiego. Długość biegu 4 i pół kil. Br. G. Czernotycze, ob. Czarnotycze. Czernów, ob. Kramołów. Czernowa, wś, a właściwie ulica mka Rużemberga, Rosenberg, w hr. liptowskiem Węgry, 1, 305 mk. Czernowa, wieś, w pow. skopińskim, gub. riazańskiej, st. poczt. , 37 w. od Skopina, na trakcie z tegoż miasta do Daszkowa. CzernowaRudnia, wieś i dobra ziemskie, w północnozach. stronie pow. ihumeńskiego, nad rz. Uszą, przy drodze wiodącej ze Smołewicz do Hrebionki, w gm. hrebiońskiej, w 2m stanie policyjnym śmiłowickim, w 1m okr. sądowym biuro w Ihumeniu. Dobra te były własnością dawniej Parczewskich, w r. 1852 nabyte przez Wereńkę, lecz ponieważ to nabycie okazało się nieprawnem, przeto przez postanowienie rządowe w r. 1870 oddane w części znacznej Parczewskim, mianowicie obszar leśny, obejmujący 10, 807 mórg. Al. Jel. Czernowicze, osada wiejska, na najbardziej północnym cyplu pow. ihumeńskiego, w gm. bieliczańskiej, w 3m stanie policyjnym, w 2m okręgu sądowym. Miejscowość lesista. Al. Jel. Czernowo, wś, pow. oszmiański, z kaplicą katolicką par. HruzdawoOborek. Czernowoda, ob. Czarne Wody. Czernucha, wś, pow. niżegorodzki, st. p. letnia; zimą st. p. Kadnoje. Czernyława, ob. Czenilawa. Czerony, okrąg wiejski, w gm. Zaleś, pow. dziśnieński, liczy w swym obrębie wsie Makowja, Leśniki, Stukany, Bielaje, Skuraty. F. O. Czerpienten, ob. Cierpięta. Czerpowody, wś, pow. humański, w wieku XVII zwana Bździłów, w XVIII Mazurówka, pierwotnie zamieszkana przez tubylców Rusinów, następnie kolonia Mazurów. Zarząd policyjny w Dubowej, okrąg sądowy II w Humaniu, gmina Posuchówka, st. poczt. Humań, parafia katolicka Humań, prawosł. w miejscu. Ziemi dworskiej wybornego czarnoziemu 1, 232 dz. , lasu dębowego 210 dz. , ziemi włośc. 1, 824 dz. ; ma dwa folwarki wiejski i Stanisławczyk. Mk. 1, 225 wyzn. prawosł. Środkiem gruntów przepływa rz. Jatrań, do której w środku wsi z lewej strony wpada dopływ Czerpowód, biorący początek na gruntach wsi. Ma cerkiew drewnianą św. Jana Chrzciciela, zbudowaną w r. 1741; 3 stare chaty z napisami na belkach rok 1763, rok 1772 i 1775. W środku wsi, po nad ruczajkiem na górze, są ślady trzech pieców, wedle podania, tatarskich; na polach około 50 mogił rozmaitej wielkości, prawdopodobnie z epoki żelaza. W roku 1863 autor niniejszego rozkopał jednę z nich i znalazł grób pogański szerokości 1 m. 750 mm. , długości 2 m. 380 mm. i głębokości 4 m. . W środku leżały dwa szkielety ludzkie, męzki, z głową na zachód zwróconą, żeński zaś na wschód; Słownik Geograficzny Zeszyt XI obok tego ostatniego kościotrupa, przy prawym boku, paciorkę z szafirowej masy wyrobioną, nawleczoną na srebrny drut, a tworzącą tym sposobem rodzaj kolczyka, Nieco opodal na zachód spoczywała ukryta w ziemi niewielka płyta kamienna, z jedną stroną zupełnie gładką i bez żadnych napisów. Obok wsi leżą tak zwany krwawy jar, miejsce jakiejś potyczki, i lasy hajdamacki i żupanny. Dziedziczyli w niej Kalinowscy, Potoccy; w roku 1810 Jarosław hr. Potocki sprzedał Antoninie z Sobańskich hr. Moszczeńskiej, od której w r. 1843 nabył MichałTeodor h. Dębno Krzyżanowski; obecnie posiada syn tegoż StanisławFilip Jakób, autor niniejszego. Czersiewo, sioło, pow. melenkowski gub. władymirskiej; st. p. o 35 w. od Melenków. Czersk, ob. Czerń. Czersk, 1. os. , przedtem mko, nad Wisłą, niedaleko ujścia rz. Czarnej do Wisły, nad jez. 400 sąż. dł. , 10 sąż. szer. , pow. grójecki, gmina i par. Czersk. Leży w malowniczem położeniu na wyniosłości, po lewym brzegu Wisły. Odl. od Warszawy 36 w. , od GóryKalwaryi 8 w. Posiada kościół par. murowany, szkołę początkową, dom schronienia dla ubogich, browar, młyn. W 1827 r. liczył 48 dm. i 448 mk. ; w 1860 było 310 mk. i 45 dm. Jest to jedna z najdawniejszych osad na Mazowszu i sięga swym początkiem przedhistorycznej epoki. Na początku XIII wieku gród ten był stolicą udzielnych książąt czerskich, zabudowany w mury i kamienice, z warownym zamkiem. Tu Konrad I, urodzony 1228 roku, więził schwytanego Henryka Brodatego, gdy żona tegoż, święta Jadwiga, przybywszy do Cz. , prośbami uwolniła męża, zgodę wyjednała z Konradem i związkami familijnemi wzmocniła. Po zgonie Ziemowita I, r. 1262, Mazowsze podzielone zostało pomiędzy dwóch jego synów Bolesław otrzymał księztwo płockie, Konrad został pierwszym księciem czerskim. Jako stolica księztwa, jako gród sądowy, Cz. wzrastał w ludność i zamożność. W XIV, wieku gród ten zaczął z niewiadomych powodów upadać. Książę Janusz w przywileju z roku 1386, chcąc miasto przyprowadzić do dawnego stanu, aby tern łatwiej mogło powstać i być zamieszkałem, przenosi je z prawa polskiego na chełmińskie i róźnemi przywilejami obdarza. Zdaje się, że Cz. , który oparł się napadom Litwy, Jadżwingów i bitnych Prusaków, podupadł dla tego, że książęta przenieśli dwór swój stały do Warszawy. Szczyciło się to miasto starożytnemi kościołami, jak św. Jana i św. Piotra przy zamku. Ostatni z książąt mazowieckich Janusz często przebywał w Cz. , dla wielkich kniei, w których swobodnie mógł polować. Po przyłączeniu Mazowsza do Korony, zamek, w całości zachowany, z upodobaniem 53

Czerniowicze

Czerniowicze

Czerni

Czerniszcze

Czerniszki

Czerniszówka

Czernitz

Czerniwoda

Czernka

Czerno

Czernobyl

Czernogosice

Czernohorczyk

Czernohorodka

Czernopolje

Czernoples

Czernorudka

Czernoszów

Czernotycze

Czernów

Czernowa

Czernowicze

Czernowo

Czernowoda

Czernucha

Czernyława

Czerony

Czerpienten

Czerpowody

Czersiewo

Czersk