jak Sołotwiną i ZaPulpereczką. Wkrótce atoli, bo już w Sielcu, dolina Czerchawy łączy się z dol. Bystrzycy tyśm. , tworzą jedne rozległą doliną aż do ujścia Czerchawy do B. , a którą przerzyna od zach na wsch. gościniec z Sambora do Drohobyczy. Ostatnie wzgórze tuż nad Sielcem wznoszące się, a oddzielające jeszcze obie te doliny, dochodzi 342 m. npm. wysokości. Z lewego brzegu wpadają do Czerchawki liczne potoki, przedewszystkiem Hluboczy i Zon, Długość Czerchawy 17 kilom. Ważniejsze wzniesienia 325 m. połączenie Błażówki i Spryni, 314 m, granica Czerchawy z Sielcem; 314 m. ujście Hluboczego; 297 m. most w Horodyszczu; 288 m. ujście. Czerchów, wieś rząd. , pow. łęczycki, gm. Leśmierz, par. Modlna. W 1827 r. było tu 22 dm. , 165 mk. , obecnie ma 34 dm, , ziemi włośc. 692 mórg na 39 osad. Folw. rozl. m. 82. Br. Ch. Czercionek, osada wiejska w środku pow. mozyrskiego, w miejscowości zapadłej, błotnistej, niedaleko drożyny idącej z Żytkowicz do wsi Kolna i rzeki Skrepicy. Osada ta należy do 2 okręgu sądowego w Petrykowie. Czercień, rzeka w pow. mozyrskim, bierze początek w błotach rozległych pomiędzy Machnowiczami i Mieleszkiewiczami, płynie około wsi i przez teritoryum dóbr Remezy dalej przecina trakt pocztowy wiodący z Jurewicz do Owrucza pomiędzy stacyami Jelsk i Kuźmicze, i wreszcie o wiorst 18 poniżej wsi Niekraszewicz wpada do rz. Sławetnej prawy i osta tni większy dopływ Prypeci. Al. Jel. Czercza, góra w Krzemieńcu, na Wołyniu, jest jedną z lepiej znanych wyniosłości w łańcuchu gór, które, będąc dalszemi odroślami Karpat, przekraczają granicę austryackoros syjską w okolicy Podkamienia i Poczajowa a ciągną się przez powiaty krzemieniecki i dubieński Miodobory. Góra Cz. , nad m. Krzemieńcem górująca, oddziela się wąskim przekopem od sąsiedniej góry Zamkowej, na której dotąd wznosi się mur okolny zamku krzemienieckiego. Nazwisko Cz. spotykamy w lustracyi zamków ziemi wołyńskiej, dokonanej 1545 roku. Czytamy w rzeczonej lustracyi, iż od góry Czernczy sic najłatwiejszy dostęp do zamku może mieć nieprzyjaciel Źródła dziejowe, Warsz. t. VI, wyd. A. Jaałonowskiego. Podania ludowe mówią o moście skórzanym, jakoby łączącym zamek z górą Oz. za czasów królowej Bony. Podczas przejażdżki królowej Bony po owym moście, jak chce podanie, most skórzany runął z niemałym szwankiem królowej. Podanie to, zapewne sięgające XVI w. , świadczy, iż imię tej pani nielubione było, powszechnie śród mass. Pokolenia, które w pierwszych 30 latach bieżącego stulecia kształciły się w szkole krzemienieckiej, zachowały miłą pamięć o Czerczy, gdzie wieśniacza zagroda niejakiej Mińczuczki była celem wycieczek ówczesnej młodzieży szkolnej na wesołe pod wieczorki, składające się z pirogów z serem. Józef Korzeniowski w żartobliwym wierszyku do Pr, Sobieszczańskiego o wiele lat później wspomina o owych podwieczorkach, zjadanych na górzystym Czerczy wieńcu, u Mińczu czki. Czyt. Przewodu, nauk. liter. lwow. , 1879, zesz. 3. M. D. Czercze, mko nad Smotryczem, śród gór, w pow. kamienieckim, o 20 w. od Kamieńca, 504 dusz męz. , 427 dz. ziemi włośc. , 1071 dz. ziemi używal. właśc; ma cerkiew murowaną, kościół paraf. , rzemieślników 13. Młyn krupczatny. Miasteczko to należało do stołowych dóbr biskupów kamienieckich; po zniesieniu go przez Tatarów biskup Marcin Białobrzeski otrzymał przywilej od Stefana Batorego w r. 1578 r. , pozwalający używać prawa magde burskiego i zaprowadzić jarmarki na św. Bar tłomieja i Trzy Króle. Po zajęciu tej majętności na rzecz skarbu rosyjskiego, otrzymała je w darze hetmanowa Aleks. Branicka Engel hard, wkrótce jednak sprzedała je Sadowskim, dziś należy do Ludwika Sadowskiego. Tuż pod Cz. pieczara. Wchód do niej z jaru, w po łowie spadzistej skały; wejście, tak ciasne, że tylko na rękach i nogach wczołgać się mo żna, prowadzi do kapliczki w skale wykutej; za nią jaskinia, nie wysoka i nie wielka, do 20 osób mogąca pomieścić; w ścianach otwory do nowych jaskiń, które mają się ciągnąć aż do wsi Nihina, a wszystkie kośćmi ludzkiemi usłane. Lud okoliczny takie zachował o nich podanie było to w czasie napadów tatarskich; wszystko co żyło, kryło się do pieczar a mię dzy niemi było dwoje młodzian i dziewczę, zaręczeni. Postanowiono ślub zawrzeć w ja skini jest ksiądz, ale brak weselnego barwin ku, bez którego dziewczę nie chce do ołtarza przystąpić. Nie słucha odradzań starszych, wymyka się ciasnym otworem, biegnie nad rzekę, zrywa upragniony barwinek, pędzi napowrót i już ma się wcisnąć do otworu jaskini, gdy strzała tatarska świsnęła jej mimo uszu. Wkrótce Tatarzy napełnili wejście słomą i wszystkich w pieczarze dymem wydusili. W Cz. jest paraf. kościół katol. św. Trójcy, z muru wzniesiony 1637 przez bisk. Piaseckie go. Parafia katolicka dek. kamienieckiego dusz 1934. Dr. M. Czercze, 1. wś, pow. rohatyński, leży nad potokiem wypływającym koło wsi Dziczki, o milę na północny zachód od Czercza, i wpadającym pod Rohatynem do rzeki Gniła Lipa, oddaloną jest ta wieś na północny zachód od Rohatyna o ćwierć mili. Przestrzeń posiadł. wiek. roli ornej 317, łąk i ogr. 30, pastw. 3, lasu 132; pos. mniej. roli ornej 1375, łąk i ogr. 291, pastw. 214, lasu 16 m. Ludności rzym. kat. 16, gr. kat. 937, izrael. 114 razem 1067. Należy do rzym. kat. parafii w Rohatynie, gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dek. Chodorowskiego. W tej wsi jest szkoła filialna 1klasowa. 2. Cz. , przysiołek Czerwonogrodu. 3. Cz. , por. Czerce. Czerczyk, wieś, pow. jaworowski, leży nad potokiem Sklenarczyk, dopływem pobliskiego potoku Skło; oddaloną jest od Jaworowa 3 4 mili na południe, 2 i pół mili na południowy wschód od Krakowca, o pół mili na północny wschód od Rogóźna. Przestrzeń pos. wiek. roli ornej 79, łąk i ogr. 22, pastw. 3, lasu 6; pos. mniej. roli ornej 539, łąk i ogr. 204, pastwisk 153, lasu 1 na. Ludn. rz. kat. 32, gr. kat. 226, izrael. 8 razem 266. Należy do rz. kat. par. w Jaworowie, gr. kat. par. w Rogóźnie. W tej wsi jest szkoła niezreorganizowa. Właściciel większej posiadłości Michał hr. Karnicki. Czeredyń, miasto powiatowe w gubernii permskiej, 3398 mk. , 2168 w. od Petersburga a 296 od miasta gubernialnego odległe. Stacya pocztoya. Czerebiasna, ob. Kaspla. Czereczyn, młyn, pow. łaski, gm. Widzew, par. Pabianice. Czerednica, rz. , dopływ Niemna, między Lubczem a Delatyczarni uchodzi. Czereja, mko, pow. sieński i majętność tego nazwania z folw. Osieczną i Czerejówką, nad jeziorem U Echarda mylnie powiedziano że w Oz. płynie rz. Uła; jeziorami dosyć gęsto pokryta cała okolica. Cz. , o 38 w. od Sienna, jeszcze w wieku 18 była stolicą obszernego hrabstwa, zawierającego kilkadziesiąt tysięcy dziesięcin przestrzeni; dziedzictwo Sapiehów, należące do województwa witebskiego pow. orszańskiego, w 1793 r. przyłączone do Rossyi; w początkach 16 w. była to niewątpliwie własność kniaziów Druckich i weszła w dom Sapiehów jako wiano księżniczki Teodory Druckiej Sokolińskiej małż. Bohdana Sapiehy, okolniczego smoleńskiego i namiestnika wysokodworskiego zmarłego podobno około 1519 r. Wedle Balińskiego Starożytna Pols. tom III małżonka Bohdana Sapiehy miała być Marya z Pstruhow ks. siewierska dziedziczka Czerei. O kniaziach Pstruhach milczy historya, kroniki nic o nich nie wspominają; omyłka wyniknąć tu musiała ze złego odczytania dokumentów owej epoki. Prawdopodobnie zamiast Pstruha winno się czytać z Drucka. Za dowód tego służy konstytucya z 1613 r. , gdzie się wspominają Zdrucha; Strucha Sokolińscy; zamiast z Drucka; owe Pstruhy urosły ze złego, odczytania napisów sławiańskich. W czasie wojny z Rossyą za Jana Kazimierza w 1660 r. Chowańskiego armia położyła się obozem około Czerei pod zasłoną wału ziemnego. Po zwycięztwie Czarnieckiego nad rzeką Drucią 28 października t. r. oddział wojsk polskich z pod Szkłowa skierował się ku Czerei przeciw Chowańskiemu. Ten ostatni, nie czekając spotkania z nieprzyjacielem, opuścił obóz oszańcowany, zostawiając tam dwa działa i wszystkie swoje wozy; o ćwierć mili za Czereją zaszła potyczka Chowańskiego z oddziałem polskim. Chowański w tej potrzebie miał podobno stracić 14 chorągwi i dwa działa, przytem sam omal nie wpadł w ręce nieprzyjaciół. Miasteczko Cz. posiada obecnie 2112 mk. , żydów i chrześcian, zajmujących się rolnictwem, handlem i rzemiosłami 775 prawosł. , 44 kat. , 1 ew. , 1292 izr. ; 328 dm. Pod względem ruchu handlowego Czereja ustępuje pierwszeństwa sąsiednim Czasznikom 28 w. odległym, utrzymuje jednak stosunki handlowe z Rygą za pośrednictwem Bieszeńkowicz nad Dźwiną położonych, także z Mińskiem za pośrednictwem drogi żel. moskiewskobrzeskiej stacya najbliższa Krupka na pomienionej linii 34 w. odległa od Czerei. Targi miejscowe dla handlu zbożowego nie mają znaczenia; więcej nierównie dla handlu leśnego. Tu się sprzedają różne wyroby bednarskie, deski, budulec i t. p. Dwie parafie prawosławne i dwie cerkwie, z których jedna murowana, druga drewniana, dawnej architektury; jedna z nich ma być fundacyi Pstruckich czyli Druckich; znajduje się tu przytem paraf. kościół katolicki murowany, izba sędziego pokoju 6 cyrkułu okr. orszańskiego, komisarz cyrkułu I stanowy prystaw pow. sieńskiego, urząd akcyzy, zarząd gminy włośc. , liczącej dusz 2297, szkółka paraf. , apteka, biuro pocztowe, bóżnice żydowskie, domy zajezdne i kramy. Grunta naokoło Czerei urodzajne, gliniaste. Uprawa żyta, pszenicy, owsa, jęczmienia, lnu i grochu. W majętności Czerei przy samem miasteczku położonej dwór dziedzica drewniany, w podkowę zbudowany, z czasów jeszcze Sapieżyńskich, mieści w sobie bogate archiwum i portrety Sapiehów; przytem ogród ocieniony starodawnemi szpalerami i cieplarnia. Znajduje się tu przytem browar i wiatrak murowany; w sąsiednim folwarku Osiecznic gorzelnia. Pomienione dobra w obecnym składzie swoim istnieją od końca 18 w. t. j. od tej pory kiedy hrabstwo czerejskie częściami rozprzedane zostało różnym osobom prywatnym. W tej porze Czereje z miasteczkiem i folwarkami nabyte przez Miłoszów, w posiadaniu tej rodziny zostają dotychczas, zajmując przestrzeni około 6000 dz. ziemi ornej, łąk, lasów, jeziór i nieużytków. Pierwszą bazylikę wspaniałą dla pomieszczenia dotychczas w kościele czerejskim istniejącego obrazu św. Michała Archanioła cudami wsławionego, wybudował w 1584 r. Kazimierz Czerchów Czerchów Czercionek Czercień Czercza Czercze Czerczyk Czeredyń Czerebiasna Czereczyn Czerednica Czereja