Cz. miał 820 dm. , a 1775 r. 552 dm. Paraf. kościół katol. św. Józefa, z muru wzniesiony 1751 r. przez ks. Lubomirskiego, posiada obraz M. B. słynący cudami. Par. katol. dek. bałckiego dusz 2, 726; filia w Berszadzie. 2. Cz. , wś, pow. kamieniecki, nad Mukszą, gm. Maków, par. Zaleśce, ma 269 dusz męz. , 327 dz. ziemi włośc; należy do Raciborowskich. Boku 1868 miała 100 dm. Ob. Maków. Dr. M. Ciecielówka, 1. wś, pow. hajsyński, par. Granów; dusz męz. 496, ziemi włośc. 1, 019 dz. Należy do Hulanickiego 985 dz. , do Chodorowiczowej 355 dz. , do ssrów Źółkiewicza 297 dz. B. 1868 miała 102 dm. 2. Cz. wś, pow. berdyczowski X. M. O. Czeczersk, Czeczelsk, Czeczery, starożytne i handlowe miasteczko w pow. rohaczewskim, nad rzeką Sożą. W Karamzynie znajdujemy wzmiankę o tej mieścinie już pod 1157 rokiem; mieni on je należącem do okręgu sożskiego, ja kowy obejmował powiaty homelski, rohaczewski, czerykowski. Wspomniony też Cz. w opisie miast, w akcie instalacyjnym na sto licę litewską Świdrygiełły. Król Aleksander w liczbie innych miast, oddał i Cz. w dożywo tne posiadanie żonie swej Helenie. W r. 1523 Stanisław Dowgierd, poseł od Zygmunta, uskarżał się w Moskwie przed wielkim księ ciem o złupienie i spalenie Krzyczewa i Czeczerska. Sławny wojownik Ostafi Daszkiewicz otrzymał w nagrodę swych zasług i walk z Ta tarami, od króla Zygmunta I zameczki Krzyczew i Czeczersk. W późniejszych czasach Cz. był stolicą starostwa niegrodowego, które pła ciło 1772 r. 7, 620 zł. kwarty, a 5, 000 zł. hyberny. Katarzyna II nadała je hr. Czernyszewowi i w ręku jego potomków Cz. do dziś pozostaje. Jezuici mieli tu kościół i domicicilium. Cz. ma 2, 396 mk. , 847 wiorst od Pe tersburga, a 127 od miasta gubernialnego od legły. 8t. poczt w pobliżu Homla i Dowska. Trzy jarmarki rocznie; lasy dóbr Cz. należą do najrozleglejszych w gubernii. Par. katol. Cz. dek. homelskiego liczy 1, 926 dusz. Kościół św. Trójcy murowany, wzniesiony 1784 roku kosztem hr. Zacharyasza Czernyszowa. Fel. S. Czeczewie, ob. Cieszenie. Czeczewko, niem. Czeczewken, mała wioska w pow. grudziądzkim, ćwierć mili od Radzyna, na bitym trakcie grudziądzkowąbrzeskim, po wstała w przeszłem stuleciu na obszarze Czeczewa w ten sposób, że r. 1761 Tomasz Czap ski przypadającą nań tę część Czeczewa wydał w wieczystą dzierżawę familii Bahr; rząd pru ski po okupacyi Prus uznał tę dzierżawę, któ ra w skutek nowszych praw państwowych za mieniła się na własność. Obszaru ziemi liczy Cz. 188 mórg, 4 domy mieszk. i 24 mk. ; par. w Radzynie. Kś. F. Czeczewo, po niem. od r. 1865 Schötzau, dobra stołowe królewskie w pow. grudziądz kim, na trakcie bitym grudziądzkojabłonow skim, małe ćwierć mili odległe od Radzyna; założone są przez krzyżaków na obszarze m. Radzyna i zachodzą w dokumentach XIV i XV wieku; obszaru mają 1, 339 mórg, domów mk. 12, katol. 158, ew. 67, par. Radzyn. Do Cz. należy także karczma czeczewska z 59 morga mi ziemi. Kś. F. Czeczonken niem. , ob. Ciszonki. Czeczora, ob. Cecora. Czeczorken, ob. Cieciorki. Czeczowo, ob. Cieciszewo. Czeczotka, os. , pow. ostrołęcki, gm. i par. Ostrołęka. Jest to osada młynarska pod zarządem magistratu m. Ostrołęki. Czeczotki, wś, pow. warszawski, gm. Cząstków, par. Kazuń. R. 1827 było tu 7 dm. i 60 mk. Por. Cybulice. Czeczowicze, wś, pow. bychowski, stacya poczt. w pobliżu Mohilewa i Bychowa. Czeczwa, także Czeczawą lub Czaczawą zwany, znaczny potok górski, wypływa w obr. gm. Suchodoła w pow. dolińskim, z płc. wsch. stoku wyniosłego pasma gór karpackiego Beskidu lesistego, zwanego Arszycą także Arszyce, Arszyszcze. Pasmo to ciągnie się od ujścia potoku Mołodego do Łomnicy 717 m. ku płc. zach. . oddzielając źródłowiska Ilemki i Czeczwy od źródłowisk i doliny Mszany, dopływu Mołodego. Długość tego pasma czyni 15 kil, Nazwa jego jest rumuńska, pozostała po dawnych Bakach, którzy tę okolicę niegdyś zamieszkiwali. Znaczenie jej pochodzi od wyrazu archita słońce lub góry słoneczne osmolone. Nadmienić wypada, że podobną nazwę Arszyca noszą góry bukowińskie, obfitujące w rudy żelazne. Od str. płd. zach. spada to pasmo stromo ku dolinie potoku Mszany; od str. zaś płc. wsch. stok jest łagodniejszy i nieco upłazisty, pokryty odwiecznym lasem. Szczyty jego są nagie, skaliste, pokryte skąpą roślinnością. Do wzniosłych czubałków tego pasma należą Gorgan ilemski 1, 589 m. , Arszyca 1, 569 m. , Meczylek 1, 542 m. , Neryedów 1, 557 m. , Mały 1, 516 m. . Pasmo to służy za linią graniczną między gminami Perehińskiem z jednej, a Suchodołem, Ilemnią i Lolinem z drugiej strony. Z parowów u płncwsch. podnóża jego, w rozmaity i nader dziki sposób wyżłobionych, tryszczą różne źródliska, które spływając razem, tworzą Czeczwę, a ta przyjąwszy od praw. brz, Męciwkę 662 m. , zwraca się na północ wązką górską doliną, zwartą obustronnie znacznemi lesistemi wyniosłościami, jak od zachodu Siwakową 861 m. , Czarną horą 866 m. i Czarnym wierchem 892 m. , nad Suchodołem, a od wach. grzbietem Górnym wierchem, którego czubałki zwą się Podkamieniste 957 m. , Wierzchny 988 m. i Ostry Wierch 881 m. . Od ujścia p. Meleciński doń z pr. brz. dolina Czeczwy w obr. gm. Łuh nagle rozszerza się na obszerne bło nia; tutaj też od zach. przypierają tak doń, jak do uchodzącej tutaj Ilemki z lew. brz. znaczne lesiste wzgórza, jak Czerteż 784 m. , Żłób 676 m. , a od wsch. Żerużny 813 m. , Łuhy 823 m. i wzgórza opadające zwolna ku płc. z czubałkami Na kamienicznem 521 m, , Na ponikłem 584 m. i Na kiczerce 520 m. , tuż pod Spasem, gdzie po raz ostatni zbliżają się od wschodu tak zwane Pohary spaskie do samego brzegu Czeczwy, aby umaczaw szy swe stopy w niej, oddalić się i roztworzyć jej dolinę; podczas gdy od zachodu przypierają doń wzgórza aż po Strutyn wyżny, gdzie Cze czwa zwraca się na płc. wsch. , płynąc szeroką doliną przez gminy Strutyn niżny, Rożniatów, Swaryczów, gdzie od pr. brz. przybiera zna czny dopływ Dubę. Tutaj dolina Czeczwy łą czy się z doliną Łomnicy w jedne wielką, do brze nawodnioną dolinę, w której legły gminy Tużyłów i Dołhe. W obrębie Dołhego wpada Czeczwa do Łomnicy z lew. brz. W dolnym swym biegu Czeczwa, począwszy już od Stru tyna niźniego, rozgałęzia się na odnogi; wybit niejszą odnogę tworzy na przestrzeni od Śwaryczowa aż po gm. Dołhe. Odnoga ta obejmu je gminę Broszniów i Hołyń, czyli przestrzeń 7 kil. w długości. W obrębie gm. Strutyna wyźniego, po lewym brz. Czeczwy, przy dro dze niegdyś salinarnej z Doliny do Strutyna wiodącej, leży rozległe torfowisko, którego jedna część przypada w obręb gminy Doliny. Ob. Spraw. kom. fiz. Tom 7, str. 90 98. Rzeka Czeczwa ma wody bystre i od Spasa jest spławną. Z licznych potoków i strumieni, wpa dających do Czeczwy, uwagi godniejsze z pr. brzegu są; Męciwka, Lipowicki p. , Melecinka, Syhły, Duba; z lewego brz. Suchodół, Czarny, Ilemka, Maniawka i Dąbrowa. Długość biegu 56 kil. Ważniejsze wzniesienia 910 m. źró dła; 662 m. ujście Męciwki; 531 m. leśni czówka w Suchodole; 493 m. ujście Melecinki, 409 m. ujście Maniawki; 345 m. most pod gościniec prowadzący z Rożniatowa do Krechowic; 285 m. ujście. Br. G. Czeczyno, Czeczyn. wieś w pow. mińskim, o 2 w. od st. dr, żel Fanipol, mk. 25, rozl. 827 dz. . właściciel Bogdaszewski. Czehryn, Czeryn, Czryn, Czyhiryn, dziś miasto stołeczne powiatu tegoż nazwiska, w gub. kijowskiej, leży nad rzeką Taśminą, rozrzucone w okrąg góry, wysokiej na 100 sążni. Dawniej Czehryńszczyzna była okolicą przeważnie leśną. Z powodu nawet, że tutaj lasy składały się z dębów, grabów, lip, klonów, wiązów nosiła nazwisko Czarnego Polesia. W ogólności cała listwa kraju między Taśminą a Dnieprem jest piaszczystą, a gdzieniegdzie są to czyste przenośne piaski. Oprócz tej listwy piasków między Dnieprem a Taśminą, sam środek powiatu zajmuje pas lekkiej piaskowatej ziemi. Między zaś temi warstwami piasku leży prawdziwy najżyzniejszy czarnoziem; zaczyna się z jednej strony od czehryńskiego lasu, Burakowym Korzeniem nazywanego po Taśminę w Aleksandrowce i Kamionce; z drugiej zaś od Aleksandrówki i Kamionki po Złotopól Starzy ludzie utrzymują, że za pamięci ich ojców, tam gdzie prawdziwa Sahara koło Czehryna, nie było wiele piasku, a tylko las; ogromne przestwory piaszczystych nieużytków koło wsi Birek i Strzymówki potworzyły się po wycięciu na tern miejscu sosnowego boru, jakowy być musiał w tej okolicy; poświadcza to nazwisko pierwszej wioski i przyległej starościńskiej wsi Sosnówki. Zdaje się, że forma Czyryn, Czeryn jest dawniejszą; Czehryn, Czyhryn późniejszą i przeto też nazwisko to bodaj czy nie stoi w blizkim związku z wyrazem miejscowym czyryn, cziryn, oznaczającym wnętrzne pieca, a w ogóle trzon, podstawę ogniska. W hutach leśnych dotąd w użyciu są podobne czeryny czyli dołki wykopane w ziemi, wybite gliną, na których zakładają ognisko ob. Słow. mowy ukr. przez Piskunowa; i Józ. Tarczewskiogo Rozmowa o robieniu szkła, Berdyczów 1785. Przy końcu 16 wieku, Cz. był jeszcze pustem uroczyskiem, położonem w głębinie leśnej ciążącego ku Czerkasom pustynnego przestworu. A że przy tern uroczysku tkwiła odwieczna nazwa i stare znajdowało się horodyszcze, stąd wnosićby można, że miejsce to niegdyś mogło być punktem zamieszkałym, ile że niepierwszy to raz życie w tych stronach rozwijało się silnie, a potem gasło. W roku 1589 Zygmunt III d. 1 maja osobnym przywilejem dozwolił Aleks. Wiszniowieckiemu, staroście czerkaskiemu, założyć miasto i zbudować zamek na pustem uroczyszczu i horodyszczu nazywającem się Czehryn; nadto tymże przywilejem zostały określone i wyznaczone tak prawa i powinności mieszczan jako też granice i dochody miejskie. Dalej ten przywilej zalecał staroście, aby miasto było osiedlane przez samych ludzi wolnych, a nie przez tak zwanych bihunów zbiegów z siół i miast starościńskich a gdyby takowi przyszli, że y nie byli przechowywani, i żadnych z mieszczany wolności nieużywali Arch. J. Z. R. Część 5 t. I str. 538 Miejsce to było na twierdzę wyborne; dziś jeszcze można pojąć, dla czego Cz. wybrany został na nią, i dlaczego, jak to zobaczymy niżej, wytrwał tyle oblężeń; bo położenie wyraźnie sprzyjało temu. Z jednej strony oblała go Taśminą, a góra Czehryńska tak położona, że miasto mogło się zabudować dokoła niej, i w ten sposób zostawać pod ochroną dział Czeczelówka Ciecielówka Czeczersk Czeczewie Czeczewko Czeczewo Czeczonken Czeczora Czeczorken Czeczowo Czeczotka Czeczotki Czeczowicze Czeczwa Czeczyno Czehryn