się on śród kosodrzewiny. Przeciętna z dwóch spostrzeżeń wysokość 1485, 83 m. także 1494 m. Kobenheyer. Wzniesienie 1524, 3 m. brz. połd według pom. szt. gen. Ung. Karp. Ver. 1876 p. 239; 1465, 68 m. Staszic; 1561, 44 Fuchs. Dawniej był większym, jak świadczy skałami zawalona płasienka na wschodnim brzegu, opasana wałem, prawdopodobnie, daw nym brzegiem. Na północnym brzegu tego stawa znajduje się kilka egzemplarzy modrze wi, a między kosodzewiną liczne limby. Po wierzchnia niewielka. Ze stawu wypływa po tok łączący się z potokiem Jaworzyńskim. Połączenie to leży 1254, 82 m. 1266 nu Kolbenkeyer. Prof. Marcin Roth mianuje go Polskim Czarnym Stawem. Ob. Kolbenheyer. Die hohe Tatra. Teschen 1880. 5. Cz. staw Kiezmarski Keśmárki feketetó, Czerne Keżmarské plesó, staw tatrzański, w Tatrach spi skich, pod szczytem Kiezmarskim Keśmárkicsúcs, 2635 m. Kiblu od strony północnej, a po wschodniej stronie głównego grzbietu Tatr. W tej samej dolinie leżą jeszcze stawy kieżmarskie Zielony, Czerwony, Biały Białe, i to wraz z Czarnym rzędem od południa ku północy w dolinie Białej Wody. Należą one do miasta Kiezmarka. Wahlenberg zowie go Małym Czarnym Stawem L. V. , Powierz chnia 0, 26 ha. Wzniesienie 1556 m. podług pom. szt. gen. Ung. Karp. Ver. 1879, p. 236. Ob. Kolbenheyer. Die Hohe Tatra, Teschen, 1880. Br. G. CzarnyStok, wś, pow. zamojski, gm. Rodecznica, par. Szczebrzeszyn. R. 1827 liczył 100 dnu, 662 mk. , obecnie 75 dm, 635 mk. , 2052 m. gruntu włośc. Leży przy trakcie ze Zwierzyńca do Frampola. W Cz. była gr. un. cer kiew filialna parafii Tereszpola dek. szczebrzeskiego, erekcyi niewiadomej; 1699 już istniała, niegdyś osobną parafią była. T. Z. Czarny Szlak. Na stepie ukraińskim dróg kommunikacyjnych wcale dawniej nie było, prócz odwiecznych szlaków, po których ciągnęły karawany po sól do Krymu, po ryby na Don i Zaporoże, albo za zbożem i towarami do Oczakowa. Taką drogę nazywano Czarnym szlakiem, z przyczyny niebezpieczeństw, jakie spotykały na nim podróżnych i handlarzy, a podobno więcej dla tego, że tym szlakiem najczęściej Tatarzy spadali na Polskę, który w języku ludu ukraińskiego, nazywał się także Szpakowym, od nazwiska przywódzcy hajdamaków Szpaka, umiejącego doskonale prowadzić czumackie karawany po prześlicznych dolinach i w bliskości wody, nie czepiając wsi i nie wystawiając na niebezpieczeństwo czumaków w dzikiej pustyni. Szlak ten Szpakowy albo Czarny widzieć można na mappie RizziZannoni nazywa się on po turecku KermanJoli karawanowa droga a po polsku napisano droga niedojrzana, dalej zaś ku północo zachodowi zły krok. Ujście rzeki Siniuchy, czyli SinejWody, było miejscem zkąd się zaczynał Czarny szlak, albo granica tatarska, tak nazwany dla tego, że nim czarne nie szczęście przychodziło mordy, grabież, pożogi i czarna, śmierć dżuma; a jeszcze więcej dlatego, że ziemia, którą się ten szlak ciągnie, z natury swojej jest czarną, konie zaś tatarskie, stratowawszy trawę, znaczyły pasmo czarne; ztąd początek tego nazwiska, które do dziś dnia pomiędzy okolicznym ludem jest w używaniu. Droga ta przechodziła prawie po samej linii, co i dzisiejszy handlowy trakt z zachodnich gubernij do Odessy; zaczyna się ona na Wołyniu, dochodzi do Humania, a ztąd i skrytemi ścieżkami, głębokiemi bezdrożami, po brzegu stepowych rzeczek, dochodziła najprzód do Bałty, potem do Olwiopola, a nakoniec do przeprawy Nikitina na Dnieprze. Tatarzy mieli zwykłe trzy drogi czyli szlaki, któremi zwyczajnie w swoich wycieczkach łupieskich, wybiegając wspólnie od Czarnomorza, rozlewali się na Polskę, płynęli następnie przez trzy różne krainy, jeden Ukrainą i Wołyniem, drugi środkiem Podola, trzeci pograniczem wołoskiem, aż w końcu zatrzymywali się i jednoczyli znowuż w Rusi halickiej. Ztąd gdy każdą z owych trzech krain poszczególnych pruła tylko jedna cząstkowa bruzda całej nawały w Ruś Czerwoną, mianowicie w jej serce stołeczne Lwów, biły pospołu wszystkie trzy prądy, godził z północy od Sokala i Żółkwi szlak ukraińskowołyński czyli Czarny, ze wschodu od Trębowli i Złoczowa, podolski czyli kuczmański, z południa od Buczacza i Halicza, wołoski. Zmierzając z trzech różnych stron w jeden cel wspólny, miały te trzy ubite szlaki tatarskie, oparte swojem ujściem o jedno ognisko Lwów, podobieństwo do trzech krwawych mieczów, utkwionych w jednej piersi. Służąc zaś za zwyczajną metę najściom tatarskim, dzieliła stolica lwowska całą Ruś Czerwoną na dwie wręcz odmienne pod tym względem połowy wschodnią, wystawioną na te łupieskie pożogi pogan, i zachodnią, ku Przemyślowi, wolniejszą od nich. Co tylko ludności i uprawy polnej było na Rusi, wszystko zgarnęło się w stronę zachodnią, bezpieczniejszą. Z tej strony wyglądał kraj zamożniej, ciągnął się ludny gościniec handlowy, świeciły miasta bogatsze jak np. Przemyśl, Jarosław. Przeciwnie strona wschodnia była prawie całkiem zapuszczona odłogiem. Tam jeżyły się tylko gdzieniegdzie zamki warowne, pizytułek garstki okolicznych mieszkańców w czasie burzy tatarskiej. Tam, w podobnymże celu schronienia, zaczynała się kraina dalekich lochów, pieczar i chodników podziemnych, właściwe piętno okolic pobliższych ordzie. Przeznaczone na schówki zboża, by dła, ludności, ciągnęły się te lochy, te jaski nie, te schody podziemne, na ćwierćmilową nieraz odległość, pod każdym prawie zamkiem, w sąsiedztwie każdej wsi. Wreszcie nadmie nić jeszcze wypada, że Czarny szlak w tradycyach starej Polonii, na Ukrainie osiadłej lub wojującej, znany był pod nazwiskiem Het mańskiego szlaku, gdyż po tym samym zago nie odpierali hetmani najeźdzców, po ktorym oni napadali. Enc. Org. , C. Br. Czarny trakt, ob. Dziśnieński powiat. Czarny Wag, niem. Schwarze Wag, węg. Fekete Vág, rzeka niżniotatrzańska, liptowska, wypływa w Niżnich Tatrach z pod Królowej Hali Kralova Hola, 1024 nu; płynie w gór nym biegu na północnopółnocny zachód, prze rzynając w poprzek Niźnie Tatry; poczem, przyjąwszy z pr. brz. potok Szuniawski, zwra ca się nagle na zachód, płynąc ustawicznie górską doliną, w podłuż Niżnich Tatr. Od Hoszkowy Schwarzwag rozszerza swą dolinę a powyżej Królewskiej Lgoty łączy się z pr. brz. z Białym Wagiem ob. . Oba razem two rzą rzekę Wag. Przyjmuje liczne górskie dopływy; między nimi z pr. brz. Szuniawski p. , Głęboki Hlubokno, Murańskie p. i Swaryn p. ; z lewego zaś brz. Benkowski, Ipoltycę i Bieleniec. Długość biegu 34 kil. Osady nad nim lub w pobliżu leżące są Tepliczka, Hoszkowa i Swaryn Znaczniejsze szczyty niżniotatrzańskie wznoszą się nad nim po pra wym brzegu Zadnia Hala, Prihibka, Czertowica, Czerwieniec, Gregorye 1038 m, Kinberg 1114 nu, Szeroka 3083 nu, Sokół 1160 m, Hniło 951 m. i Rygiel 951 nu; z lew. brz. zaś Szeroki Groń, Opalona, Za wierch 1261 m. , Benkowo 1247 m. , Mnranik 1161 m. i Andraszów Dział 1185 m. . Spad Cz. W okazują następujące liczby 819 m. poniżej zabudowań Koleszarki zwanych; 797 m. na zakręcie Wagu ku zachodowi; 754 m. powyżej połączenia Murańskiej doliny z dol. Wagu, 726 m. poniżej Hoszkowy naprzeciw Starej Polany, 714. 65 m. ujście Ipoltycy, 689 m. tuż powyżej ujścia Swaryna, 670 m. powyżej połączenia się obu Wagów, mostek na Cz. W. . Br. G. Czanyż, wś, pow. łaski, gm. Wodzierady, par. Kwiatkowice. Czaromyśl, Czarmyśl, Szaramyśl, niemiec. Schermeissel, wś w Brandenburgii, reg. frankfurcka, nad szosą, na zachód od Międzyrzecza. Jarmarki. Czarownica, Czarownia, os. , pow. rypiński, gm. Pręczki, par. Żałe, nad jez. Bożymin, o 8, w. od urz. gm. , ma 1 dm. , 7 mk. , 4 m. rozl. , 3 m. roli ornej. Czarownica, wzgórze w pow. czarnkowskim, między wsiami Sielichów i Dębowagóra. Czarsen, ob. Czarze. Czart, Czartos dawne imię sianowi żródłosłow nazwy Czartosowy co znaczy tyle co ludzie, lub służba Czarta, tudzież nazw takich jak Czartki, Czartowo, Czartowice. Czartki, 1. wś, pow. kaliski, gm. Zborów, par. Borków, należały dawniej do dóbr Żelazków, dziś odłączone, o 8 w. od Kalisza odległe, mają 486 m. gruntu, w tern klasy 1186 nu, II m. 230, III m. 60. Nabyte w r. 1865 za rs. 30, 000; grunta orne i ogrody m. 471, nieużytki i place m. 15; płodozmian 20polowy, bud. mur. 5, drewn, 8; miejscami znajdują się żyły marglu; wś Czartki osad 31, gruntu m. 267. R. 1827 miały 16 dm. , 127 mk. 2. Cz. Wielkie, wś, pow. kaliski, gm. Kalinowa, par. Góra, o 7 w. od nu Warty, rozl. 243 nu, gleba pszenna z żytnią. W pobliżu leżą Cz. Małe lit. A. B. , rozl. 170 m. , gleba przeważnie pszenna i żytnia, łąk 22 m. Dawnemi czasy obie te wsie stanowiły całość jedne i do r. 1836 były w posiadaniu rodziny Czartkowskich herbu Korab, którzy ztąd pochodzą. R. 1827 miały 18 dnu, 130 mk. 3. Cz. Zborowskie i Laskowice, pow. sieradzki, gm. Wojsławice, par. Męka, wieś, kolonia i częściowi właściciele, odl. odm. powiatowego wiorst 11, ogólna rozległość morg. 1065, z tego w posiadania włościankolonistów 744 morg. , w posiadaniu częściowych właścicieli morg. 321, ludności katolików m. 127, kob. 118, prawosławnych m. 1, ewang. m. 95, kob. 85 razem 424 mk, , posiada szkołę ewangelicką na 30 uczniów, wiatrak z produkcyą 200 korcy, grunta żytnie, gospodarstwo średnie. Br. Ch. i Żdż. Czartki, folwark, pow. średzki, ob. Chwałkowo. Czartków, ob. Czortków. Czartoleniec, os. , pow. włocławski, gm. Pyszkowo, par. Boniewo. Czartłom, ob. Czarnołom. Czartomelik, Czartomlyk, Czertomlyk, Czertomelika, rzeczka mała na Ukrainie, wpadająca do Buzułuku, naprzeciw wysepki Szczebiewiszczy, albo Skarbnicy wojskowej. Nad tą rzeczką znajdowała się sławna czartomelicka Sicz Kozaków zaporoskich, złożona z 38 kureni, którą generał rossyjski Jakowlew po bitwie pod Pułtawą, głośnej pogromem króla szwedzkiego Karola XII, zniszczył zupełnie i spalił, wyciąwszy w pień znajdujących się w tej Siczy Zaporożców. Szczątki teraz gruzów pozostały tylko, sterczące śród stepu. Wybrzeża zaś tej rzeczki, do których wiele wspomnień wiąże ukraińska przeszłość, zupełnie są bezludne. J. B. Zaleski, w swoich pieśniach uwiecznił pamięć Czertomeliku. Czartorya, ob. Czartoryja. Czartoryja, 1. okolica szlachecka nad rz. Narwią, pow. łomżyński, gm, i par. Miastko Czarny-Stok Czarny Czarny Szlak Czarny trakt Czarny Wag Czanyż Czaromyśl Czarownica Czarsen Czart Czartki Czartków Czartoleniec Czartłom Czartomelik Czartorya Czartoryja