musiała znowu zostać miejscem dobrze utwierdzonem, ile że w 1663 r. Sebastyan Machowski stał tu z wojskiem na załodze, i co więcej przeciwko Kijowu występował zaczepnie. Jakoż razu jednego wyprawił on był zastęp zbrojny pod Kijów dla dostania języka, a więc w nocy żołnierze polscy napadłszy na monaster pustynny św. Mikołaja pod miastem, w którym podtenczas na nabożeństwie wojewoda moskiewski się znajdował, wśród trwogi schwytali świaszczennika i kilku ludzi. W Cz. wybadawszy ich, wypuszczono na powrót. Machowski, dowiedziawszy się od nich, że w sam dzień Bożego Narodzenia wojsko rossyjskie zamierza uczynić wycieczkę i napaść go w Czarnohorodce, uprzedzając przeto napad ów, tenże dowódzca po nabożeństwie wyruszył w pole, i o milę spotkawszy nieprzyjaciół, pędził się za niemi aż do samego Kijowa Jerlicz II str. 89. Wiadomo z dziejów, że od r. 1664, z powodu nowych zawichrzeń kozackich załogi polskie, pod wodzą dzielnego generała Stachórskiego, zostały rozmieszczone tak w Białejcerkwi jak i w innych ukr. forteczkach. Stachórski i Czarnohorodkę osadził był strażą, celem utrzymania związku z Polesiem, albowiem wiele mu zależało na tem, aby kraj poleski w pewnym zostawał ręku, a to dla czynienia w nim swobodnie furażowych z Białejcerkwi wycieczek. Cz. zaś, z położenia swego, nadawała się właśnie na jak najdogodniejszą podstawę do tychże wycieczek. Jakoż w skutek tego, jako punkt pod tym względem niemałej wagi, Cz. co chwila też była zajmowaną i odbieraną przez tę lub ową ze stron wojujących. Ale gdy traktat andrussowski, zawarty z Rossyą w 1667. r. był poprzedzony przez armistitium, ludzie carscy wyszli z Czarnohorodki i Stachórski ją zajął 1666. Nie przeszkadzało to jednak, ażeby już po zawarciu rozejmu z obu stron nieczyniono sobie wzajemnie zaczepek i napadów, które zawartemu pokojowi ubliżały z listów Stachórskiego. Od czasu zaś traktatu andrussowskiego 1667 a potem grzymułtowskiego 1686 Cz. stała się punktem pogranicznym, albowiem odtąd już granica obu państw biegła biegiem rz. Irpenia. Cz. jako po lewej stronie tejże rzeki położona, pozostała też w węgle pogranicznym polskim. Stanęły tu też tak zwane Kresy, które wdłuż granicy forpocztową odbywały służbę. Ale tak nazwany zhon przegon ludności wyludnił był zupełnie te strony, i dopiero dobrze później zaczęto tu znów ludność osadzać. Szczątki dawnego zameczku przechowują się tu dotąd w obwodowych, na wpół roztrąconych wałach. Akt z 1598 r. wspomina o starożytnym wale, który oddzielał Czarnohorodkę od Nowego Wereszczyna Chwastowa. Po zniesieniu dóbr biskupich, Cz. wraz z Chwastowem przeszła w posiadanie skarbu. Jest tu cerkiew bohorodiczna, zbudowana w 1789 r. Mieszkańców prawosławnych 930, katolików 170. Majątek Cz. ma 1903 morg. rozl. Gleba czarnoziem z glinką. Edward Rulikowski. Czamokały, wś pow. nowogradwołyńskie go, gm. berezdowskiej, dusz włośc. 193, ziemi włośc. 644 dz. , ziemi dwor. 794 dz. Niegdyś należała do dóbr berezdowskich ks. Jabłonow skich, nabyta przez Mikuliczów i teraz jest w ich władaniu. Była tu kaplica katol, par. Korzec. L. R. Czarnokońce, 1. wś, pow. jaworowskiego, leży nad potokiem Stuha, dopływem rz. Wiszni. oddalona na płd. od Jaworowa o 2 mile, od Sądowej Wiszni na płe. wsch. o 1 i pół mili, od Gródka na płc. zach. o 2 m. Przestrzeń pos. wiek. roli or. 22, łąk i ogr. 28, posiadł. ran. roli or. 104, łąk i ogr. 35, pastw. 48 mórg. Ludność rzym. katol. 73, gr. katol. 53, izrael. 9, razem 135 dusz. Należy do rzym. i gr. kat. par. w Mużyłowicach 2. Czarnokońce ma łe i wielkie z Nowostawcami i Słobódką, wś, pow. husiatyński, leży nad kilku małemi potokami, które się razem łączą w Czarnokońcach małych, by jako jeden potok ujść pod Sło bódką do potoku Nieczława; wieś to ogrom na podolska w doskonałej ziemi, oddalona od Husiatyna na płd. zach. o 2 i pół mili, od Sidorowa w tym samym kierunku o 1 1 4 m. , od Dawidkowiec na płc. o 55 kil. Przestrzeń posiadł. wiek. roli or. 2, 624, łąk i ogr. 488, past. 73, lasu 355; pos, mn. roli or. 4, 576, łąk i ogr. 373, past. 35 mórg austr. Ludność rz. kat. 600, gr. kat. 2, 553, izrael. 123, razem 3, 276. Należy do rz. kat. par. w Sidorowie; gr. kat. par. dek. skalskiego jest w Czarnokońcach wielkich, obejmująca Cz. wielkie, Cz. małe i Czarnokoniecką Wolę; cała par. liczy 2, 803 dusz gr. kat. Jest to jedna z najwięk szych wsi na całem Podolu galicyjskiem. Szko ły w Cz. wielkich szkoła etatowa o 2 nauczy cielach, w Cz. małych szkoła etatowa o 1 nau czycielu. Była tu znaczna stadnina koni peł nej krwi angielskich, w ostatnich jednak latach została wyprzedaną. Właściciel wiek. posiadł. Matylda Wolańska. B. R. Czarnokoniecka Wola, wś obok wsi kośc. Czarnokońce Wielkie ob. . Czarnokozińce, podobno niegdyś Czarnokozienice, miasteczko nad Zbruczem, pow. kamieniecki, 482 dusz męz. , w tej liczbie 103 jednodwor. , 598 dz. ziemi włośc. Od najdawniejszych czasów należało do biskupów kamienieckich; już w 1467 r. biskup kamieniecki Mikołaj Labuński z morowego powietrza tu umarł. Miało swój zamek obronny, kilkakrotnie niszczony przez Tatarów i Wołochów, pamiętny pobytem tu w 1644 r. Stefana Czarnieckiego. W 1608 r. biskup Paweł Wołucki wzniósł tu kościół św. Józefa, a następca jego Jan Próchnicki dodał kaplicę Zwiastowania. Parafia obecnie liczy 591 paraf. Miała kaplicę w Podfilipiu. Majątek ten darowany został przez cesarzową Katarzynę hr. Littowej z domu Engelhard, od której kupił Sarnecki i dotąd do Sarneckich należy. Grunta skaliste a lasów bardzo mało; za to są tu znaczne pokłady gipsu, alabastru, a nawet marmuru. Gips jest tu w takiej ilości, że może wystarczyć dla Zach. Rossy i i Królestwa Polskiego; słoje jego dochodzą do 150 stóp głębokości. Koloru szarawo białego, przechodzącego w szarożółtawy, miejscami przezroczysty, twardy, na przełomie nierówny. Po obrobieniu robi się podobny do napół przezroczystego marmuru. Często słoje jego są pomieszane z żyłami 1 lub 2 cale gipsu włóknistego, koloru białego, srebrzystego, świecącego. Pod gipsem są słoje alabastru. Jest tu także źródło siarczane. Ziemi właściciela wraz z Szustowcami 1, 636 dz. używ. Mieszkańcy trudnią się rozwożeniem gipsu. Jest też młyn wodny. Dr. M. Czarno, Krajna, wieś w hr. szaryskiem Węg. , kościół filialny gr. kat. , obszerne la sy, 101 mk. H. M. Czarnolas, 1. wś, pow. kozienicki, gm. i par. Polichna, leży o 12 w. na prawo od szosy z Lublina do Radomia, odl. 42 w. od Radomia. W 1827 r. było tu 35 dm. i 232 mk. , w 1867 r. liczył 50 dm, , 666 mk. , 5, 387 mórg ziemi dworsk. i 857 mórg ziemi włośc. Cz. na początku 16 w. znajdował się w ręku Kochanowskich. Według działa z 1519 r. , Piotr Kochanowski, sędzia, otrzymał jedne połowę, a drugą brat jego Filip. Przez dział z 1559 r. dokonany pomiędzy synami Piotra, połowa jedna dostała się Janowi Kochanowskiemu, poecie, który tu zamieszkiwał przez większą połowę swego życia i tu napisał najgłówniejsze ze swych nieśmiertelnych utworów, jak Pieśni, Fraszki, Treny, Psałterz. Po jego śmierci, Lędzki, mąż jednej z córek poety, Polikseny, nabył od sióstr żony całą połowę Cz. , należącą do ich ojca. Odtąd Cz. zmieniał często właścicieli. W 1761 r. nabył go za 90, 000 złp. Jabłonowski, wojewoda nowogrodzki. W 1789 roku Kazimierz Raczyński, generał wielkopolski, kupił Cz. za 200, 000 złp. Po nim przez córkę przeszedł do Lubomirskich i znowu w posagu wrócił do Jabłonowskich, w których ręku zostawał do ostatnich czasów. Na terytoryum Cz. powstały w 1867 r. trzy nowe wsie Jabłonów, Władysławów i Jad wigów, które zajęły obszaru około 2, 400 mórg. Z dawnego dworu, jaki sobie wystawił sam poeta około 1560 r. , pozostały tylko szczątki murów, które ks. Teresa Jabłonowska wcieliła w ściany wzniesionej przez nią w 1830 roku kaplicy. W 1853 r. pożar uszkodził mocno kaplicę, która dopiero w 1867 r. została uporządkowana staraniem ks. Władysława Jabłonowskiego. Cz. jest na teraz własnością wdowy po ks. Wł. Jabłonowskim 1875. W parku książęcym, bardzo skromnie i wcale nie po magnacku utrzymanym, są pamiątki po Janie z Czarnolasu. Pierwszą z nich jest kawał muru, może 20 stóp kubicznych wielki, o bokach formy trapezów. Mur ten okratowano przed chciwością archeologów drewnianemi kratami; jest on jedyną pamiątką po domu, w którym mieszkał poeta. Obok niego wznosi się kaplica, w której podziemiach leżą zwłoki dwojga książąt Jabłonowskich. Na frontonie napis żółtą farbą na czarnej tablicy, opiewa, że ks. Magdalena z hr. Raczyńskich Lubomirska zaczęła budować tę kaplicę w r. 1826, a w 10 lat potem skończyła budowę ks. Teressa Jabłonowska 1847 r. , której zwłoki spoczywają tam w podziemiach. Ciąg dalszy tych podziemi stanowią piwnice Kochanowskich. Wprost kaplicy, w pięknem miejscu, otoczonem drzewami, przedstawia się oczom wędrowca podstawa kamienna, około 4 łokci kwadr. mająca, a położona na miejscu owej słynnej lipy, z której nie ma ani szczątka Według podania, przekątnia tej podstawy ma wyobrażać średnicę lipy. Na tej kamiennej podstawie wznosi się obelisk granitowy, nader prostej roboty, zakończony sztywnem popiersiem naszego wieszcza, w hiszpańskiej kryzie. Na obelisku wyrżnięty tren, rozpoczynający się od wyrazów Moja wdzięczna Orszulo. .. U stóp obeliska, kamienna trumna z napisem Urszulka. Naturalnie, że to wszystko tylko symboliczne wyobrażenia. W letniem mieszkaniu księżny wdowy, domu nadzwyczaj skromnym, bez żadnych ozdób, dwie jeszcze pamiątki po Janie, a mianowicie drzwi żelazne od skarbca czy lamusa, i krzesło jego. Drzwi owe są wielkości zwyczajnych domowych drzwi pojedynczych, ujęte w nowożytne ramy drewniane i ozdobione esami. Fotel Kochanowskiego przypomina kościelne krzesła dla celebransów; wybity skórą ze złotym deseniem i opatrzony nowszą, ozdobną ramą na wierzchu poręczy. Dobra Cz. składają się z folw. Gródek i attynencyi Zdunków i Ośniak, tudzież wsi Cz. , Zdunków i Gródek. Rozl. wynosi m. 1, 760, a mianowicie fol. Cz. grunta orne i ogrody m. 546, łąk m. 143, lasu m. 537, wody m. 5, nieużytki i place m. 27, razem m. 1, 158. , bud. mur. 11, drew. 19; fol. Gródek grunta orne i ogrody m. 464, łąk m. 7, lasu m. 75, wody m. 24, nieużytki i place m. 21, razem m. 590. Bud. mur. 2, drew. 19. Płodozmian 10polowy; attynencya Zdunków łąk m. 12. W lesie Ośniak są 4 osady wieczystoczynszowe, zawierające m. 50. Rzeczka bez nazwy przepływa przez teryto Czarnokały Czamokały Czarnokońce Czarnokoniecka Wola Czarnokozińce Czarno Czarnolas