wytryska w obr. gm. Żabiego pow. kosowski, w płd. wsch. jej stronie, na terytoryum Czar nohory, w dziale Mały Żmyjeński zwanym 1385 m. , będącym południowowschodniem przedłużeniem pasma Kostrycz wys. 1500 m. , którego południową kończyną jest wyda tny czubałek Skupowa 1583 m. Cz. rz. pły nie na płn. wach. , potem na wsch. przez obszar Krasnoilli, zabierając liczne potoki górskie, przedewszystkiem od płd. z pr. brz. jak Komarniczny wielki p. , Prosiczny p. , Białą. Od północy wznoszą się czubałki Magura 1118 m. Goły Hoły wierzch, Bukowiec 852 m. , Leśniczka 1015 m. , od płd. połoniny Hołowy i Perechrestne 984 m. . Tuż przy ujściu Czar nej do Czarnego Czeremesza wznosi się góra Lelków 943 m. ; długość biegu 16 kil. ; zna czniejsze wzniesienia 900 m. źródła; 719 po wyżej ujścia Komarniczego wielkiego p. ; 591 m. Krasnoilla, młyny poniżej ujścia Białej; 511 m. ujście do Czeremoszu. Br. G. Czarna rzeka, niem. Schwarzfliess, osada w pow. kartuskim, należąca do wsi Szarłata. Czarna struga, 1. wś śród lasów, pow. radzymiński, gm. Radzymin, par. Kobyłka. Leży na lewo od drogi bitej z Warszawy do Radzymina. W 1827 r. było tu 22 dm. , 162 mk. Por. Czarna. 2. Cz. , wś i młyn do dóbr Żarki należący, pow. będziński, gm. i par. Żar ki. Posiada fabr. cykoryi, młyn amerykański, fryszerki żelaza. Liczy 13 dm. , 70 mk. i 124 morg. ziemi włośc. . 3. Cz. , wś, pow. warszawski, gm. i par. Nieporęt. Br. Ch. Czarna struga, 1. rzeczka, bierze początek koło wsi Żelazkowo w pow. kaliskim, płynie z płd. na płnc. i wpada do Warty około kolonii Sofiental 2. Cz. , rz. w b. okr. lelowskim, pow. będziński, zasila staw, nad którym Steinkeller założył młyn amerykański. 3. Cz. , rz. , ob. Bawół. 4. Cz. , rz. , łączy się z Łazą, która uchodzi do Narwi. Por. też Czarna. Czarnau, ob. Czarne. Czarnawczyce, ob. Czernawczyce. Czarnawieś, wś nad Rajgrodzkiem jeziorem, pow. szczuczyński, gm. Bełda, par. Rajgród. W 1827 r. było ta 13 dm. i 80 mk. Czarna wieś. Tak pospolicie zowią wieś Czarną pod Krakowem. Czarna wieś, st. dr. żel. petersb. warsz. , na przestrzeni BiałystokWilno, między Białymstokiem a Sokółką, o 20 w. od Białegosto ku, odl. 183 w. od Warszawy. . CzarnaWoda z Roztokami, wś, pow. sądecki, par. gr. Jaworki, łac. Szlachtowa, w gó rach, na płd. od Szczawnicy, nad tym samym potokiem położona, ma rozl. 1885 m. ; mk. gr. kat. 335; adtynencya Nawojowy, własność hr. Edwarda Stadnickiego. M. Ż. S. Czarna woda, niem. Schwarzwasser, wś, pow. starogrodzki, połączona urzędowo z wioską poblizką Złemięso Bösenfleisch nad Czarną wodą; leży przy trakcie bitym berlińskokró lewieckim, w lesistej okolicy, st. kol. żel. pilsko tczęwskiej. Zawiera morg. roli 2733, kat. 207, ew. 6, dm, mieszk. 22, par. Łęg; odl. od Starogrodu 4 3 4 mili. Zaraz za wsią nad szosą widać mały domeczek murowany, niesposobny do zamieszkania; powiadają że został pobudo wany na pamiątkę Napoleona I, który tu prze chodząc z wojskiem z Tucholi do Tczewa przez noc obozował. Jest to jednak mylne. Na tym pomniku, mającym formę małego domku, stoi napis niemiecki; Friedrich Wilhelm IIIten, dem Retter in der Noth und dem Gründer dieser Strasse sein dankbarstes Volk. MDCCCXXX. Kś. F. Czarna Woda, znaczny potok, powstaje z połączenia kilku strug, tryszczących u południowych stóp Modynia 1032 m. , czubałka pasma wzgórzystego, ciągnącego się od Zbłudzkiego potoku w kier. płd. wsch. , równolegle do potoku Jastrzębskiego, na granicy gmin Młyńczysk, Kiczny i Jastrzębia, a zwanego Jasieńczkiem. Płynie zrazu na płd. , zraszając łąki i pola Woli Kosnowej i Piskulinej, przysiołków Zagorzyna pow. sądecki, potem na płd. wsch. , przez Zagorzyn i Łącko, poniżej którego uchodzi do Dunajca z lew. brz. , zabierając liczne małe strugi, spływające z sąsiednich wzgórz. Na prawym brz. wznoszą się znaczne czubałki, jak Okrąg 610 m. i Byniowska góra 694 m. . Ujście 351 m. npm. , źródła 665 m. npm. Długość biegu 8 kil. Br. G. Czarna Woda lub Polska Woda, rz. , dopływ rz. Baryczy, uchodzi niedaleko wsi Gangwitz w pow. mielickim. Czyt. O cząstkowych statystycznoprzemysłowo rolnych opisach w W. Ks. Poznańskiem, pow. odolanowski. Rocz. Gosp. Kraj. 1843. Czarna Woda, niem. Schwarzwasser, rzeka w Prusach zachodnich, wzięła swoję nazwę dawniej Wda, Gwda od ciemnego nieco koloru wody, którą ze sobą wiedzie. Powstaje na pograniczu chojnickiego i kościerskiego powiatu w wielkiem jeziorze wdzidzkiem, do którego dopływ przychodzi z pobliskich jeziór raduńskich osobna struga wypływająca przy Sikorzynie w pow. kartuskim przechodzi przez jeziora leżące przy Skórzewie, Biebrznikach, przez garczyńskie jezioro, Sudomie i grzybowskie i wpływa do jeziora wdzidzkiego. Bieg ma Czarna woda przy licznych zakrętach przeważnie południowowschodni; z bardzo małym wyjątkiem płynie przez lesiste okolice. Wychodząc z wdzidzkiego jeziora, przy wiosce Borsk obraca młyn i piłę. Niedaleko za wsią wykopany jest kanał około 1 i pół mili długi, którym sprowadza się woda ku użyźnianiu łąk nad rzeką. Dalej leżą nad Cz. wioski Bąk, Ciszewie, Miedzno. Przy młynie Prosza na granicy kościerskiego i chojnickiego powiatu przechodzi do boru okonińskiego, gdzie pędzi młyn i piłę w Odrach. Przy Wiecku, gdzie wspomniony kanał użyznia łąki, wstępuje w pow. starogrodzki. Przy podleśnictwie Zawada przyjmuje z prawej strony znaczny do pływ zwany Niekwarz ob. , płynie, opodal wioski Prusy i Łęg, przy dworcu kolei żelaznej tczewskopilskiej w Czarnej wodzie przez Złe mięso Bösenfleisch i Zimne zdroje. Przy Czubku obraca młyn i piłę i płynie przez bory królewskie zwane Wirty przy Czarnem koło Młynka i Pazdy, blisko borzechowskiego je ziora. Ztąd zmienia bieg ku południowi, wstę puje w las król. zwany Drewniaczki Wilhelmswalde, pędzi Nowy młyn i piłę, młyn i piłę we Wdzie, przyjmuje z prawej strony strugę z pod Błędna, pędzącą po za Kasperusem młyn i piłę w Szladze; mija Łuby, za któremi prze chodzi do powiatu świeckiego i płynie w lesie zwanym Wygoda, przy Starej rzece Altfliess; pod Wygodą pędzi młyn i piłę Tleń KlingerMühle i przyjmuje rzeczkę Brzezinę z pod Osieczna i Sliwic; nieco poniżej wpływa struga Ryszka, połączona ze strugą Mokrą. Dalej leżą jeszcze nad Cz. wieś Spławie, Dąbrowa albo Grabowa buchta, Zdunki, Żuławka, Dębiniec, Gródek, Kaliska, Grodeczek. Dopiero przy Małym Dulsku Julienfelde występuje Cz. na dobre z borów, płynie przez Nowe dobro Neuguth, Wirwę, mija przy Terespolu pod wysokim mostem kolej bydgoskotczewską, pędzi ostatnie młyny i piły w Kozłowie i Przechowie i uchodzi przez niziny przy Świe ciu do Wisły, śród której dosyć daleko pozo stawia po sobie wstęgę czarniejszej wody. Czarną wodą spławiają bardzo wiele drzewa z tucholskich borów tak szczypanego na opał jako i w deskach i w całych sztukach; także i w ryby różne Cz. obfituje; długość jej biegu obliczają na 6 mil przeszło. Kś. F. Czarnca, wieś kościelna, leży w pow. włoszczowskim gminie secemińskiej, okręgu sądowym gminnym secemińskim drugim. Dawniej należała do województwa sandomirskiego, powiatu chęcińskiego. Od strony południowej płynie tuż obok Cz. strumyk bez nazwy; na stronie północnej w odległości dwóch wiorst drugi, także bez nazwy, oba w kierunku zachodnim. Powierzchnia ziemi płaska, okolica lesista, grunta w części piaszczyste, większa jednakże część czarnoziem lekki, dość urodzajny. Wewnątrz ziemi znajduje się obficie iłoglin i kamień zwany opoka. Lasy obfitują przeważnie w sosny, jodły, świerki, dęby, brzozy, osiki. Cz. ma domów 45 drewnianych. Ludności liczy obecnie 430. R. 1827 miała 41 dm. , 287 mk. Długość wsi wraz z przyległemi pustkowiami Wymysłowem, Knapówką, Minami, Mościskami i Kózkami wynosi 8 wiorst. Na stronie północnej obok wsi na lekkim wzgórku wznosi się piękny kościół murowany z cegły i kamienia, w stylu rococo zbudowany wraz z dzwonnicą w r. 1659 przez Stefana Czarnieckiego hetmana polnego. Parafia Czarniecka liczy dusz 1914; wsie należące do parafii tutejszej są Bugaj, Cz. , Kaleń, Kąty, Klekot, Knapówką, Lipiny, Łachów, Miny, Mościska, Nadolnik, Piła Łachowska, Ropocice, Wałkonowy Górne i Dolne, Wincentów, Wymysłów, Żelisławice, Żelisławiczki. Parafia Cz. należy do dyecezyi kieleckokrakowskiej dekanatu włoszczowskiego; dawniej należała do archidyecezyi gnieźnieńskiej archidyakonatu i dekanatu kurzelowskiego. Cz. jest bardzo starożytną osadą. Z napisu erekcyjnego nad drzwiami kościoła, w którym jest wzmianka że dawniejszy kościół drewniany istniał lat czterysta, okazuje się, że par. w Cz. istnieje przeszło sześćset lat. Od dawna w posiadaniu Czarnieckich, w r. 1670 przeszła w posiadanie Wacława Leszczyńskiego, wojewody podlaskiego, za którym była córka Czarnieckiego Stefana Konstancya; potem była w posiadaniu Działyńskich z Kurnika, następnie Modliszewskich, Gogolewskich a teraz Makólskich. Stefan Czarniecki tu się urodził i tu jego popioły są złożone. Niegdyś istniał tu zamek a miejsce na którem stał dotąd lud nazywa zamczyskiem. Znaczniejsze zabytki w kościele znajduje się portret St. Czarnieckiego, malowany na desce w postaci jeźdźca jako hetmana z buławą. Wspaniały wielki ołtarz w stylu rococo, krzyż srebrny 1 i ćwierć łokcia z cyfrą i herbem St. Czarnieckiego, kielich mały z napisem St. Czarnieckiego, część czapraka tkanego srebrem zdobytego na Karolu Gustawie służąca za kaptur u kapy, dwa ornaty z herbem Czarnieckiego, mały obozowy obraz Najśw. Maryi Panny na blasze srebrnej i ławki dębowe nasadzane z herbem Czarnieckiego. Dzwony najznaczniejsze w okolicy, jeden sprawiony przez Czarnieckiego ale po pęknięciu w 1725 roku przelany kosztem Joanny de Brzostowiec Leszczyńskiej, wojewodziny kaliskiej starościny kowelskiej 1731 r. a w roku 1754 wprowadzony na dzwonnicę, jak się wyraża ówczesny proboszcz ks. Antoni Rayszel, z wielką trudnością i ekspensą die 20 Novembris. Tenże dzwon pobenedykowany został przez Wojciecha Zimnickiego opata cysterskiego z Jędrzejowa za upoważnieniem Adama Ignacego Komorowskiego arcybisk. gnieźnieńskiego. Dzwon ten ma ważyć około 3000 funtów. Drugi średni odlany w 1853 r. na miejsce przewiezionego z Najw. rozkazu Cesarza Mikołaja w r. 1850 dzwonu z napisem słowiańskim 11 marta 1657 goda do twierdzy Iwangorodu. Trzeci odlany w 1638 z napisem Aleksander konwisarz. Napisy na tablicach marmurowych Obok ołtarza Czarna rzeka Czarna rzeka Czarna Czarnau Czarnawczyce Czarna wieś Czarna Woda Czarnca