żydów; obecnie ma 145 dm. i 1373 mk. C. była odwieczną siedzibą rodu Szydłowieckich, którą Jakób Szydłowiecki, podskarbi wielki koronny, za przywilejem króla Aleksandra Jagielończyka w r. 1505 na miasto wyniósł. Potwierdził to Zygmunt I w r. 1512 i licznemi swobodami obdarzył; wkrótce zaś potem do dóbr opatowskich przyłączone, wspólne z niemi koleje i losy podzielało. Smutne wspomnienie i tu wojny szwedzkie zostawiły. W r. 1657 wyrznięto wiele rodzin szlacheckich, do C. dla bezpieczeństwa zgromadzonych; a potem pod miastem stał z swojem wojskiem Rakoczy, książę siedmiogrodzki, i przyjmował króla szwedzkiego Karola Gustawa na zgliszczach i popiołach. Atoli miasteczko to najwięcej w r. 1702 ucierpiało; wtedy bowiem do szczętu i wały obronne i zamek tu niegdyś istniejący zniesiono. Zamek ten leżał na dolinie, otoczony błotami i obwarowany fosami. Jeszcze na wzgórzystym brzegu rzeki Kamienny są siady bateryj szwedzkich. C. oddawna wyrobami garncarskiemi słynął; już król August III, przywilejem w r. 1750, pozwalał garncarzom C. swobodnej bez żadnej opłaty po całem państwie sprzedaży, który to przywilej i król Stanisław August w r. 1768 potwierdził. W drugiej połowie XVII stulecia Ć. , oddzielony od ogólnej massy dóbr opatowskich, był własnością w spadkach rodzinnych Ostrogskich, Wiśniowieckich, Sanguszków, a na ostatku Małachowskich, z których Jacek Małachowski, kanclerz wielki koronny, szczególnemi względami miasto obdarzał. Komu założenie swoje winien kościół tutejszy murowany niewiadomo, to pewna, iż wr. 1372 już istniał, zaś na początku XVI stulecia był na nowo przestawiony lub przebudowany przez Krzysztofa Szydłowieckiego, jak o tern herb Odrowąż i początkowe głoski jego imienia i nazwiska, nade drzwiami głównemi i nad zakrystyą umieszczone, przekonywają. Zresztą budowa jego prosta, mury silne, bez ozdób. Wewnątrz nie ma nic osobliwego, oprócz nowożytnego nagrobka dla zmarłej z Rzewuskich Małachowskiej, małżonki kanclerza, przez jej syna postawionego w kształcie piramidy na trzech stopniach kamiennych. Za kościołem zaś nieco w oddaleniu jest cmentarz z nagrobkiem kanclerza Małachowskiego. Były też w Ć. 2 prebendy Różańca Sgo i Stej Anny. Gm. C. ma ludn. 4687, rozległości 9305 morg. w tern ziemi dwor. 3280 morg. , domów 417, st. p. Ostrowiec. W skład gm. wchodzą Brzostówka, Buszkowice, Cmielów, Drzonkowice, Frankopol, Glinka, Jastków, J. duchowny, Ksawerzyn, Krzczonowice, Małachów, Maryanki, Piaski, Podchoinki, Podwójtostwo, Przepaść, Przeuszyn, Trębanów, Wióry, Wojnowice i WojnowskaWólka. Par. C. dek. opatowskiego, dawniej kunowskiego, liczy 3, 558 dusz. Dobra C. składają się z os. Ć. , fol w. Brzostowa, Wólka Wojnowska, Małachów, Jastków, Krzczonowice, Ksawerzyn, Frankopol, Tręba nów, Grocholice i Okręglica, tudzież attynencyj Borowina, Korycizna, Serwatka, Tabułki, Folwarczysko i Maziarki, oraz wsi Brzostów, Wola Grójecka, Jastków, Przepaść, Podgrodzie, Glinka, Wojnowice, Wólka Wojnowska, Krzczo nowice, Trembanów, Grocholice, Wszechświęte, Dzienkowice i Podwójtostwo. Wła sność Aleksandra księcia Druckiego Lubeckiego. Rozl. posiadłości dworskich wynosi m. 6136 a mianowicie w gruntach ornych i ogrodach m. 2536, łąk m. 271, pastwisk i za rośli m. 413, lasu m. 2700, nieużytki i place m. 264. Obecnie fabryka fajansu, porcelany i naczyń kamiennych w miasteczku Cmielo wie przeszła na własność Cybulskiego Kazi mierza w r. 1878 z wszelkiemi budowlami fabrycznemi, przestrzenią m. 10 i prawem ko pania gliny ogniotrwałej na przestrzeni m. 100. Wś Brzostów osad 47, gruntu m. 507; wś Wola Grojecka osad 10, gruntu m. 327; wś Jastków osad 27, gruntu m. 376; wś Prze paść osad 12, gruntu m. 219; wś Podgrodzie osad 28, gruntu m. 257; wś Glinka osad 10, gruntu m. 104; wś Wojnowice osad 31, gruntu m. 533; wś Wólka Wojnowska osad 17, gruntu m. 250; wś Krzczonowice osad 51, gruntu m. 692; wś Trębanów osad 18, gruntu m. 217; wś Grocholice osad 23, gruntu m. 374; wś Wszechświętne z kościołem parafialnym osad 13, gruntu m. 307; wś Drzenkowice osad 15, gruntu m. 277; wś Podwójtostwo osad 11, gruntu m. 83. A. Pal. i Br. Ch. Cmień, wś, pow. piński, gm. Raczyck, w 3im okr. policyjnym, własność przedtem Skirmuntów, obecnie barona Hartynga, ma 47 mk. Cmiłów, wś, pow. lubelski, gm. Zemborzyce, par. Abramowice. W 1827 r. było tu 24 dm. , 150 mk. Br. Ch. Cmin, wś, pow. łucki, ma kaplicę katol. parafii Kołki. Cmińsk, wś, pow. kielecki, gm. Samsonów, par. Cmińsk. Posiada kościół par. murowany z XVII w. i kopalnie piaskowca czerwonego. Istniała tu w XVII w. fabryka żelaza. W r. 1827 było tu 64 dm. , 398 mk. Par. C. dek. koneckiego 1300 dusz liczy. Br. Ch. Cmiszew, folw. i kol. , pow. sochaczewski, gm. i par. Rybno. W 1827 r. było tu 21 dm. i 204 mk. Folw. C. od Warszawy w. 56, od Sochaczewa w. 6. Nabyty w r 1868 za rs. 65000. Rozległość wynosi m. 1094 a miano wicie grunta orne i ogrody m. 766, łąk m. 40, lasu m. 244, nieużytki i place m. 44. Płodozmian 14polowy. Budowli murow. 15, dre wnianych 13. Br. Ch. i A. Pal. Cmocha, wś nad rz, Narwią, pow. ostrołęcki, gm. i par. Goworowo. Posiada 12 dm. i 32 mk. , ziemi 30 morg Br. Ch. Cmolas z Dąbrówką, Jagodnikami i Cmolaskiem, wś, pow. kolbuszowski, 5287 morg. rozl. , w tem 2747 m. roli ornej i 1055 m. lasu, 367 domów, 2071 mieszk. ; parafia dek. mieleckiego w miejscu, ma dusz katol. 4620. Kościół paraf. drewniany pod wezwaniem św. Wojciecha i Stanisława, wystawiony w r. 1660, poświęcony zaś w 1674 r. Oprócz tego istnieje drugi kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Chrystusa Pana, w którym w święto Wniebowzięcia na podstawie dekretu bisk. przemyskiego Gołaszewskiego z r. 1817 odprawiają się odpusty. Szkoła ludowa jednoklasowa, kasa pożyczkowa gminna, gorzelnia, położenie równe, gleba piaszczysta. Cna, 1. wś, pow. miński, i folw. , dziedzictwo Jodków, mają obszaru około 515 morg. , o 10 wiorst od Mińska odległe. 2. C. , wś, pow. borysowski, nad rz. Cną, niedaleko Haniewicz, i folw. przytem, dziedzictwo Olechnowiczów, ma obszaru 150 morg. 3. C. , wś, pow. piń ski, gm. Kożangródek, w 1ym okr. policyjcym, nad rz. t. n. , własność Szczytta, 171 mk. Al. Jel. i X. A. M. Cna, l. rz. w pow. borysowskim, ma początek w okolicach wsi Gorawki i mka Dziedziłowicz, płynie w kierunku od półn. na płd. i za wsią Sutoki wpada do rz. Hajny. Przyjmuje dopływy Czernicę i Kamionkę. 2. C. , rz. , lewy dopływ Prypeci, bierze początek w pow. słuckim, w okolicy Lubaszewa, kierunek ma od półn. na połud. , przepływa najgłuchsze miejscowości pow. pińskiego i o parę wiorst za miasteczkiem Kożangródkiem a o 25 w. poniżej ujścia Bobrzyka wpada do Prypeci. Tu przy ujściu jest olbrzymia mogiła Widziun. hora, kędy archeologowie domyślają się grobu Owidyusza. Rzeka C. ma 105 w. długości, przyjmuje Wydrynkę i Luszczę W dziele Zielińskiego mylnie zamiast Cna drukują Ipa. 3. C. , rz. , lewy dopływ Świsłoczy. Cno, jez. w pow. nowoaleksandrowskim, gub. kowieńskiej, 1 i pół w. dł. , 1 w. szer. , łączy się z jez. Niespiża i Drywiaty. Co. .. niem. , ob. Ko. .. niem. . Coadjuthen niem. , mko, pow. tylżycki, ze st. pocztową, ma 668 mk. Coeln, po polsku Kolno, część miasta Berlina, który właściwie składa się z dwóch dzielnic Starego Berlina AltBerlin, z ratuszem na prawym brzegu Szprowy, i Kolna z zamkiem królewskim na wyspie pośród Szprowy. Początkowo były to dwie wsie rybackie przez Wendów Słowian założone, jako pierwiastkowych mieszkańców tej krainy, których szczątki do dziś dnia jeszcze istnieją niedaleko Berlina na Błotach nad Szprową Spreewald. Kolno wzięło swoje nazwisko od kołów, na których było zbudowane Pfahlrost. Berlin mia ło oznaczać w wendyjskiem narzeczu kawałek ziemi piaszczystej, krzakami zarosłej. Pierw szy raz nazwa Coeln spotyka się w i 1237, Berlina zaś w r. 1244. Wiadomość ta za czerpnięta z artykułu Die wichttgsten geschichtlichen Data über Berlin, von Johannes Bloch, Redacteur des Centralblattes fur den Pressverkehr Deutschlands. L. M. Coeslin niem. , ob. Koszalin. Cojniaki, wś z cerkwią parafialną na południowowschodnim krańcu pow. mozyrskiego, z lewej strony rz, Ptyczy, przy ujściu do niej małej rzeczki Sunołówki, w gm. łuczyckiej, w 2im okręgu policyjnym petrykowskim, w 2im okręgu sądowym petrykowskim. Cokow, niem. Zockau, wieś na saskich Łużycach. w pow. budyszyńskim, nad Czornicą, w południowozachodnim kierunku od Budyszyna. Ludności serbskiej 90. A. J. P. Colberg niem. , ob. Kołobrzeg. Coldanki, ob. Cołdanki. Collin, 1. st. dr. żel. z Krzyża do Starogradu, ostatnia na tej linii 2. C. , ob. Bondecz. Collnischken niem. , ob. Kolniszki. Colloginnen niem. , ob. Kołowin i Kołowinek. Colm niem. , ob. Konjec łuż. . Colmar niem. , ob. Chodzież. Colmenitz; niem. , jez. ob. Chełmionka. Colonnowska niem. , ob. Stanyszcz. Cołdanki, niem. Zoldan al. Zolldamm, wś rycerska w pow. chojnickim, pół mili od bite go traktu chojnickokamieńskiego, o milę na południe od Chojnic. Nazwę wzięła od jakie goś Soldana. któremu komtur tucholski Dytryk von Lichtenheim wydał tu 1337 r. 16 włók na własność prawem chełmińskiem. Nie długo potem dodał Winryk von Kniprode, mistrz w. krzyżacki, nowe 12 włók, leżących przy Ogorzelinie, r. 1357. Obecnie zajmują C. 1281 morg, domów mieszk. 16, kat. 66, ew. 21, par. Chojnice. W drugiej połowie przeszłego stulecia posiadał C. Kazimierz Wolzlegier, asesor człuchowski, człek bardzo bo gobojny, o którym donosi kronika oo. bernar dynów w Zamartem, że wyratował cudowną figurę N. M. Panny, którą chcieli uwieść zło czyńcy. Kś. F. Comeise, ob. Komeise niem. Cominen niem. , ob. Kominy. Comorowe niem. , ob. Komorowo. Coniew, wieś, pow. grójecki, gmina i parafia Czersk. W 1827 r. było tu 16 dm. , 134 mk. Folw. C. , z attynencyą Tatary i Borki, od Warszawy w. 40, od Góry Kalwaryi w. 5, od rz. Wisły w. 1. Folwark ten powstał z oddzielenia od dóbr Potycz w r. 1870. Rozl. wynosi m. 590 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 268, łąk m. 100, pastwisk m. 184, Cmien Cmień Cmiłów Cmin Cmińsk Cmiszew Cmocha Cmolas Cna Cno Coadjuthen Coeln Coeslin Cojniaki Cokow Colberg Coldanki Collin Collnischken Colloginnen Colm Colmar Colmenitz Colonnowska Cołdanki Comeise Cominen Comorowe Coniew