działu górskiego i z pod Łopiennika 973 m. , po 10 kil. biegu uchodzi z lewego brzegu do Solinki. Wody górskie i czyste. Prąd bystry, źródła leżą na wysokości 805 m. npm. , ujście potoku nastającego pod Łopiennikami 589 m. ; ujście do Solinki 561 m. Ogólny spad 244 m. na l0. kil. , a więc 24 na 1000 m. Br. G. Cisniawa, potok górski, wytryska w Be skidzie zachodnim, w obrębie gm. Sidziny w pow. myślenickim, z pod głównego grzbietu Policy 1367 m. na wys. 1300 m. npm. Pły nie zrazu na płd. wsch. wąską doliną, zwaną Psią, między lasem Czernicą i Kamieńskim, poczem zwraca się na płd. wschód, opływając północne podnóża Kielika 960 m. i Plebań skiej góry 669 m. , a przybrawszy z lewego brzegu Kamieński potok i inne liczne potoki, opływające Sidzinę od płn. , łączy się z Sidzi ną, Głazą i tworzy potok Bystrzankę. Dłu gość biegu 10 kil. Br. G. Cisów, 1. Cissów, wieś, pow. kielecki, gm. i par. Cisów. Leży w dolinie otoczonej z trzech stron górami, niedaleko traktu z Daleszyc do Hakowa. Posiada kościół par. murowany z 18 wieku. W 1827 r. było tu 35 dm. i 196 mk. W C. mieszkał w 17 w. Dębowski, synowiec Paska. C. gmina należy do s. gm. okr. III w Daleszycach, st. poczt. w Kielcach; ludności 2297 dusz. Par. C. dek. opatowskiego 768 dusz liczy. Dobra rządowe C. ekonomia składały się z folw. i wsi C, gruntów skarbowych w Bielinach z osadami karczemnemi, stawami w Smykowie i Gromnikach, z gruntami Przykopkami, Wójtostwo folwark i wieś, Makoszyn wieś, wójtostwo i folwark Widełki, młyn Jagielno pustkowie, Wymysłów, młyn Łukawa, wieś Daleszyce, folwark i wieś Danków. .. 2. C. , wś, pow. turecki, gm. Piętno, par. Turek. Leży przy drodze bitej tuż pod Turkiem, ciągnie się kilka wiorst w dolinie, liczy bowiem do 60 osad, dobrze zabudowanych, otoczonych ogrodami. Ludność zamożna, trudni się dostawą produktów do Turku i furmankami. Znaleziono tu przy kopaniu studni rozmaite bronzowe przedmioty z czasów przedhistorycznych. W 1827 r. było tu 43 dm. i 423 mk. 3. C. , wieś, pow. brzeziński, gm. Mikołajew, par. Łaznów. 4. C. , ob Cisowa. Cisów, ob. Cissów i Cisowo. Cisowa, 1. zaśc. donacyjny, pow. wieluński, gm. i par. Mierzyce, na piaszczystej wyżynie lewego pobrzeża Warty, o 2 staj pol. od rzeki, pod lasem rządowym, niespełna o 3 mile od Wielunia. Dwór ma 4 dm. , 160 m. roli. Pustkowie chłopskie 6 dm. , 56 mk. 2. C. , wieś, pow. olkuski, gm. i par. Pilica. 3. C. , folw. , pow. kielecki, gm. Samsonów, par. Ćmińsk. 4. C. , Cisów, wieś, pow. piotrkowski, gm. Szydłów, par. Gomulin. Leży o 9 wiorst od Piotrkowa na zachód, nieco ku północy. W 1827 r. było tu 10 dm. i 54 mk. Dobra C. i Zaborów składają się z folwarków i wsi t. n. Rozległość wynosi m. 811 a mianowicie folw. C. grunta orne i ogrody m. 275, łąk m. 9, pastwisk m. 68, lasu m. 70, nieużytki i place m. 22 razem m. 444. Płodozmian 11polowy. Budowli murowanych 4, drewnianych 12. Folw. Zaborów grunta orne i ogrody m. 242, łąk m. 70, pastwisk m. 35, nieużytki i place m. 20, razem m. 367. Płodozmian 11polowy. Budowli murowanych 2, drewnianych 8; wś C. osad 21, gruntu m. 122; wieś Zaborów osad 26, gruntu m. 165. Cisowa, ob. Cissowa, Cisowo. Cisowa, niem. Czissowa, wieś, pow. koziel ski, przy drodze z Głupczyc do Ujezdu; ma 690 m. lichej ziemi, należy do par. kat. w Sławęcicach i posiada 1klasową szkołę katol. F. S. Cisowce, ob. Tysowce. Cisowe, wieś rząd. , pow. sochaczewski, gm. i par. Kampinos. W 1827 r. było tu 12 dm. , 106 mk. Br. Ch. Cisówek, 1. wś, pow. suwalski, gm. Czostków, par. Filipów. Leży w odległości 32 w. od Suwałk. Liczyli dm. , 95 mk. 2. C. wieś, pow. suwalski, gm. Jeleniewo, par. Wiżajny. Leży w odległości trzech mil od Suwałk, liczy 7 dm. , 63 mk. 3. C. , wś i folw. , pow. augustowski, gm. SzczebroOlszańska, par. Szczebra, Liczy 15 dm. , 103 mk. Folw. C, oddzielony w r. 1875 od dóbr rząd. Wigry przez wykup czynszu. Rozl. wynosi m. 147 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 93. łąk m. 42, pastwisk m. 2, nieużytki i place m. 9. Budowli drewnianych 10; rzeczka Szczeberka przepływa przez terrytoryum. Cisówek. jezioro w dobrach Czostków, pow. suwalski. Leży śród bagien, ma 10 m. rozl. , 9 st. głęb. Br. Ch. Cisowiec, wś, pow. Lisko, o 5. 6 kil. od Baligrodu, należy do par. rz. kat. Hoczew a gr. kat. Mychowa. Cisowiec, góra na Podolu sanockiem, niedaleko Kobylan, 430 m. wys. Cisowiec, ob. Imielin. Cisówka, wś, pow. nowomiński, gm. Ładzyń, par. Pustelnik. W 1827 r. było tu 24 dm. i 191 mk. Br. Ch. Cisówka, niem. Czissowka, dobra i wś, pow. rybnicki, w kącie między granicą powiatu pszczyńskiego i austryacką, w par. katol. Ruptów, ma młyn, 296 mk. , 650 m. roli dwór. , 382 m. roli włośc. Gleba gliniasta. F. S. Cisowlas, wś, pow. kolbuszowski, o 9 kil. od Raniszowa. Cisownica, Ciszowa, Zeislowitz, dwie wsie, pow, skoczowski na Szląsku austr. C. Mała i Wielka, KleinZ. i GrossZ. , tworzące jedne gminę, rozl, morg. 1663, ludn. 834. Cisownik, Cissownik 1. wś nad Bystrzycą, pow. łukowski, gm. Radoryż, par. Okrzeja. W 1827 r. było tu 15 dm. i 101 mk. , obecnie liczy 16 dm. , 162 mk. i 439 morg. obszaru. 2. C. , wś rządowa, pow. konecki, gm. i par. Miedzierza. W 1827 r. było tu 11 dm. i 68 mk. Br. Ch. Cisowo, 1. wś, pow. wieluński, gmina Skrzynno, par. Rudlice. 2. C. , folw. , pow. augustowski, gm. Sztabin, par. Krasnybór. Liczy 8 dm. , 39 mk. 3. C. , wś, pow. maryampolski, gm. Gudele, par. Skrawdzie. Li czy 4 dm. , 32 mk. Br. Ch. Cisowo, 1. inaczej Cesowie, niem. Ciessau, Ziessau, wś, pow. wejherowski, nad rzeczką Chylonią i przy trakcie bitym gdańskowej herowskim, blisko dworca kolei żel. gdańskoszczecińskiej w Chyloni. Za polskich czasów było C. dobrami starościńskiemi; r. 1789 ma je Ignacy Przebendowski, wojew. pomorski, ge nerał polski. star. pucki. Obecnie jest wsią włościańską, włók ma 66, katol. 404, ewang. 45, domów mieszk. 37; par. i st. p. Chylonia. 2. C. , albo Cisewo, Cisowy, niem. Antonienhof, folw. dóbr Rynkówki w pow. kwidzyńskim, nad bitym traktem, 3 4 mili od dworca kolei tczewskobydgoskiej w Czerwińsku, par. Lal kowy. Kś. F. Ciss, ob. Cis. Cissa, po węgiersku Tisza, po słowacku Tisa, u starożytnych jako rzeka graniczna Dacyi zwana Tissus, Tisia, albo Pathissus nie zaś jak niektórzy mylnie sądzą Tibiscus, dzisiejszy Temes, największa z rzek wpadających do Dunaju, po niej najznaczniejsza i główna rzeka w Węgrzech, zarazem najrybniejsza w całej Europie; bierze źródła swoje w komitacie Marmaros, nad granicą galicyjską, w Karpatach leśnych, gdzie Czarna Cissa wypływa u stóp Czarnej Hory, na 4, 700 stóp wysokiej, na północ wioski KörösMezö, a Biała Cissa bardziej na południe z góry Busky, 6, 800 stóp wysokiej, należącej do pasma Pietrosz, po którego stronie wschodniej bierze początek rzeka Prut. Obie wspomnione rzeczki po kilkomilowym biegu łączą się w jedne Cissę. Rzeka ta z początku płynie przez wąwozy górzyste, a przyjąwszy w siebie płynącą od południowschodu rzekę Viso, bierze kierunek zachodni i północnozachodni przez Szigeth do Huszt, gdzie wzmocniona licznemi, drobnemi potokami, wypływa z Marmaros i pod NagySzöllös, z doliny tej ostatniej, w równinę, zkąd w dalszym biegu, skierowanym łukowato ku zachodowi, raz tylko jeszcze dotyka stoków górzystych, bo południowego brzegu gór tokajskich. Odtąd Cissa w kierunku południowowschodnim płynie aż do Szolnok, a następnie bez przerwy ku południowi, równolegle z Dunajem, od którego w przecięciu na mil 12 jest oddaloną, przez Csongrad i Szegedin do Wojewodyny i Pogranicza wojskowego, gdzie poniżej miasta Titel, pod wsią Szlankamet, naprzeciw wschodniego pasma gór Syrmijskich wpada do Dunaju. Wypłynąwszy z okolic górzystych, Cissa wije się krętem łożyskiem, przez co bieg jej niezmiernie się przedłuża; w ogóle wynosi on 160 170 mil geogr. , gdy tymczasem prosta droga od źródła do ujścia wynosi tylko mil 63. W górach Cissa ma wodę wyborną, czystą i wartką; w równinach zamuloną i zwolna się wlokącą. Skutkiem tego powolnego biega między wybrzeżami po większej części płaskiemi, powstają okropne bagna w okolicach nadbrzeżnych, nad któremi w gorących miesiącach letnich unoszą się zaraźliwe miazmata, ziejące dla mieszkańców liczne choroby i śmierć przedwczesną, gdy tymczasem na wiosnę, w epoce tajania śniegów, oraz na jesieni, w czasie częstych deszczów, cała okolica podobna jest do niezmiernej płaszczyzny morskiej. Zwykła szerokość Cissy wynosi od 500 do 1. 000 stóp. Pod Szigethem zaczyna być spławną, przy ujściu rzeki Hernad jest nią już dla znaczniejszych statków, a pod Tokajem nawet dla wielkich parowców. Począwszy od Szolnok, rzeka ta dźwiga ciężary tak samo jak Dunaj, a pomimo licznych trudności, spowodowanych niepewnemi i bagnistemi brzegami, żegluga szeroko jest tu rozwiniętą. Kanał Bacs czyli Franciszka w Wojewodynie, zbudowany od 1793 do 1801 roku, prowadzący pod Toldvar, na południe UjBaczę, z Cissy niedaleko Berdanu do Dunaju, skraca żeglugę z mil 48 do 15, przy sprzyjającej pogodzie z trzech tygodni do dwóch dni, i dźwiga okręty ładowne w 7 8, 000 centnarów. Oprócz tego kanał Bega, długi na mil 261 8, łączy Cissę z rzeką Temes w Banacie. Przedsięwzięta w ostatnich czasach regulacya Cissy nietylko powiększyła jej korzyści dla żeglugi i handlu, lecz wstrzymała również niszczące wylewy i przemieniła ogromne bagna w ziemię rodzajną, Niezmierna rybność Cissy wyrażona jest w przysłowiu węgierskiem, podług którego rzeka ta tyle ma ryb, co i wody; szczególniej zaś obfitym jest połów karpi i tak zwanych tik czyli tichów. Bagniste jej wybrzeża i sama rzeka pokryte są również licznem ptastwem wodnem; w samych bagnach poławiają w znacznej ilości żółwie. Osobliwością także tego strumienia jest kwiat Cissy ścierwo nadbrzeżne, Ephemera vulgata, owad pokrywający w lecie rzekę w tak niezmierzonej obfitości, że bieg statków jest nieraz przezeń utrudniony. Do Cissy zbiegają się wszystkie wody, płynące z Karpatów północnowschodnich i wschodnich; dominuje więc w całej połowie wschodniej Węgier, w Banacie z wyjątkiem tylko części najbardziej południowowschodniej, w Siedmio Cisniawa Cisniawa Cisów Cisowa Cisowce Cisowe Cisówek Cisowiec Cisówka Cisowlas Cisownica Cisownik Cisowo Ciss Cissa