Obecny kościół murowany wzniósł dziedzic Ch. Stanisław Zapolski w 1599 r. Wieża na kościele ma datę 1681 r. Cały kościół został wyrestaurowany w 1874 r. W kościele znajduje się grobowiec bez napisu fundatora i syna jego. Par. Ch. dek. sieradzkiego 2220 dusz liczy; do niej należy kościół filialny w Dąbrowie. Dobra Chojne składające się z folw. Chojne, Wiechułki i Stoczki oraz Karczmy na Żeglinie, tudzież wsi Chojne, Bobrowniki i Stoczki. Nabyte w r. 1874, za rs. 110, 000. Rozległośó ogólna wynosi m. 1822, a mianowicie fol. Chojne grunta orne i ogrody m. 223, łąk m. 120, lasy m. 728, nieużytki i place m. 46, razem morg. 1117. Budowli murowanych 16, z drzewa 5. Fol. Stoczki grunta orne i ogrody 433, nieużytki i place m. 12, razem m. 445. m. . Budowli murowanych 2, z drzewa 4. Fol. Wie chułki grunta orne i ogrody m. 112, łąk m. 102, pastwisk m. 33, nieużytki i place m. 13 razem m. 260, budowli murowanych 6, z drze wa 1. Płodozmian zaprowadzony na wszyst kich folwarkach 5polowy; znajdują się pokła dy marglu i torfu; wiatrak. Największa w Król. Pol. plantacya morw 200 tysięcy drzew i ho dowla jedwabników barona Dangla. Wieś Chojne osad 98, gruntu m. 1426; wś Bobro wniki osad 54, gruntu m. 825; wś Stoczki osad 27, gruntu m. 381. A. Pal Chojne, ob. Ochojne. Chojnica, 1. wieś, pow. poznański, 6 dm. , 70 mk. , wszyscy kat. , 28 analf. Kościół paraf. dekanatu obornickiego istniał już na początku XVI wieku; w tymże wieku Jędrzej Przecławski, dziekan katedralny poznański, dziedzic Chojnicy, wystawił kościół murowany. Zachowano w nim dotąd trzy nagrobki, dwa z napisami łacińskiemi, jeden z napisem polskim na cześć 1 Janusza Przecławskiego, 2 Piotra Przecławskiego i 3 Joanny z Sadów Przecławskiej, wszystkie z wieku XVI. Przed Przesławskimi Morawscy, herbu Nałęcz, posiadali Chojnice, po nich Manieccy. W naszym wieku należała do Bilińskich; kasztelan Biliński sprzedał ją rodzinie niemieckiej Treskow. 2. Ch. , gm. i domin. , pow. poznański, 4107 m. rozległości, 3 miejsc 1 Ch. domin. , 2 kolonia Janowo; 3 Łysymłyn Lissmühle; 19 dm. , 261 mk. , 45 ew. , 216 kat. , 113 analf. ; stacya poczt. Chludowo o 4 kil, st. kol żel. Złotniki o 5 kil. , Poznań o 14 kil. M. St. Chojnica, mała rzeka w Prusach zachodnich, dawniej tak zwana, teraz bezimienna; bierze swój początek na południe od Chojnic, płynie w kierunku półn. przez Chojnice i dwa jeziora Zielone i Jelencz, przechodzi przez małe jezioro przy Dunkershagen, gdzie pędzi młyn i tartak, przybiera dopływ z prawej strony z pod Zawiścia, obraca młyn w Jarcewie Zandersdorf, mija Chojniczki Kl. Konitz, pędzi Chójki, wś, pow. koniński, gm. Brzeźno, par. Konin. ob. Bugm. dm. Chójki, pustkowie, pow. ostrzeszowski Słupia. Chójkowy grunt, wś, pow. kolski, gm, dzisław Kolski, par. Osiek Wielki. Chojna 1. wś, pow. maryampolski, Balwierzyszki, par. Gudele. Liczy 6 i 45 mk. 2. Ch. , ob. Chojny. Chojna, niem Choien, wś, pow. wągrowiecki; 41 dm. , 466 mk. ; 63ew. , 395 kat. ; 160analf. Kościół par. dekanatu chcyńskiego dawniej dek. teknieńskiego; obecny wystawiony 1776 r. kosztem Mielżyńskiego. W r. 1608 Oh. była własnością Smoguleckiego. Stac. poczt. Gołańcz o 8 kil; st. kol. żel. Chodzież o 20 kil. Chojna, niem. Choina, mała wś, pow. kartuski, należy do Kistowa, leży przy pograniczu prow. pomorskiej, o 5 i pół mili od Kartuz, st. p. Sulęcin. Chojnackie Budy, ob. Budy. Chojnata, wś, pow. skierniewicki, gm. Kowiesy, par. Chojnata. Posiada kościół paraf. drewniany, erygowany przez Bolesława i Ziemowita książąt mazowieckich. Do czasów pruskich byli przy nim benedyktyni. Par. Ch. dek. skierniewickiego 2111 dusz liczy. Chojnata wola, wś i folw. , pow. rawski, gm. Stara wieś, par. Biała. Leży na prawo od drogi bitej z Rawy do Biały. W 1827 r. było tu 33 dm. , 228 mk. , obecnie liczy 28 dm. . 370 mk. i 342 m. ziemi włośc. Bobra Ch. Wola składają się z folwarków Chojnata wola, Koprzywina, Podsędkowice, Stanisławów i li czą 2296 m. obszaru; w tern 1427 morg. ornej ziemi. Br. Ch. Chojnatka, wieś, pow. skierniewicki, gm. Kowiesy, par. Chojnata. W 1827 r. było tu 9 dm. i 66 mk. Fol. Chojnatka B. lub Choj nata, odległy od Warszawy w. 56, od Skier niewic w. 21, od Mszczonowa w. 9, od rzeki Pilicy w. 30. Nabyty w r. 1876 za rs. 5050. Rozległość wynosi m. 172, a mianowicie grun ta orne i ogrody m. 143, pastwiska m. 1, lasu m. 26, nieużytki i place m. 2. Budowli z drze wa 4, płodozmian 10polowy. A. Pal. Chojne, Chojny, wś, nad rz. Wartą, pow. sieradzki, gm. Bogumiłów, par. Chojne, odl. od Sieradza wiorst 8. W 1827 r. było tu 26 dm. i 328 mk. , obecnie 581 mk. a w tej liczbie katol. m. 273, k. 190, ewang. m. 4, k. 1, starozakonnych m. 6, k. 7. Kościół parafialny murowany. Szkoła elementarna na 40 uczniów. Świeżo założony wielki ogród owocowy i rybołóstwo większych rozmiarów. Gospodarstwo staranne. Parafia tutejsza została założona w 1527 przez Jana Łaskiego biskupa. Przedtem istniała, o ile się zdaje, tylko kaplica, założona przez Jana Łyczeńskiego, wojskiego sieradzkiego, i Ch. należało do parafii w Strońsku. młyn i tartak zwany Funkemühle i uchodzi do jeziora Charzykowskiego, w którem się łączy z rz. Brdą. Nazwę tej strugi obecnie niezna ną śród ludności zniemczonej, podaje Święci cki Opis staroż. Polski I 361; ob. też mapę sztabu gen. pruskiego. Kś. F. Chojnice. niem. Konitz, m. pow. w Prusach Zachodnich, w reg. kwidzyńskiej, położone w żyznej dolinie, milę od rz. Brdy, między dwu jeziorami Według Długosza niedaleko Ch. i Tucholi leży jez. Stworzonagać. Gelenc po niem. Ziegelsee z północy i Selon Zielone, teraz po niem. Mönchsee z południa, z których płynie mała struga do jeziora Charzykowskiego Muskendorfer See, Imię swoje wzięło zapewne od chojny, ponieważ znajduje się w pobliżu obszernych, tucholskich borów. Co do wieku Oh. są jednem z najstarszych miast wschodniego Pomorza, już jako miasto istniały co najmniej w XII albo XI stuleciu; wielki murowany kościół dzisiejszy paraf. budowany jest r. 1205. Zdawna, jak tylko sięga historya, należało to m. do pomorskich książąt. Sambor I ufundował tu wspomniony kościół; w r. 1310 zabrali ję krzyżacy; Polacy odzyskali pokojem toruńskim 1466; pod Prusami zostaje od r. 1772. Za krzyżaków, a poniekąd jeszcze i za polskich czasów, było bardzo warowne opasane dokoła fosami podwójnemi, murami mocnemi i wałami, nazywało się kluczem, bramą Pomorza. Często toczyły się pod Ch. krwawe boje. Kiedy w r. 1433 husyci nawiedzili Pomorze, pierwszy zamek, na który uderzyli, były Chojnice, W mieście znajdował się komtur z Balgi zamek pod Królewcem, przy nim kapelan, który, rzadki zaiste przypadek, odznaczał się celnem strzelaniem ze samopału. Husyci próbowali wszystkich środków, żeby zdobyć miasto. Jezioro północne spuścili głębokim rowem, chcąc się dostać pod mur mniej obronny. Ale zbyt niecierpliwi, przypuścili szturm za rychło, gdy błotniste dno jeszcze nie było wyschło wielu się tam wtedy podusiło. Jakiś hrabia czeski według Długosza zaś Piotr Oporowski, Polak tuż pod murem tonący w błocie, błagał w rozpaczy oblężonych o pomoc i po spuszczonej linie dostał się z czterema szlachty na mur; poczem ich wykąpano, a komtur wspaniałomyślnie obdarzył świeżym ubiorem i wrócić pozwolił do obozu. W zamian za grzeczność husyci uwolnili 500 jeńców. W ten sam dzień przypuszczono jeszcze na innych miejscach trzy szturmy, wszystko, bezskutecznie. Jęto więc odstrzeliwać miasto i pod ziemią podkopywać się do niego; z czterech stron rozstawiono działa, żeby wszystko zniszczyć w krzyżowym ogniu. W ciężkiej trwodze udali się mieszkańcy do tary błagać o zbawienie przed cudownym obrazem Matki Najśw. , który z obawy przed zbliżającymi się dotąd przyniesiono. Jakoż wiele nie ucierpiano od rzucanych pocisków. Kronikarz opowiada nawet, że kula kamienna, większa od wiadra, wpadła pewnego razu do kościoła, gdy lud był zebrany, ale nie przeleciała aż do drugiego końca, tylko, wirując po posadzce, została na środku. Gdy się potem załodze udało zagwoździć jedno z wystawionych dział, poczęli husyci kopać ganek podziemny, ale i w tern przeszkodzili im mieszczanie. Także i ów kapelan celny dopomagał oblężonym, który gdzie tylko spostrzegł przy murach większą liczbę nieprzyjaciół, nadbiegał i wielu zabijał, strzelając z muru. W taki sposób trwało to obleganie 6 tygodni. Nawet posiłki polskie przysłane przeciw krzyżakom od Jana Ostroga, nie pomogły. Ruszyli więc husyci dalej na północ, zostawiając około tysiąca trupów pod warownym grodem, a wyniszczywszy okolicę do ostatniego zob. die aeltere Hochmeisterchronik w Scriptores rerum pruss. III 634 i ks. Kujot, Opactwo pelplińskie 463. Daleko krwawsze walki toczyły się pod Ch. podczas 14letniej pruskiej wojny. Kiedy bowiem r. 1454 miasta pruskie dobrowolnie królowi polskiemu się poddały, same tylko prawie Chojnice się sprzeciwiały. Postanowiono przeto na zjeździe łęczyckim d. 1 maja siłą zdobyć to miasto. Zebrano liczne wojsko z Wielkopolan; król sam objął dowództwo. Gdy stanęli pod Ch, , radzono, aby stojące opodal na Pomorzu wojska zaciężne krzyżackie wpuścić raczej do fortecy i ogłodzić, sprowadziwszy zewsząd wojska polskie. Ale gdy 5tysięczny hufiec Litwinów przybył, a Jan Koniecpolski i Wielkopolanie boju się naparli, pochwalając się, że batami swych woźniców nieprzyjaciół rozpędzą, wydano bitwę nadciągającym krzyżakom. Zrazu Polacy byli szczęśliwi, ale gdy załoga chojnicka z tyłu uderzyła, zupełnie zostali porażeni dnia 18 września. Polegli Piotr ze Szczekocin, podkanclerzy, Jan Zawisza, syn Czarnego, Jan Rydzyński, Leliwa Jan Dąbrowski, wielka liczba dostała się do niewoli. Zabrano cały bogaty obóz, a z nim do czterech tysięcy wozów różnemi kosztownościami naładowanych. Sam król Kazimierz, zbytnie się narażając, z ledwością ocalał. Drugi raz nadciągnął Kazimierz Jagiel, z wojskiem zdobywać Ch. r. 1461, musiał jednak po 14 dniach wrócić do Polski gdzie mu umarła matka. Dopiero w r. 1466, kiedy po trzeci raz król nadszedł, zdobyto miasto d. 28 września, najbardziej przez rzucanie strzał palnych, któremi czwartą część domów zapalono. R. 1520 Schonenberg, idący z posiłkami dla Alberta księcia pruskiego, aby mu napowrót zdobyć Pomorze, gdy nie zastał tu żadnej załogi, miasto opanował. Lecz wkrótce wyprawiony w te strony Chójki Chojne Chojnica Chojna Chojnackie Budy Chojnata Chojnatka Chojnice