wimko, Margonin, Rataje, Zbyszewice. Ludność ogólna powiatu wynosiła w r. 1875, 54, 328 mk. , z tych na miasta same przypadało 20, 563 mk. ; w r. zaś 1871 ogółem było 52, 750 mk. , 25, 653 męskiej ludności, 27, 097 żeńskiej, 31, 259 ew. , 18, 693 kat. , 102 dysydentów, 2696 żydów. Na milę kwadratową wypada mniej więcej 2, 700 ludności; powiat chodzieski należy do powiatów najmniej zaludnionych w w. ks. poznańskiem. Gmin jest w ogóle 129 do r. 1875 przybyły 4 gminy dominialne gmin miejskich 6, wiejskich 89, dominialnych 34 do r. 1875 przybyły 4, jest ich odtąd 38, 5178 dom. mieszk. w r. 1875, 5366 dm. . Pod względem narodowości ludność niemiecka znacznie przeważa; mianowicie po miastach jest prawie całkiem zniemczona. Miasta powiatu są Budzyń Budsin, Chodzież Kolmar i P. , Margonin, Szamocin Samotschin, Piła Schneidemühl nad Głdą Kyddow, Ujście lub Uść Usch nad ujściem Głdy do Noteci; miasta te w r. 1871 miały razem 18, 711 mk. Głównem zatrudnieniem mieszkańców osad wiejskich jest rolnictwo, handel wodny na Noteci i Głdzie i chów bydła. Po miastach rzemiosła, przemysł, nawet fabryki w widocznym są postępie, co się mianowicie odnosi do największego miasta Piły, cokolwiek także do Chodzieżą, mniej daleko do reszty. Powiat jest podzielony na 4 mniejsze obwody czyli komisaryaty Chodzież, Szamocin, Piła, Budzyń. Chodzież miasto jest siedzibą prawie wszystkich władz administracyjnych, landrata, poborcy powiatowego, budowniczego, kontrolera katastru, fizyka i weterynarza pow. ; cyrulik zaś powiatowy i inspektor szkólny mieszkają w Pile. Sądy okręgowe od 1 października r. 1879 są umieszczone w Pile, Margoninie i Chodzieżu; sądy te są podwładne sądowi ziemiańskiemu kolegialnemu umieszczonemu w Pile. Aż do nowej organizacyi sądowej w Pile znajdował się sąd powiatowy kolegialny z komisyami w Chodzieżu i w Margoninie. Powiat chodzieski liczy 10 parafij katolickich i 6 kościołów filialnych. Parafie są w dyecezyi poznańskiej Budzyń, Chodzież, Margonin, Piła, Piłka, Ujście; filialne kościoły są we wsiach Biała góra Grosse Wittenberg, Daleszewo, Lubionka, Pokrzywnica Krummfliess, Zawada Springberg, Wyszyna Wischin; w dyecezyi gnieźnieńskiej są parafie Żon, Jaktorowo, Morzewo, Śmiełowo. Protestanckie parafie, tworzące dyecezyą chodzieską, są Chodzież, Sokołowo Jankendorf, Margonin, Piła Schneidemühl, Ujście Usch, Zachas Zachasberg, Wielki Mierkowiec, i dwie w powiecie wągrowieckim położone Wągrowiec i Gołańcz. Szkoły wyższe są w Pile ob. Piła miasto t. j. gimnazyurn filologiczne i średnia szkoła żeńska rządowa. Po mniejszych miasteczkach i wsiach szkoły elementarne są pod nadzorem inspektora powiatowego, mającego siedzibę w Pile. Na 52, 750 mieszkańców i 14, 540 dzieci niżej 10 lat było w r. 1871, 11, 654 analfabetów. Powiat ma 6 księgarń, 3 czytelnie, 2 drukarnie. Rozległość całego powiatu obejmuje 428, 418 morgów magdeb. Większa własność wynosi mniej więcej 183, 150 morg. , w tem policzone królewszczyzny morg. 50, 473. Od r. 1848 wyszło z rąk polskich 14, 752 morg. Obecnie tylko dwa majątki jeszcze do polskich właścicieli należą Próchnowo, fideikomis, do hr. Potulickiego, i Wyszyna do hr. Baczyńskiego, ordynacya, razem 31, 990 morg. Dobra rządowe podzielone są na amt ekonomiczno poborowy Piła i amt Podstolice. Do rządu należy także rozległy las pod Podaninem; obok tego istnieją jeszcze lasy prywatne pod Zelgniewem, Dziembowem, Chodzieżom, Oleśnicą, Margoninem, Szamocinem i Jabłonowem. Gorzelnie mają Pietrunki Pietrunke, Jaktorowo, Podstolice, Dziewoklucz Siebenschösschen, Próchnowo, Wyszyna, Jabłonowo, Dziembowo, Szamocin, Strzelice Strelitz, Leśnice, Nikelskowo, Rzadkowo; browary Piła, Rękawice, Chodzież, Szamocin, Margonin; młyny Chodzież, Piła 3, Szamocin; piły Chodzież, Nadolnik, Piła 3, Szamocin; cegielnie Chodzież 3, Budzyń, Lucienhof, Szamocin, Piła 4, Aschenfort, Sypniewo, Jabłonowo, Węglewo Kahlstaedt, Leśnice, Strzelice, Borowskie Olędry, Brody Brodden, Morzewo, Rzadkowo 2, Smiełowo Schmilau 2, Stewy Stowen, Ujście Nowa wieś Uschneudorf, Ujście Olędry Usch Hauland, Notecki młyn Wilhelmshöhe; piece wapienne Szamocin, Margonin; farbiernie Piła, Ujście dominium, Chodzież 2, Szamocin, fabryki octu Szamocin, Piła; fabryki mączki Zelgniewo, Piła; fabrykę fajansów Chodzież dominium; fabryki szkła Dziembowo i Neufriedrichsthal; hutę żelazną Żelazna huta Auerbachshütte. Bite gościńce, utrzymywane kosztem państwa berlińskobydgoski łączy Chodzież z Czarnkowem i Wyrzyskami i przechodzi przez Piłę; z funduszów prowmcyonalnych; idący z Wągrowca przez Margonin, Szamocin, Białośliwie, łączy Chodzież z Wągrówcem i Wyrzyskami; idący z Wałcza Dentsch Krone do Chodzieża; łączący Chodzież z Obornikami prowadzi przez Piłę, Ujście, Chodzież i Budzyń. Koleje żelazne kolej wschodnia Ostbahn ze stacyą główną w Pile; mniejsze stacye są w Kaczorze Erpel, w Skórce Schönfelde i Stewach Stoewen. Kolej poznańskobelgardzka, prowadząca z Poznania do pomorskiego miasta Belgardu, przerzyna powiat na przestrzeni 60 kil. , ze stacyami w Budzyniu, Chodzieźu i Pile. Urzędy pocztowe pierwej klasy w Pile, trzeciej klasy w Budzynia Cho dzieżu, Margoninie, Szamocinie, Ujsciu; agen tura pocztowa w Śmiełowie Schmilau. Urzę dy telegraficzne drugiej klasy w Pile; stacye telegraficzne w Chodzieżu. Margoninie, Sza mocinie, Ujściu. Większa połowa powiatu chodzieskiego należała do dawnego wojewódz twa poznańskiego z miastami Piłą, Ujściem Budzyniem na przestrzeni 10, 36 mil. kwadr. , mniejsza połowa 9, 50 mil. kwadr. , do dawne go województwa gnieźnieńskiego z miastami Chodzieżom, Margoninem i Szamocinem. Lu dność ogólna pow. chodzieskiego wynosiła w r. 1831 głów 33, 430, na milę kwadr. przypadało wówczas 1660 m. ; miejska wynosiła 11, 735, wiejska 21, 605; katolicka 12, 386, protestancka 18, 283, żydowska 2, 761. Z ludności katoli ckiej w tymże roku miejska wynosiła głów 4, 214, wiejska 8, 172, z ludności protestanckiej miejska 13, 387, wiejska niespełna 5000. Z ży dowskiej miejska głów 2, 725, wiejska 36. W r. 1837 ludność ogólna wynosiła głów 37, 859, na mili kwadr. 1880; miejska 12, 584, wiejska 25, 275; w 6 latach przybyło 13, 25 pro centów ludności, miejskiej 15, 75, wiejskiej 16, 5. Domów mieszkalnych było w r. 1831 miejskich 1, 251, wiejskich 2, 397 ogółem 3, 648; w r. 1837 liczono 4000. Pod względem archeologicznym badano i przedmioty ciekawe wykopano w Jabłonowie i Miłosławiu pod Ujściem; w Laskowic pod Szamocinem, w Sza mocinie, w Ujściu, w Żelgniewie, w Zoniu pod Margoninem Zon. M. St. Chodziłonie, okrąg wiejski w gm. Pokrowie, pow. lidzki. liczy w swym obrębie wsie Domejki, Taniewice, Poddęby, Szóstakowce, Chodziłonie, Ugolniki, Zamościany, Zieniapisze, Syrnie, Połujanowce, Lenciszki, Ostaniszki, Podhaliszki, Szyszkowszczyzna, Przechody i oko lice Kupry, Wojniłowce, Chodziłonie, Szósta kowce, Przechody. T. O. Chodziszewo, niem. Kutschkau, l. gm. , pow. międzyrzecki, 3 miejsc 1 Ch. wieś; 2 Łagowice wieś; 3 Nowyświat Neuewelt kolonia; 68 dm. ; 444 mk. , 44 ew. , 400 kat. ; 50 analf; kościół parafialny dekanatu zbąszyńskiego. 2. Ch. , domin. , pow. międzyrzecki, 1866 morg. rozb. ; 5 dwu; 56 mk; 14 ew. , 42 kat; 18 analf. Stac. poczt. Suchy Lutolek Dürrlettel o 2 kii, gość. w miejscu; stac. kol żel. Zbąszyń Bantschen o 16 kil Choien, ob. Chojna. Choina, Choino, ob. Chojna, Chojno. Choinka, wś, pow. lubelski, gm. Konopnica, par. Czwartek. Choino, ob. Chojno ChoinoBuden, ob. Budy. Choja, wś, pow. siedlecki, gm. Czuryły, par. Zbuczyn. W 1827 r. było 19 dm. , 102 mk. ; obecnie 18 dm. , 113 mk. i 531 mog obszaru. Br. Ch. Chojane lub Chojany, okolica szlachecka, pow. mazowiecki, gm. Chojany, par. Kulesze. W obrębie jej leżą Ch. Bąki, Ch. Gorczany, Ch. Pawłowięta, Ch. Piecki lub Piecuchy, Ch. Sierocięta, Ch, Stankowięta. Dawniej były je szcze Ch. Bozuty i Ch. Górki. W 1827 roku Ch. Bąki liczyły 8 dm. , 39 mk. , Ch. Gorczane 10 dm. 78 mk. , Ch. Pawłowięta 19 dm. 105 mk. , Oh. Piecki 20 dm. , 109 mk. , Ch. Sierocięta 13 dm. 74 mk. , Ch. Stankowięta 18 dm. 144 mk. Gmina Ch. należy do s. gm. ok. II w Wyso kiem Mazowieckiem, od m. pow. odl. 10 w. Ludn. 5863. Br. CL Chojeczno, okolica szlachecka, pow. węg rowski, gm. Grębków, par. Niwiska. W obrę bie jej leżą wsie Oh. Sybillaki, które miały w 1827 r. 17 dm. , 86 mk. ; obecnie zaś liczą 14 dm. , 134 mk. i 684 morg obszaru; Ch. cesarze, które w 1827 r. liczyły 10 dm. i 45 mk. , obec nie zaś 10 dm. , 120 mk. i 398 morg obszaru. Fol. Ch. Jagodne lit. A z wsią tegoż nazwiska Rozległość wynosi m. 240 a mianowicie grun ta orne i ogrody m. 140, łąki m. 25, pastwisk m. 5, lasu m. 61, nieużytki i place m. 9; wś Chojeczno Jagodne lit. A. osad 21, gruntu m. 32. Fol. Ch. Jagodne lit. B, nabyty w r. 1858 za rs. 6, 300 rozległość ogólna m. 264; budowli folwarcznych jest 8. Fol. Ch. Jago dne lit. CD z wsią Chojeczno rozległość ogól na wynosi m. 527, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 256, łąki m. 98, pastwiska m. 7, lasu m. 58, zarośli m. 80, nieużytki i place m. 28. Budowli dworskich mur. 7; wś Chojeczno osad 18, gruntu m. 3. A. Pal. Br. Ch. Chojeniec, wś, pow. chełmski, gm. i par. Siedliszcze, od m. Lublina w. 42, od Chełma w. 28, od st. poczt. Piaski w. 14, od dr. żel. w Łukowie w. 91, od rzeki Wieprza w. 3. Folw. nabyty w r. 1865 za rs. 16, 950. Rozległość wynosi m. 1, 414, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 200, łąk m. 472, pastwisk m. 145, lasu m. 559, zarośli m. 24, nieużytki i place m. 12. Budowli murowanych 1, z drzewa 9; wś Ch. odsad 29, gruntu m. 772. R. 1827 miała 21 dm. , 87 mk. Do r. 1859 tworzył Oh. osobną parafią gr. un. dek. lubelskiego. Zowią też Oh. Chojęcin. A. Pal. , Br. Ch. Chojenko 1. wś, pow. rypiński, gm. Chrost kowo, par. Ruże, liczy 4 dm. , 37 mk. 2. Ch. lub Hojenko, wś, pow. gostyński. gm. Rataje, par, Gostynin. . Posiada szkołę początkową; w r. 1827 było tu 6 dm. i 82 mk. Br. Ch. Chojenko, por. Chojno i Choinko. Chojewo, wś, w pow. bielskim gub. grodz. , prawie na pół drogi między Boćkami a Brańskiem. Chojęcin, ob. Chojeniec. Chodzież Chodziłonie Chodziszewo Choien Choina Choinka Choino Choja Chojane Chojeczno Chojeniec Chojenko Chojewo Chojęcin