dnym ciosom. Szczegóły tych bitew gorących, bohaterskich poświęceń, osobną księgę stanowić mogą, dla tego nie możemy ich tu powtarzać. Dość powiedzieć, że nieraz w stanowczej chwili sędziwy Chodkiewicz sam prowadził do boju chorągie swoje i zwycięzkim pogromem rzucał postrach na pohańców. Dumny Osman, poniósłszy wielką klęskę, po gniewie i wściekłości napełniał wspaniały namiot wrzaskliwym płaczem. Chodkiewicz, starością, trudami i chorobą złamany, po ostatni raz zsiadł z konia i zaległ łoże boleści. Schorzałego bohatera złożono na wóz i przewieziono do zamku chocimskiego; mężne rycerstwo cisnęło się do niego, zawodząc rzewliwym płaczem. Tu złożył dnia 23 września buławę z władzą najwyższego hetmaństwa w ręce Lubomirskiego i Bogu duszę oddał. Ukrywano śmierć Chodkiewicza jeszcze, gdy Turcy 28 września straszny szturm przypuścili, i walka mordercza od świtu do zachodu słońca trwała, ale odparci z ogromną stratą zostali. Te klęski, głód w obozie tureckim i zimno, zmusiły sułtana Osmana do zawarcia pokoju, którego i Polacy życzyli sobie, bo brak amunicyi czuć się dawał, gdy zostawała jedna tylko beczka prochu. Stanisław Żurawiński, kasztelan bełzki, i Jakób Sobieski, wojewodzie lubelski ojciec króla Jana III, wysadzeni jako komisarze Rzeczypospolitej, podpisali warunki pokoju d. 9 października 1621 roku. Główne warunki były przymierze zaczepne i odporne; Kozacy powstrzymani od napadu granic tureckich być mają, jak nawzajem Tatarzy; granice stale oznaczone zostaną; na hospodarów wołoskich wybierani będą ludzie baczni i spokojni, którzyby z dawnych wieków królowi polskiemu i Rzeczypospolitej winną oddawali powolność; Chocim zwrócony być ma hospodarom wołoskim; pokój wieczny. W tych samych miejscach za panowania Michała Korybuta w r. 1673, marszałek i hetman wielki koronny Jan Sobieski odniósł pamiętne zwycięztwo. Dziewiątego listopada stanął z chorągwiami swemi pod warownym obozem tureckim, w którym zawarło się przeszło 30, 000 turków, wybór walecznych pohańców. Równo z brzaskiem dnia generał artyleryi Kącki rozpoczął ogień armatni. Książę Dymitr Wiśniowiecki, hetman polny, dowodził prawem skrzydłem, środek trzymał Jabłonowski, wojewoda ruski, lewe skrzydło wiedli hetmani litewscy, piechotę pod same poprowadzili okopy, a konnicę na otwartsze pole. Hetman wielki Sobieski, pierwszy raz i ostatni zsiadłszy z konia, wiódł pieszo z szablą w ręku piechotę. Wprowadziwszy piechotę na okopy, sam dosiadł konia. Długo wahało się zwycięztwo, bo Turcy dzielnie dotrzymywali pola; cały dzień ten trwała zawzięta walka i zdobyto część tylko wałów. Cho. Zachód słońca przerwał bitwę. Wiatr mroźny z deszczem i śniegiem bił noc całą na wojsko stojące w szyku pod bronią. Nazajutrz skoro świt, w dzień św. Marcina, rozpoczęto nanowo walkę. Piechota resztę wałów, jakkolwiek z wielką stratą, zdobyła i zrobiła przystęp otwarty dla jazdy. Czekał na to tylko wojewoda Jabłonowski, w 15 chorągwi husarskich wjechał na czele, a dawnym zwyczajem kazawszy złożyć kopie w pół ucha końskiego, skoczył z kopyta na zbite i nieprzełamane dotąd szeregi janczarów. Janczary zasłonili się ostrokołami, ale przesadziły je dzielne rumaki hussaryi. Dotrzymywali pola, dopóki o ich pierś nie zaczęły się kruszyć kopie, których trzask odbijał jakoby grzmot bliski. Hussejn, wódz turecki, pierwszy zemknął; Kijaja, dowódzca janczarów, wskroś w gardło przeszyty kopią i Janisz basza, w piersi ugodzony, zginęli. Padł popłoch na Turków; złamani w ucieczce szukali ocalenia i ginęli w ogólnej już nic bitwie, ale rzezi. Zdobyto obóz cały i bogate łupy. Hetman Sobieski, w namiocie, na papierze i piórem Hussejna, doniósł o zwycięztwie świetnem podkanclerzemu koronnemu. Król Michał Wiśniowiecki już nie żył. Pogrom ten Turków dał koronę Sobieskiemu. Dwa zwycięztwa pod Chocimem były to walki krzyża z pohańcami, cywilizacyi z barbarzyństwem, które podkopały potęgę bisurmańską, a tej ostatni cios zadał tenże sam bohater w dziesięć lat później, w pamiętnej odsieczy Wiednia. Chodkiewicz, Lubomirski i Sobieski oto bohaterowie chrześciańscy, którzy ocalili Europę od przewagi księżyca. Wyprawę pierwszą chocimską zachowały liczne Dyaryusze, jak Jakóba Sobieskiego i w. i. Naruszewicz w życiu J. K. Chodkiewicza szczegółowo opisał tę walkę krwawą. Wypadek ten znakomity był treścią i utworów poetycznych. Ignacy Krasicki napisał poemat p. n. Wojna chocimska, a w r. 1850 ukazał się prawdziwy poemat bohaterski w X częściach, pod tymże napisem, Wacława Potockiego Dopełniono z Encykl. Orgelbranda. Chocimierz, Chocimirz z Sielcem, mko, pow. tłumacki, leży przy gościńcu powiatowym JezierzańskoZabłotowskim TyśmienicaHorodenka, nad potokiem Chocimirką, od Tłumacza o 2 mile na południowy wschód, od Obertyna na północ o 1 milę. Przestrzeń pos. wiek. roli ornej 992, łąk i ogr. 199, pastw. 39, lasu 1389; posiadłość mniejsza roli ornej 2507, łąk i ogr. 393, pastwisk 57 m. ; leży w urodzajnej i ciepłej okolicy, na początku Pokucia. Ludności rz. kat. 300, gr. kat. 1627, izraelitów 298 razem 2225. Parafia rzym, katol. założona w 1602 roku przez Wojciecha Chocimierskiego, starostę lubaczowskiego. Do tej parafii należą Borodyczyn, Bortniki, Isaków, Piotrów, Siekierczyn, Podwerbce, Paćniki, Zabokruki, Żywaczów. W całej parafii jest rz. kat. 1257, akat. 4, Izrael 284; w Borodyczynie jest kaplica; parafia ta należy do dek. horodeńskiego. Gr. kat, par. należy do dek. żukowskiego, liczy 1516 wiernych. Jest tu szkoła 1klasowa. W pobliżu tego miasteczka zaszła w 1624 roku bitwa z Tatarami. A. H. Kirkor badał tu jaskinie, mogiły, kurhany, wykopaliska. Opisał czaszki Izydor Kopernicki. Tuż za ogrodem, na wschód od dworu, na zachód od kurhanów, dwie olbrzymie skały malowniczo się wznoszą, prawie równolegle, przedzielone wązkiem przejściem, jakby korytarzem; przy zakończeniu zaś jednej ze skał jest otwór szeroki na pięć metrów, prowadzący do jaskini, zarzuconej znacznemi odłamami skał Kirkor, Pokucie, str. 8. Chocimirka, potok, ma leśne źródła na płd. zach. miasteczka Chocimirza, w okr. horodeńskim, u stóp płn. wsch. wzgórza Puźnicką zwa nego 386 m. , płynie na półn. wsch. przez Chocimirz, zabierając wody stawów chocimirskich; poczem zwraca się na półd. wsch. , opłukując płd. stoki Wilczej góry, wznoszącej się w półn. wsch. stronie nad Chocimirzem, do wys. 322 m. npm. , dostaje się w obr. gm. Żabokruków, gdzie opływa płd. stoki wzgórza Zabokruków 296 m. , tworząc łuk na połd. wy gięty, a przyjąwszy z pr. brzegu potok Okna, zwraca się łąkami na półn. wschód, w którym to kierunku przez gra. Harasimów i Niezwiska zdąża do Dniestru. Nad lewym jego brze giem przy ujściu, naprzeciw Niezwisek, wznosi się znaczne wzgórze Wiwaczów 317 m. , stro mo spadające do Dniestru. Oprócz potoku Okna przybiera z pr. brz. jeszcze wody Czortowca i Woronowa a niegdyś jeszcze Krwawy potok z pod Bałahorówki. Długość biegu 19 kil. Br. G. Chociml, wieś w powiecie witebskim, z kaplicą katolicką witebskiej parafii św. Antoniego. Chocimów, wś i folw. , pow. opatowski, gnu Waśniów, par. Kunów, Posiada gorzelnię. W 1827 r. było tu 13 dm. , 83 mk. , obecnie liczy 19 dm. , 161 mk. Dobra Ch. składają się z folw. Chocimów, Biechów, Świeszkowice, Strupice i Gaj, wsi Chocimów, Biechów i Strupice, odległe od Radomia w. 50, od Opatowa w. 24, od Ostrowca w. 8, od drogi bitej suchedniowskolubelskiej w. 3, od Wisły w. 50. Rozległość dóbr wynosi m. 1575, a mianowicie folw. Chocimów grunta orne i ogrody m. 349, łąk m. 9, pastwisk m. 23, lasu m. 133, nieużytki i place m. 13 razem m. 527. Płodozmian 14polowy. Budowli dworskich murowanych 5, z drzewa 15. Folw. Biechow grunta orne i ogrody m. 249, łąk m. 1, zarośli m. 13, nieużytki i place m. 17 razem m. 380, płodozmian 4polowy. Budowli murowanych 5, z drzewa 6. Folw. Swieszkowice grunta orne i ogrody m. 344, łąk m. 10, pastwisk m. 1, nieużytki i place m. 9 razem m. 364; płodozmian 4polowy, budowli dworskich murowa nych 2, z drzewa 6; folw. Strupice grunta orne i ogrody m. 303, łąk m. 25, nieużytki i place m. 8 razem m. 336; płodozmian 4polowy. Budowli murowanych 1, z drzewa 7. Folw. Gaj grunta orne i ogrody m. 60, łąk m. 4, nieużytki i place m. 4 razem m. 68. Płodo zmian 4polowy, budowli z drzewa 3. Wieś Chocimów osad 11, gruntu m. 188; wś Bie chów osad 6, gruntu m. 138; wś Strupice osad 24, gruntu m. 426. A. Pal. Chocimsk, mała mieścina na samej granicy gub. smoleńskiej, pow. klimowicki. Należała niegdyś do starostwa krzyczewskiego; późniejsi dziedzice Hołyńscy fundowali tu kaplicę katolicką. Starożytne, bo wspominane w akcie wstąpienia na tron Świdrygiełły. Chocin, Chotin, wś, pow. rówieński, z kaplicą katol. parafii Równe. Chocin, wieś, pow. kałuski, leży nad rzeką Łomnicą, przy kolei żelaznej Arcyksięcia Al brechta i przy gościńcu stryjskostanisławow skim, o ćwierć mili na wschód od Kałusza. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 245, łąk i ogr. 31, pastw. 93; pos. ran. roli ornej 591, łąk i ogr. 249, pastw. 145 m. Okolica piękna, gdyż dolina Łomnicy należy do najładniej szych na podgórzu wschodniem galicyjskiem, ziemia więcej trawom pastew. niż zbożu sprzy jająca. Ludności rz. kat. 85, gr. kat. 870, izrael. 54 razem 1009. Należy do rz. kat. parafii w Kałuszu, gr. kat. parafią ma w miej scu, do której należy miejscowość Zagórze, 354 dusz gr. kat. obrząd. ; par. ta należy do dek. kałuskiego. Wieś ta ma szkołę niezreorganizowaną i kasę pożycz. z funduszem zakł. 287 złr. Są tu okazałe ruiny starożytnego zamku. B. R. Chocina, Chociń, niem. Chotzen Fluss, rzeczka w Prusach Zachodnich, początek bierze przy Wierzchocinie Oberchotzen w powiecie. człuchowskim, płynie w kierunku południowowschodnim przy podleśnictwie Borowy młyn Heidemühl; pod szklaną hutą, zwaną także Borowy młyn, przyjmuje po lewej stronie strugę z pod Prądzony i Osusznicy, mija Bindugę, Zielon Grünchotzen, Dzięgiel i uchodzi do jeziora Karsin, przez które płynie rzeka Brda. Długość Ch. wynosi około 2 i pół mili. Chociński młyn, niem. Chotzermühle, pow. człuchowski, nad rzeczką Chociną, która wpa da do jeziora Karsin, folw. należący do Ma łych Konarzyn, par. Konarzyny, ma 4 domy mieszk. , kat. 111, ew. 126. Kś. F. Chociszew, 1. folw. donac. i kol. , pow. łęczycki, gm. Chociszew. par. Parzęczew; folw. Chocimierz Cho Chocimierz Chocimirka Chociml Chocimów Chocimsk Chocin Chocina Chociński młyn Chociszew