wów i narzędzi rolniczych w Sztabinie. Rękodzielnictwo ogranicza się na zaspakajaniu miejscowych i to najprostszych jedynie potrzeb. Wieśniacy zajmują się tkactwem i pę dzeniem smoły; handel koncentruje się w A. i nie przedstawia godnych uwagi rezultatów. Komunikacyjne środki stanowią przedewszystkiem rzeki spławne Niemen, Biebrza i kanał augustowski przerzynający powiat na długości 98 wiorst; obok tego przecinają powiat trakt bity kowieński w zach. stronie i króle wiecki we wschodniej; łączy je droga poczto wa na Lipsk i Sopoćkinie idąca. Ludność ogólna wynosi 65, 690 na milę 1781 dusz, w tej liczbie mężczyzn 33, 402, kobiet 32, 253. Województwo A. powstało po utworzeniu Kró lestwa kongresowego w 1816 r. i trwało do 1837, w którym zostało zamienione na guber nią t. n. Gubernia augustowska, jedna z pię ciu za dawnego podziału Królestwa, utworzoną została z województwa augustowskiego w 1837 roku, w skutek zaś nowego podziału w 1866 r. zniesioną została a na jej miejsce utworzono dwie gubernie suwalską i łomżyńską. Leśnictwo augustowskie dzieli się na trzy stra że Szczebra, Sajenek i Swiderek. 2. A. , wś, donacya, gm. Kozienice, w pow. kozienickim. 3. A. , folw. , pow. włodawski, gmina Włodawa, przestrzeni morg. 748. 4. A. , por. Augustowo. B. Ch. Augustów, wielka wieś, pow. bielski, gub. grodzieńska, niegdyś starostwo. Augustów, ob. Mosty Wielkie. Augustówek, wś, pow. grodzieński, niedaleko Grodna, za Niemnem. Ma kapl. katol. parafii franciszkańskiej w Grodnie i dawny pałacyk myśliwski Stanisł. Augusta. Zostaje w posiadaniu 0 Brien de Laccych. Augustówka, wś, pow. brzeżański, o 1 kil. od Pomorzan, własność hr. Stan. Potockiego, parafia gr. kat. dek. brzeżańskiego z filiami Chorościec i Chorobrów. Augustowo, wś, pow. ostrowski, gm. Długosiodło, ludności 192. Augustowo, Augustów, po łotew. Augustowa, wś, pow. lucyński, par. Birże, z kaplicą filialną, własność Benisławskich wraz z sąsiednią wioską Uzulniki. Augustowo, niem. Augustenau, 1 A. , wś, pow. chodzieski, 13 dm. ; 109 mk. ; 98 ew. , 11 kat. ; 20 analf. 2. A. , folw. , pow. mogilnicki, ob. Broniewice. 3. A. , niem. Augustenhof, folw. , pow. wyrzyski, ob. Grabów. 4. A. , niem. Augustenhof, folw. , pow. wyrzyski, ob. Liszkotowo Witzleben. 5. A. , niem. Augustenhof, folw. , pow. wągrowiecki, ob. Rombczyn. 6. A. , wieś, pow. kościański; 14 dm. ; 104 mk. , 18 ew. , 86 kat; 138 analf. 8. A. , folw. , pow. międzychodzki, ob. Lubosz. 9. A. , osada, powiat wschowski, ob. Kłody. M. St Augustowo, 1. po niem. Augustenhof, folw. , pow. brodnicki, należy do Polskiego Brzozia, mieszk. 52 katol. , 7 ewang. 2 A. , folw. , pow. brodnicki, należy do Gołubia, 25 mieszk. katol. 3. A. , wś szlach. , pow. złotowski, powstała ok. 1766 na miejscu wyciętego lasu dębowego, 693 ha rozl. , mieszk. 121 katol. , 21 ewang. , własność Dybińskiego. 4. A. , folw. , pow. kartuski, do Mściszewic należący. M. G. Augustowska puszcza, jestto obszar leśny, zawarty między kanałem augustowskim od zachodu, rzeką Biebrzą od południa, Niemnem od wschodu i systemem wodnym Czarnej Hańczy od północy. Augustów, Lipsk, Sopoćkinie, Grodno leżą na jej krawędziach niejako. Wewnątrz, prócz nielicznych osad smolarskich, niema siedzib ludzkich i to na przestrzeni około 40 wiorst wszerz i do 24 w. wzdłuż. Liczne strumienie i rzeczki odprowadzają wody leśne do Biebrzy i Hańczy czarnej. Jeziora spotykamy tylko na kwawędziach, wewnątrz zaś jedynie błota i bagna Wilcze bagno. B. Oh. Augustowskie albo Knyszyńskie jez. , pow. białostocki, na półn. zachód od Knyszyna, zwane też Czechowizna; miało być wykopane za Zyg. Augusta przez jeńców wojennych; lud utrzymuje, że Twardowski wykopał je w ciągu jednej nocy przy pomocy złego ducha. Augustowski powiat, gubernia, województwo, leśnictwo, ob. Augustów. Augustowski kanał miał na celu połączenie Wisły z Niemnem dla zabezpieczenia handlu Królestwa od przeszkód, jakie mu stawiał system celny pruski. Bierze on początek przy wsi Dembowo, przy ujściu Netty do Biebrzy, na granicy gub. suwalskiej i grodzieńskiej, gdzie znajduje się główna przystań dla statków. Za Augustowem Netta łączy się z jeziorami Necko, Białe, Studzieniczne, Orlewo, Paniewo, Krzywe i Mikoszewo. Po wyjściu z nich kanał przerzyna trakt warszawskokowieński i za pośrednictwem przekopów łączy ze sobą szereg jeziór, poczem wchodzi w wypływającą z nich Czarną Hańczę, której koryto opuszcza koło wsi Kurzyniec i wielkim przekopem dosięga Niemna, o 3 mile poniżej Grodna i 2 mile od osady Sopoćkinie. Połączenie z Wisłą ma miejsce za pośrednictwem Biebrzy, która, przyjąwszy Nettę, wpada pod Wizną do Narwi, prowadzącej swoje wody do Wisły pod Modlinem. Cała ta droga wodna ma 438 wiorst długości, lecz nie przynosi obiecywanych korzyści a po zbudowaniu kolei żelaznych straciła do reszty swe znaczenie i dziś służy tylko dla wewnętrznego, bardzo słabego ruchu handlowego, gdyż brak wody nie dozwala krążyć większym statkom i żeglować po kanale pożądaną szybkością. Ponieważ poziom wód kanału jest o wiele wyższym niż w rzekach z nim połączonych, przeto zbudowano na 175 wiorstach całej długości kanału 21 śluz, długich na 156 st. i szerokich na 20 st. Głów nym zbiornikiem wody dla zasilenia kanału jest jezioro Serwa u W. Pola Ferwa, które w razie potrzeby za pomocą śluzy Suchorzeczka może zapełnić cały kanał. Główniejsze inne śluzy są Dembowo, Sosnowo, Borki, Biało brzegi, Augustów, Przewięż, Swoboda, Gor czyca, Perkuć, Mikoszówek, Kudrynki, Ku rzyniec, Dąbrówka i Niemnowo. Budowa ka nału rozpoczętą została w 1824 i prowadzona była przez osobny korpus inżynierów pod kie runkiem generała Maletskiego przez 6 lat do 1830. Po przerwie wywołanej wojną 1831 r, roboty dalsze prowadził Bank Polski od 1833 do 1839 r. Koszta budowy do 1830 r. wyno siły 1, 500, 000 rs. , ogólny zaś koszt 2, 048, 429 rs. , nie licząc drzewa dostarczonego z lasów rządowych i płacy inżynierów. Zarząd miej scowy kanału mieści się w mieście Augu stowie. B. Ch. Angustshöhe, folw. , pow. babimoski, ob. Babimost Aupistusburg, folw. , pow. szamotulski, ob. Obrzycko. Augustwalde, folw. , pow. bydgoski; 1635 morg. rozl. , 5 dm. , 52 mk. , 12 ew. , 40 kat, 35 analf. Bydgoszcz o 15 kil. Augustwalde, wś na Pomorzu, st. dr. żel. z Krzyża do Starogrodu, o 37 kilometrów od Krzyża. Augustynki, osada, pow. wschowski; 10 dm. , 67 mk. ; 7 ew. , 60 kat. ; 16 analf. Augustynowice, Augustynki, niem. Austinsdorf, Augustinken, folw. , pow. chełmiński, nale ży do Płużnicy, 486 ha. rozl. , przy szosie z Chełmna do Wąbrzeźna, mieszk. 103 katol. , 63 ewang. W pobliżu była jeszcze na po czątku XIX w. osada Kwiatki, która się potem zlała z A. M. G. Augustynowo, Augusthof, folw. , pow. ostródzki, okr. reg. królewieckiej, pod Rychnowem. Aukąjm, Tak się zwał, według pisarzy litewskich, zamek warowny nad Dubissą, na górze Pilkałnas, tuż pod Betygołą dzisiejszą, w którym Żmujdzini dzielnie się bronili krzyżakom w w. 13 i 14. Od A. czyli od Betygoły Jagiełło i Witold zaczęli nawracać Żmujdzinów na chrystyanizm. Tu miał żyć ostatni arcykapłan litewski Grintowt, który zmarł w Okajniach, między Truskowem a Szatami. Krzyżacy zwali A. Onkajm lub Auken. Por. Aucken. Auken, ob. Aukajm. Aukspirta, rz. , bierze początek pod wsią Dowgieliszki, na południe Szak, płynie w kie runku połud. zachod, przez wieś Kaulupie i pod wsią Ruksznie wpada z praw. brz. do Szeszupy. Józ. Bliz. Aukstote, ob. Litwa. Auksudy, wś, pow. telszewski, parafii dorbiańskiej. Aukszta, ob. Litwa. Wyraz auksztas znaczy po litew. wysoki, wyższy, górny. Auksztełki, dwór pryw. i wś, pow. szawelski, o 8 w. od Szawel; niedawno jeszcze była tu kaplica katol. parafii szawelskiej; włas. Stankiewiczów. Na gruntach A. część źródeł Dubiszy. Auksztokalnie, wś, pow. sejneński, gm. Krasnowo, nad jeziorem, śród dzikiej wzgórkowatej okolicy, o 3 w. na wschód od jez. Gaładuś, o 6 w. od os. Łoździeje; jezioro ma brzegi wzgórzyste. Auksztokalnie, wś, pow. wyłkowyski, gm. Wojtkobole, na wzgórzu nad jez. Trempa. Auksztos, Auksztoje, os. , na wzgórzu, śród lasu i mokradli, pow. władysławowski, gmina Szyłgole, par. Słowiki. Położeniem swojem zakrawa na osadę wielce starożytną. Auksztyszki, wieś, pow. maryampolski, gm. Pilwiszki, par. Pilwiszki, st. poczt. w Maryampolu. Auksztyta, strumień wypływający z jez. Angern i wpadający do Baltyku. Aul, Aula, ob. Auł. Aulce, wś, pow trocki. Aulia, ob. Auł. Aulokowa kolonia, ob. Nosale. Aulowoehnen, wś, pow. wystrucki Prus Wsch. , st. poczt. , 303 mk. Auls, zaścianek, pow. trocki. Auł, Aulia, Aul, po łotew. Aula, wś, pow. dy neburski, od 1626 1820 własność jezuitów, którym te dobra darował Aleksander Gąsiewski, wojewoda smoleński. Dziś dobra koronne. Kościół parafialny św. Maryi Magdaleny, istniał już 1530, jezuici przebudowali go 1790. Parafia kat. dek. górnodyneburskiego, dusz 3286. Aunupis, ob. Mereczanka. Aupa, ob. Upa. Auras, ob. Uraz. Ausche, ob. Awsza. Auschwitz, ob. Oświęcim i Dusoczyn. Ausiąjonka, ob. Owsiejowo. Ausntaass, Ober i Nieder, ob. Wymiary Góirne i Dolne. Aussendeich, Aussenteich, ob. Kuligany, Kuligana. Aussenvorwek, folw. , pow. międzychodzki, ob. Zemsko Semmritz. Austechia, Austelia, ob. Litwa. Austerlitz, ob. Sławków Austinsdorf, ob. Augustynowice. Austrya. Austryackowęgierska monarchia leży między 27 i 44 geograficznej długości Augustów Augustów Augustówek Augustówka Augustowo Augustowska Augustowskie Augustowski Aupistusburg Augustwalde Augustynki Augustynowice Augustynowo Aukąjm Auken Aukspirta Aukstote Auksudy Aukszta Auksztełki Auksztokalnie Auksztos Auksztyszki Auksztyta Aul Aulce Aulia Aulokowa kolonia Aulowoehnen Auls Auł Aunupis Aupa Auras Ausche Auschwitz Ausiąjonka Ausntaass Aussendeich Aussenvorwek Austechia Austerlitz Austinsdorf Austrya