Bużanka, Bożanka, Honczarówka, rz, , dopływ rz. Tykicz gniły w pow, zwinogródzkim. R. 1755 stanowiła granicę dóbr lisiańskich ks. Jabłonowskich ze starostwem białocerkiewskiem. Bużany, wś, pow. włodzimierski, z kaplicą katolicką parafii Horochów. Bużecka, Sarna, Sarnaki, rzeka, powstaje w pow. konstantynowskim z połączenia dwóch strug jednej wschodniej od wsi Terlikowa i Hołowczyc, drugiej zachodniej od os. Sarnaki; dążąc ku północy, łączą się one z sobą pod Benewiską górą i wpadają z lewego brzegu do Bugu, Długa 8 wiorst. Br. Ch. Bużek, wieś, pow. złoczowski, właściwie przedmieście miasteczka Białykamień, leży nad Bugiem, o 1. 2 kil. na zachód od Białegokamienia, o 1 i pół mili od Złoczowa a o 1 milę na po łudnie od Oleska. Przestrzeń pos. wiek. roli orn. 90, łąk i ogrod. 89, past. 2; pos. mniej. roli orn. 464, łąk i ogr. 627, past. 395 morg. Ludność rzym. kat. 65, gr. kat. 554, izrael. 26 razem 645. Należy do rzym. kat. parafiii w Białymkamieniu; gr. kat. parafią ma w miej scu, należącą do dekanatu oleskiego, liczącą 531 wiernych. B. R. Bużek 1. oleski, prawy dopływ górnego Bugu. Wytryska w obrębie gm. Huciska oleskiego w pow. złoczowskim, z pod góry Oleska 415 m. , płynie w kierunku płd. po wschodniej stronie gościńca złoczowskopodho reckiego, wązką doliną zwartą sąsiedniemi wzgórzami, jak Chomcem 362 m. od zach. , Żołobem 367 m. od wsch. , i w półn. zach. stronie miasta Sassowa, na granicy tegoż z gm. Usznią, łączy się z Bugiem po 3 kil. biegu. 2. kruhowski i opacki, ob. Bug. Bużek, Bużok, ob. Bożek Bużyn, wś, pow. czehryński, nad Dnieprem, o 20 wiorst od Czehryna, śród wyżyn piaszczystych, bagien i moczarów. W pobliżu wsi zaległ też bór sosnowy. R. 1864 B. miał 80 dm. , 528 mk. Dniepr rozdziela się tu na ramiona, mnogie tworzy ostrowy, liczne kształci odnogi i zalewy. W kierunku równoległym z Dnieprem ciągnie się szereg wiosek, które się wiążą z B. jakby w jedne wieś. Te wioski są; Tiunki, Szabelniki, Borowica, Mudrówka, Topiłówka i Łomowata. Podanie twierdzi, że B. przed wieki miał być znaczną osadą, z 40 cerkwiami, która wszakże przez tatarów została zburzoną. Owe zaś 40 czyli sorok cerkwi są też liczbą tradycyjnie niejako uświęconą i przywiązaną do wszystkich niemal ukr. grodów przedwiecznych i podaniowych. Bądźcobądź znajdują się tu i dziś starożytne grobowiska, dowodzące odległych osiedlin. Jednakże ów dawny podaniowy B. musiał być po zniszczeniu swojem przez długie wieki tylko uroczyskiem; ile że dopiero w 1639 r. znajdujemy pierwszy ślad powtórnego prawdopodobnie założenia jego. W dawnym summaryuszu akt grodz. kijow, czytamy dekret w tymże 1639 r. wypadły między Stanisławem Danilewiczem star. korsuńskim i czehryńskim powodem, a ihnmenem monasteru nikolskiego kijow, pozwanym, o osadzenie na gruntach czehryńskich do miasta Kryłowa należących i j. Pińskich hor z uchodami Woronych łóz i Bużynia z inszymi osadami i przysiołkami, do którego to miasta Czehrynia, według przywileju, to wszystko należy, a tenże ihumen nikolski z kozakami zaporozkiemi na uchody kryłowskie na rzece Dnieprze, począwszy od rz. Bezimiennej leżące futory t. j. na stronie gdzie Kryłów leży, nad rz. Irklejem i Kaniberką, Baszki i Podorostoje odjął, i do tych to Woronych łóz i Bużynia przygarnął, którego będzie na mil cztery. Dekret ten przyznał posiadanie tych nowopowstałych siół staroście Danilewiczowi, i odtąd też B. zaczyna należeć stale do Korsunia a raczej do Czehryna, który w tych latach na oddzielne ukształcił się był starostwo. Wspomnienia dziejowe wiążące się z tern miejscem są następujące. W 1647 r. Bohdan Chmielnicki, oskarżony o knowanie rebelliey, schwytany i wzięty pod wartę, został stawiony tu w B. przed Aleksandrem Koniecpolskim, starostą natenczas czehryńskim. Chmielnicki padł do nóg staroście i uniewinniał się przed nim z przypisywanych sobie zamiarów. Ale skoro wypuszczono go na wolność, wnet się udaje na ostrowy dnieprowe i podnosi otwarty bunt Domniem. Kochowski u Wójcickiego 1, str. 271. W 1648 zaś roku, kiedy bunt był w całej sile, Koniecpolski, Grodzicki i Stefan Czarniecki, zabrani przez jakiś czas, jako więżnie, pod strażą trzymani byli Źródła dziejow, p. M. Grab. i Aleks. Przeźdz. I str. 17. Jakże rychło zmieniły się role. W wojnach Romadanowskiego i Samojłowicza z Jerzym Chmielnickim droga przez B. była główną linią strategiczną, wiodącą z za Dniepru pod Czehryń. W 1622 r. Romadanowski, stanąwszy na lewym brzegu Dniepru, posłał z wojskiem na tę stronę ku Czehrynowi Prykłońskiego. Jerzy Chmielnicki z Tatarami pośpieszył mu stawić czoło, i pod Bliżynem d. 8 sierpnia Prykłońskiego poraził na głowę Para. wrem. kommis. t IV str. 191. W 1654 r. Stefan Czarniecki obiegł w Bużynia koszowego Sierkę i Kasogowa, którzy w tutejszym zameczku byli się zamknęli w sam dzień Wielkiejnocy Sierko potrafił się przebić przez szeregi oblegających i umknąć w stepy. Czarniecki zaś spalił B. Akty otn. k ist. J. Z. R, i V. str. 20. W 1678 r. wpadli tu Turcy i zburzyli B. W 1688 zaś roku, po dobyciu przez Turków Czehryna, na polach stoczona została krwawa bitwa między Karą Mustafą a Romadanowskim i Samujłowiczem. Gromadne Turków zastępy pierzchnęły. Od czasu traktatu andrusowskiego, zawartego z Rossyą, cały prawy brzeg Dniepru od Trypola do Kryłowa, był skazany na pustowanie. Przeciąg tej ziemi pusty nazywał się barierą. Owóź wszystkie wioski w tej tak zwanej barrierze zawarte, a w ich liczbie i B. , poznikały. Dopiero około 1765 r. , jak o tern dowiadujemy się z lustracyi, B. znów na nowo został zasiedlony. W tych też czasach szła tędy granica polska, gdzie stały rozmieszczone tak nazwane właściwie kresy. Snuły się tu gęste patrole wdłuż łańcucha widet i posterunków. Dniepr, podmywając wirem brzegi, w jednem miejscu około Bużyna rozrył dwą prastare cmentarzyska, z których wydobyto kości ludzkie niezwykłych rozmiarów. Kilka też znaleziono całych kościotrupów, owiniętych jakby w śmiertelne koszule żgła z materyi złotoi srebrnogłowej. Zresztą już i dawniej odkrywano tu podobne kości. Wróblewski, jeden z dawnych rycerzy z nad kresów granicznych, opowiada w swoim pamiętniku Moja wojskowość, że gdy razu jednego objeżdżał luki wojskowe nadgraniczne, napotkał też tu w B. wykopane olbrzymie kości ludzkie, które gdy ujrzał jeden szeregowiec z jego eskorty, rzekł, że na to i oni noszą ładownice, ażeby i ich kości podobnie walały się w polu. Znaleziona tu też była przed laty urna starożytna ze szczątkiem popalonych kości. W okolicy bliższej B. sterczą rzędem mogiły, ale to są już prawdopodobnie pomniki różnych przeznaczeń i bardzo różnych dat. Edward Kulikowski. Bużyska, wś, pow. sokołowski, gm. Korczew, par. Knychówek. W 1827 r. było tu 15 dm. i 126 mk. ; obecnie 19 dm. , 146 mk. i 81 morg obszaru. Bużyska, niewielka wś pryw. w pobliża rz. Buga, w pow. bielskim, gub. grodzieńskiej. Ztąd piękny widok na Gródek, wysoko po lewej stronie Buga położony. Bwoto, ob. Bioto. Bybełka, rzeczka, ma źródło w obr. gm. Sławentyna, w pow. podhajeckim, na łąkach pod lasem, po wschodniej stronie drogi prowadzącej z Brzeżan przez Sławentyn i Bybło do Bołszowiec; płynie na południe, tuż po wschodniej stronie tej drogi, przez Sławentyn, Szumlany wielkie, Boków, Bybło, Chochoniów; tu zwraca się nieco na południowy zachód, płynąc przez Zagórze, Kąkolniki, przez stawy w Słobodzie, w Medusze, przez Międzyhorce, gdzie przybiera kierunek zachodni. W Siemikowcach uchodzi do wschodniego ramienia Dniestru, przerznąwszy kolej czerniowiecką. Długość biegu 8 i pół mili. Zabiera z lew. brzegu potoki dytiatyński, chochoniowski i ja błonowski. Br. G. Bybło, 1. wieś, pow. rohatyński, nad po tokiem Bybełka. Przez tę wioskę przechodzi gościniec prywatny, prowadzący z Brzeżan na Mieczyszczów, Sławentyn, Bybło, Kąkolniki do Halicza. Wieś ta leży o 2 mile na wschód od Bursztyna, o 1 i pół mili na północny wschód od Bołszowiec, a o 2 mile na północny wschód od Halicza. Przestrzeń posiadł. wiek. roli orn. 326, łąk i ogr. 4, past. 3. Ludność rzym. kat. 217, gr. kat. 179, izrael. 17 razem 413. Należy do rzym. kat. parafii w Kąkolnikach, gr. kat. parafii w Dytiatynie. Posia dłość większa należy do dóbr stołowych rzym. kat. arcybiskupstwa lwowskiego. 2. B. , wś, pow. przemyski, leży obok Iej galicyjskowęgierskiej kolei, o 3, 8 kil. na północ od No wego miasta, a o 4 kil. na południe od Niżankowic. Przestrzeń posiadł. wiek. roli orn. 441, łak i ogr. 44, past. 11; posiadł mniej. roli orn. 596, łąk i ogr. 80, past. 62 morg. Ludność rzym. kat. 37, gr. kat. 443, izrael. 8, razem 488. Należy do rzym. kat. parafii w Nowem mieście, gr. kat. parafii w Borszowicach. W tej wsi znajduje się szkoła etatowa. Źródłosłów nazwy B. ten sam co i Bębła. B. R. Bychawa, os. , przedtem mko, pow. lubelski, gm. i par. t. n. Leży mii 4 na połud. od m. Lublina, przy dawnym trakcie od Zamościa, u zbiegu dwóch rzek Kosarz i Gałęzówka, które odtąd łączą się i płyną pod nazwą Bychawki. W. 1827 r. było tu 102 dm. i 712 mk. ; obecnie B. liczy mieszk. 1595, w tern katolików 417, izrael. 1178, domów 92. Jarmarków 12, dość licznych; targi co tydzień się odbywają; po łęczyńskich, jarmarki bychawskie drugie w tej gubernii miejsce zajmują. Spekulanci większych miast królestwa i zagraniczni znacznemi partyami zakupują tu bydło, nierogaciznę i różne wiktuały. Do miejscowej szkoły elementarnej uczęszcza około 200 uczni. Sąd gminny wydziału II pow. lubelskiego tu odbywa swoje posiedzenia. Cztery gminy Bychawa, Krzczonów, Piotrków i Piotrowice składają okręg sądowy. Dwie olearnie, garbarnia, szlachtuz, 2 kowali, 2 stelmachów, kilku tkaczy, szewców, krawców, stolarzy i piekarzy, zaspakajają miejscowe i sąsiednich wsi potrzeby. Są także 2 młyny wodne, tartak, cegielnia, piec wapienny i wiatrak. Dawniej B. słynęła z wyrobów garncarskich, dziś zaniechanych. Mieszczanie posiadają po 18 20 morg. gruntu, trudnią się rolnictwem i furmankami. Kościół parafialny murowany, W r. 1637, po zniesieniu aryanów na łaciński zamieniony. Prócz bożnicy żydowskiej i domu mieszczącego aptekę murowanych, reszta budynków z drzewa stawiane. Rynek i ulice niebrukowane, lecz mimo to wejrzenie miasta Bużanka Bużanka Bużany Bużecka Bużek Bużyn Bużyska Bwoto Bybełka Bybło Bychawa