rych należało 267 większych i mniejszych posiadłości ziemskich. W r. 1785 dobra klasztorne przeszły pod zawiadywanie rządu, przyczem, z powodu bardzo małej liczby zakonników, 21 klasztorów skasowano. Dla zebrania pierwotnego kapitału zasobowego sprzedano dobra duchowne w granicach Mołdawii, a niektóre i na B. Wyznawcy religii rzymskokatolickiej zależą od arcybiskupa lwowskiego; obrządku unickiego od metropolity lwowskiego; katolicy ormianie należą do dyecezyi arcybiskupa lwowskiego i mają proboszczów w Czerniowcach i Suczawie; ewangelicy wyznania augsburskiego i reformowanego należą do jurysdykcyi superintendenta lwowskiego; ormianie dyzunici mają w Suczawie dwóch proboszczów należących do dyecezyi arcybisk. konstantynopolitańskiego; władze duchowne lipowanów rezydują w Fontinalba, BiałoKiernica, bezpopowców zaś w Klimówcach; rabin krajowy żydowski rezyduje w Czerniowcach. Co do ogólnego stanu oświaty w kraju przyznać trzeba, że wiele jeszcze do życzenia pozostaje; szkół np. rzemieślniczych, przemysłowych i w ogóle specyalnych, brak zupełny. Liczba szkół ludowych nie odpowiada i w części potrzebom ludności; zaledwie 12 dzieci, któreby powinny się uczyć, uczęszcza do szkoły; usiłowania jednak władz naukowych z lat ostatnich każą się spodziewać, że w krótkim czasie zwiększy się liczba i szkół i uczniów. Biblioteka krajowa, uniwersytet, jakoteż liczne stowarzyszenia i instytucye dobroczynne wspierają także usiłowania podniesienia oświaty w kraju. Miasta i miasteczka Czerniowce stolica księstwa, Seret, Suczawa, Kimpolung Dołhopole, Radowce Radautz, Sadagóra, Wyżnica Wiżnitz; wsie Berhomet nad Seretem, w okolicy obfitującej w lasy i płody kopalne W pobliżu na obszarach Łopuszny istnieje zakład kuracyi żętycą i zimną wodą. Góra Stisok wysokości około 200 stóp, przedstawia zachwycający widok na okolicę; Bojana nad Prutem, z urzędem kontumacyjnym i poboru cła; Bosancze około Suczawy, z urzędem kontumacyjnymi sadownictwem; Bukszoja, zamieszkała przez kolonistów, z hamernią żelaża; DornaKandreny. na trakcie siedmiogrodzkim, 2600 st. nad powierzchnią morza, posiada źródło lecznicze; DornaSzara ze źródłem wody szczawowej burkut, znajduje się tu ruda zawierająca złoto, ale w tak małej ilości, że robota się nie opłaca; Fundul mołdawi nad Mołdawą, z kopalniami rudy mieszanej; Graniczestie, właściwie Krainestie, dawniej wojewodowie wołoscy mieli tu czasową swoją rezydencyą; Gura Humora na trakcie siedmiogrodzkim, schludnie zbudowana, ma znaczne targi, w r. 1854 założono w pobliżu fortyfikacye; Horecze ludi, w pobliżu Czerniowiec, z cerkwią Buk. fundacyi cesarzowej rossyjskiej Katarzyny II; Jakobeny nad Bystrzycą, kolonia tak zwanych Spiżaków, z kopalniami płodów górniczych, hutą żelaza, okazałemi budowlami fabrycznemi i źródłem wody mineralnej, w Bystrzycy znajdują drobne ziarnka złote; Kaczyka w uroczej kotlinie, ma znaczne kopalnie soli kamiennej i banię do warzenia ropy, mieszkańcy tu osiedli pochodzą z Galicy i Polacy i Rusini; Kirlibaba nad Bystrzycą, z kopalniami ołowiu i srebra; Kiseleu nad Prutem ze źródłami nafty; Kotzman, na trakcie z Zaleszczyk, włość podobna raczej do miasteczka; Krasna huta, pamiętna w dziejach walką stoczoną przez Buczackiego wojewodę podlaskiego z Multanami w r. 1450; Kuczumare, największa wieś na B. , liczy przeszło 5, 000 mieszkańców; Lipoweny, osada zamieszkała przez lipowanów; Mitoka Dragomirna, około Suczawy, z starożytnym klasztorem kaługianów, w którym spoczywają zwłoki metropolity Krymki, założyciela klasztoru; Nowosielica, niedaleko Bojany, punkt pograniczny trzech państw triplex confinium austriackiego, rossyjskiego i tureckiego do r. 1878; Ostrica około Seretu, w wojnie tureckiej za Józefa II oszańcowana przez wojska austryackie; Pożorita około Dołhopola, z kopalnią i hamernią miedzi, Putna, wieś położona w głębi gór, ze starożytnym i obwarowanym klasztorem kaługianów, posiadającym książnicę w języku serbskim i ruskocerkiewnym; w cerkwi klasztornej spoczywają zwłoki wielu książąt mołdawskich z domu Dragoszów; Rosch, w pobliżu Czerniowiec, kolonia niemiecka z pięknemi ogrodami warzywnemi; Synowce Sinoutz z urzędem kontumacyjnym i poboru cła; Solka, ekonomia skarbowa, ze źródłami ropy solnej; Stanowce Stanestie z zakładem stadniczym koni rasy poprawnej; Storożyniec Storożinetz nad Seretem, z zakładem kąpielowym; Stulpikany, z hamernią żelaza i źródłami ropy solnej; Stupka, włość obfitująca w pasieki, niedawno odkryto tam wielkie pokłady węgla kamiennego; Suczawica, z klasztorem kaługianów, zawierającym grobowce hospodarów z domu Mohyłów Mogiłów; Watra Dorna, nad ujściem Dorny do Bystrzycy, ze źródłami wody mineralnej i zakładem kąpielowym; Wale putna, w dziko romantycznej okolicy, z urzędem pocztowym; Waskoutz Waskowoe nad Czeremoszem, z zakładem stadniczym dla poprawy rasy koni; Wikow z podobnym zakładem stadniczym, na pobliskiej połoninie zwanej Biholarya istniały dawniej liczne stada bawołów; Warna, własność skarbowa, pomnik tu stojący, kolumna kamienna z krzyżem i stosownym napisem, stwierdza zwycięstwo odniesione przez wojewodę Rakowicza nad Turkami w r. 1716; Wołowiec około Radowiec, że starożytną świątynią, w której złoBuk. żone są zwłoki Dragosza, niegdyś możnego władcy Mołdawii; Woronetz Woroniec, około Gury Humory, z ruinami starożytnego monasteru, okolica obfituje w glinkę fajansową; Zastawna, przy trakcie z Zaleszczyk, nad wielkim stawem; Żuczka, w pobliżu Sadogóry, ekonomia skarbowa; Żureń, w podliżu Bojany, z urzędem celnym. B. , część Dacyi dawnych Rzymian, inaczej Bukrejna, była w epoce wędrówek narodów widownią przeróżnych zmian w swojej ludności. Później zostawała w pewnej zależności od Siedmiogrodu, aż w r. 1482 Stefan V ks. Multcan zdobył tę krainę i odtąd rządzili nią książęta multańscy pod protektoratem Turcyi aż do końca zeszłego wieku. W latach 1497 98 wojska polskie za króla Olbrachta poniosły w lasach bukowińskich straszną klęskę. Dnia 25 lutego 1777 r. Porta ottomańska osobnym traktatem ustąpiła Austryi Bukowinę; Marya Teresa bowiem od r. 1774 upominała się o nią, jako o dawną część składową Siedmiogrodu; sułtan kazał nawet ściąć w Jassach księcia mołdawskiego Ghikę, który się temu traktatowi sprzeciwiał. Bo roku 1786 B. pozostawała pod zarządom wojennym, następnie przeszła pod administracyą cywilną, i jako oddzielny obwód czerniowiecki połączona z Galicyą. Połączenie to trwało do roku 1848, , w którym oddzielono ją od Galicyi, wyniesiono do godności księstwa i obdarzono samorządem. Z tego powodu cesarz austryacki, w liczbie innych, nosi tytuł księcia B. Księstwo to korzysta z tych samych praw i przywilejów, jakie przysługują innym krajom koronnym monarchii. Herb B. jest dawniejszy multański łeb żubra w złotem polu. Księstwo bukowińskie jest obecnie, jako samodzielny kraj koronny, równouprawnioną częścią konstytucyjnego państwa austryackiego i bierze udział w ustawodawczej władzy państwa przez swych posłów, wysyłanych do rady państwa; rozstrzyga w kwestyach ustaw krajowych autonomicznie przez swój wolno obierany sejm i wywiera także ważny wpływ na zarząd kraju przez wydział krajowy, wybierany z sejmu. Sejm B. składa się z 80 posłów i wysyła 5 członków do rady państwa. Na czele zarządu kraju stoi podwładny bezpośrednio rządowi centralnemu w Wiedniu prezydent kraju z zarządem krajowym, któremu podlega ośm starostw powiatowych Czerniowce, Radowce, Suczawa, Seret, Wyżnica, Storożyniec, Kimpolung Dołhopole, Kotzman. Zarząd gminny polega na systemie autonomii czyli samorządu. Sądownictwo składa się z 1 sądu krajowego i 15 sądów powiatowych; w sprawach karnych orzekają sędziowie przysięgli. Zarząd skarbowości uskutecznia się pod kierunkiem wyższej dyrekcyi skarbowej przez liczne urzędy skarbowe 14. Interesa szkolne załatwia c. k. radca szkolny krajowy, któremu podlega dziewięciu radców szkolnych powiatowych w każdym z ośmiu powiatów po jednym i oddzielnie w Czerniowcach. Oprócz tego po gminach działają miejscowi radcy czyli opiekunowie szkolni. Por. statystyczny wykaz na jednym arkuszu sporządzony w r. 1875 przez Andrzeja Mikulicza, sekretarza izby przemysłowohandlowej w Czerniowcach. B, liczy dziś według ostatniego statystycznego zestawienia z r. 1875 czerniowieckiej izby handlowoprze mysłowej 543, 426 mieszk. , którzy połączeni w 120, 380 rodzin zamieszkują 5 miast, 19 miasteczek, 295 katastralnych gmin wiejskich i 193 wiosek; liczba domów mieszkalnych wynosi 99243. Rozdzieliwszy ludność na narodowości, żyją obok siebie w zgodnem sąsiedztwie 221, 796 rumunów, 202, 700 rusinów, 43, 474 niemców, do których pod względem języka doliczyć należy także 51, 617 żydów, następnie 9238 węgrów, 3260 lipowan, 1087 słowaków, wreszcie rozrzuconych 10307 mk. innych narodowości, między któremi Polacy są najliczniej reprezentowani; mahometanie zaś składają się tylko z 17 głów. Pod względem wyznania religijnego przeważa obecnie kościół greckowschodni z liczbą 407, 311 dusz, których duszpasterstwo zarządza się pod naczelnym kierunkiem arcybiskupa w Czerniowcach, zarazem metropolity w Dalmacyi, w 218 parafiach przez tyluż proboszczów 1 57 wikaryuszów. Istnieją tylko 3 męzkie klasztory z 37 mnichami a majątek klasztorów ściągnięty jest razem w bogaty fundusz religijny, zarządzany pod nadzorem państwowym, z którego opędzane są wszelkie potrzeby oświaty ludności greckowschodniego kościoła I utrzymywane są liczne szkoły i zakłady naukowe. Duszpasterstwem 84, 481 mieszkańców innych chrześciańskich wyznań zawiaduje 31 rz. kat. i 16 gr. kat. proboszczów, kapelanów i kooperatorów, 2 ormiań. katol. proboszczów, 4 pastorów augsburskiego i 1 pastor helweckiego wyznania i 3 duszpasterstwa lipowian starowierców; te ostatnie z 1 biskupem I 1 klasztorem z 12 mnichami i 10 mniszkami. Dla 51, 617 izraelskich mieszkańców istnieje jeden rabin starszy z kilku rabinami miejscowymi; znajduje się także kilka pięknych bóżnic. Nauki ludowej udziela się w 155 jedno, 9 dwu, 4 trzy, 15 cztero i 1 siedmioklasowych szkołach ludowych; prócz tego w kilku prywatnych pensyonatach, szczególniej dla płci żeńskiej zamożnych mieszkańców. Z szkół średnich posiada Bukowina 2 wyższe gimnazya, 1 niższe gimnazyum, 1 wyższą I 1 niższą szkołę realną, 1 seminaryum nauczycielskie męzkie i 1 żeńskie, 1 wyższą szkołę przemysłową, 1 zakład naukowy gospodarczorolniczy i 1 zakład naukowy dla akuszerek z kliniką. Ze szkół

Bukowina

Buk