nictwo, w okolicy 3 gorzelnie, młyn parowy w Sędzinie. Miejska kasa pożyczkowa. Towarzystwo pożyczkowe polskie, liczące 214 członków. Dwóch lekarzy, apteka. Stacya kol. żelaznej marchijskopoznańskiej, pomiędzy Poznaniem a Zbąszynem, otwartej 26 czerwca 1870, o 29 kil. ; urząd pocztowy III klasy; stacya telegraficzna. W r. 1811 Buk miał w 209 domach 1274 mk. Do r. 1257 był wsią książęcą. W tymże r. Bolesław książę wielkopolski nadał ją biskupom poznańskim. W XVIII jeszcze wieku Jan Gerbisz biskup poznański wyniósł Buk do rzędu miast i nadał mu prawo magdeburskie. W XV wieku Jan Lubrański nadał sukiennikom tu osiadłym różne przywileje. W kościele dawniejszym, który spłonął, znajdowały się nagrobki 1 Stanisława Reszki, opata jędrzejowskiego, który się w Buku urodził i szpital tu fundował; sławnego męża stanu i dyplomaty, sekretarza Hozyusza na soborze trydenckim, nauczyciela Andrzeja Batorego, synowca króla Stefana, za Zygmunta III posłującego do Rzymu i Neapolu w celu poszukiwania sum neapolitańskich, zmarłego w Neapolu r. 1603. 2 Macieja i Stanisława Niegolewskich z r. 1689 i 1684; ostatnie jeszcze zachowane. W dawniejszych wiekach w Buku cztery jeszcze były mniejsze kościoły 1 św. Mikołaja; 2 św. Wojciecha; 3 św. Ducha i 4 św Rocha. Bukowski powiat graniczy na północ z powiatem międzychodzkim i szamotulskim; na wschód z poznańskim; na południe z kościańskim i babimoskim; na zachód z międzyrzeckim. Rozległość wynosi 17, 2840 mil kwadr. Powiat jest równiną wzgórzami nie przezywaną; w części południowozachodniej dość znaczne jeszcze utrzymują się lasy. Ziemia w ogóle jest urodzajną. Ziemi ornej, łąk i pastwisk wiele przybyło, odkąd na przestrzeni lasów wykarczowanych liczne i nowe powstały osady. Większej rzeki niema w powiecie; z pomiędzy mniejszych Prut wypływa z powiatu i dąży do Obry do powiatu kościańskiego. Jeziora większe są pod Niepruszewem i Bobrówkiem. Dobra Brody, Chraplewo, Głupoń, Rudniki, Kuślin, Gnin, Wąsowo, mają kopalnie torfu. Ludności było w r. 1875 58, 109, w r. zaś 1871 57, 889; 26, 349 męzkiej, 30, 540 żeńskiej; 19, 299 ew. , 36, 749 katol. i polaków; 1, 832 żydów. Na milę kwadratową przypada 3, 200 mk. ; powiat należy do powiatów najwięcej zaludnionych, wraz z ostrzeszowskim, odolanowskim, krotoszyńskim, wschowskim i pleszewskim. Gmin ma miejskich 5, wiejskich 111, gmin dominialnych 39 ogółem 155 gmin, 216 miejscowości, 6071 domów mieszkalnych. Miasta powiatu są 1 Buk, 2 Grodzisk Graetz, 3 Lwówek Neustadt bei Pinne, 2 Nowy Tomyśl czyli Lutomyśl Neutomischel, 5 Opalenica, które w r. 1871 razem miały 11, 555 mk. Pod względem narodowości, polacy tworzą znaczną większość. Najmniej zniemczone miasta są Buk i Opalenica. Głównem zatrudnieniem mieszkańców jest rolnictwo i chów bydła. Miejscem urzędowania landrata jest Nowy Tomyśl; mieszka tam także poborca powiatowy. Powiat podzielony jest na 5 obwodów 1 bukowski, 2 lwowecki; 3 nowotomyski; 4 grodziski, 5 kuśliński. Siedzibą fizyka powiatowego, cyrulika i weterynarza pow. jest Grodzisk. Zamiast sądu powiatowego kolegialnego, umieszczonego w Grodzisku aż do 1 października r. 1879, obecnie w powiecie dwa ustanowiono sądy okręgowe w Grodzisku i w Nowym Tomyślu, należące do sądu ziemiańskiego w Międzyrzeczu. Parafij katolickich jest w powiecie 14 Buk, Niepruszewo należące do dekanatu bukowskiego; Bukowiec, Dakowy Mokre, Gnin, Granowo, Grodzisk, Michorzewo, Opalenica, Ptaszkowo nal. do dek. grodziskiego; Kąkolewo, do dek. Szmigielskiego; Brody, Nowy Tomyśl i Witomyśl do dek. lwoweckiego. Parafij protestanckich jest 5 Lwówek, Nowy Tomyśl, Grodzisk, Kąkolewo i Kuślin. Żydzi mają synagogi w Grodzisku i we Lwówku. Wyższych szkół w pow. niema. W Grodzisku jest rektorska kilkoklasowa. Szkoły miejskie i elementarne wiejskie są pod nadzorem inspektora powiatowego mieszkającego w Nowym Tomyślu; 12499 jest analfabetów. Księgarnia i drukarnia istnieje od dość dawnego czasu w Grodzisku. Pow. ma obszaru 372, 750 morg. magdeb. ; większa własność wynosi mniej więcej morg. 195, 500. Od r. 1848 w ręce niemieckie przeszło 48, 801 m, obecnie do polskich właścicieli należy jeszcze 99, 306 m. Gorzelnie znajdują się w Starym Tomyślu, w Bolewicach, w Brodach, w Bukowicach, w Chraplewie, w Dakowach Mokrych, w Chudopsicach Dürrhund, w Jastrzembiku, w Koninie, w Liniu Linde, w Młyniewie, w Lwówku Neustadt Schloss, w Niepruszewie, w Pakosławiu, w Piaskach, w Róży, w Śliwnie, w Surynie, w Trzciance, w Wąsowie, w Wojnowicach i Zembowie; gorzelnia parowa w Grodzisku; 5 browarów w Grodzisku, w Nowym Tomyślu, w Starym Tomyślu, we Lwówku, w Wielkiej wsi Grossdorf; fabiarnie w Nowym Tomyślu, w Buku, w Grodzisku, w Lwówku; przędzalnie wełny w Nowym Tomyślu, w Grodzisku; fabryka kopert i tylek w Grodzisku; młyny w Nowym Tomyślu, w Lwówku, w Brodach, Sompolnie, w Matrendze, w Niepruszewie; cegielnie w Brodach, w Głuponiu, w Sliwnie, w Wąsowie, w Bolewicach, w Poradowie. Główniejsze trakty przechodzące przez powiat są gościniec czyli szosa ze Stęszewa przez Granowo, Kosowo i Grodzisk do Wolsztyna, 2 z Pniew Pinne przez Lwówek, Bolewice do Trzciela Tirschstiegel. Kolej żelazna przerzyna powiat poznańskogubeńska ze stacyami w Kalwach, w Buku, w Opalenicy i w No wym Tomyślu. Urząd pocztowy drugiej klasy ze stacyą telegraficzną w Grodzisku; urzędy pocztowe trzeciej klasy w Buku, w Lwówku i w Nowym Tomyślu ze stacyami telegraficznemi; bez takowych w Kąkolewie i w Opale nicy; ajentury pocztowe w Bukowcu Eichenhorst, w Granowie, w Kuślinie i w Otuszu. Powiat położony blizko granicy Niemiec w da wniejszych wiekach cierpiał przez najazdy, nadto przez morową zarazę spustoszał; co było powodem, iż sprowadzono w znacznej liczbie kolonistów obcych. Tern się tłumaczy, że obe cnie jeszcze pomiędzy gminami wiejskiemi kil kadziesiąt jest tak zwanych olędrów, zaludnionych przez kolonistów niemieckich. Gały dzisiejszy powiat bukowski częścią był dawne go województwa poznańskiego. M. St Buk, niem. Buck, 1. folwark, okr. wójt. i urząd stanu cywilnego Jarentowice, 6 kil od stacyi poczt. i par. Radzyn, w pow. grudziąskim, 72, 24 ha. obszaru; wieś ta wymieniona w przywileju Konrada mazowieckiego z roku 1222, między wsiami nadanemi pierwszemu biskupowi pruskiemu Chrystyanowi. Ma 2 dm. , 14 mk. , ewang. 2. B. , niem. Boeck, inaczej Nowa wieś po polsku, dobra szlach. , pow. złotowski, par. Buczek, st. p. Lipka, okr. wójt. i urz. st. cyw. Batorowo, ma 512 ha. rozl, 16 dm. , 135 mk. , 14 kat. Należał za wsze B. do Batorowa i zwykle do rodzin nie mieckich, tylko w XIX w. przez pewien czas do Grabowskich. Od r. 1867 odłączony od Batorowa. 3. B. goralski, niem. Buggoral, wś włośc, pow. brodnicki, okr. wójt. i urząd stanu cywilnego Nowawieś, par. Lembark, st. poczt. Jabłonowo, ma szkołę ludową, 2530 m. rozl. , 60 dm. , 431 mk. , 81 kat. Buka. Tak też zowią Buk w pow. złotowskim. Bukaczowce, mko, pow. rohatyński, leży nad potokiem Świrz, który o pół mili na południe od B. wpada do Dniestru, grunta bowiem tego miasteczka dotykają Dniestru; od Rohatyna oddalone jest o 2 i pół mili w południowozachodnim kierunku, od Bursztyna o 1 i pół w zachodnim kierunku. Po pod Bukaczowce idzie kolej żelazna lwowskoczerniowiecka, pod samem miasteczkiem jest dworzec tej kolei. Stacya ta, położona między Bortnikami a Bursztynem, jest oddaloną 88 kil. ode Lwowa. Przestrzeń posiadłości większej roli ornej 768, łąk i ogrodów 360, pastwisk 378, lasu 544; posiadłość mniejsza roli ornej 588, łąk i ogr. 639, pastw. 116 m. Ludności rz. kat. 280, gr. kat. 501, izraelitów 1059 razem 1840. Stacyą telegraficzną, urząd pocztowy i obiedwie parafie ma w miejscu. Rzym. kat. parafia dek dolińskiego, erygowana w 1747 przez Franciszka z Łuszczzowa Łuszczewskiego, ka sztelana sochaczewskiego; kościół murowany poświęcony w 1838 r. pod wezwaniem Wszy stkich Świętych. Do tej parafii należą wsie Cza hrów, Czerniów, Kozary, Noworzyny, Poświrz, Słoboda, Żurawienko, wszystkich dusz rzym. kat. obrządku jest w tej parafii 530, szkółek wiejskich 5. Gr. kat. parafia obejmuje także filią Słobodę z 183 duszami, razem liczy 754 dusz gr. kat. obrządku i należy do dek. żurawieńskiego. B. posiadają szkołę etatową o 1 nauczycielu i kasę pożyczkową z funduszem zakładowym 1030 złr. W B. odbywają się znaczne targi na bydło. B. R. , Bukańce, wś w pow. wiłkomierskim, o 25 wiorst od miasta powiatowego, o 56 od Kowna, o 14 od Zejm, przy publicznym niegdyś trakcie warszawskopetersburskim, własność niegdyś Sztorców, od r. 1568 Hoppenów, dziś Narbutta. Rozległości gruntów dworskich morgów 990, gleba pszenna, płodozmian 3polowy. Włościanom nadano tu 870 m. gruntu. Mko B. o 1 w. od wsi B. z paraf. kościołem katolickim, murowanym w 1790 przez obyw. Józefa Hopena. Parafia katolicka dekanatu wiłkomierskiego, dusz 1854. Starostwo bukańskie pła ciło w 18 w. kwarty 364 złp. Bukaszowce, Pukaszowce, wś, pow. stanisławowski, o 6 kil. od Halicza, w par. gr. kat. Błudniki. Bukatynka, mylnie Bogatynka, Bohatynka, wś, pow. jampolski, gm. Babczyńce, nad Murachwą, 400 mk. płci męz. , 1750 dzies. gruntu, w połowie włościan, w połowie p. Orzechowskiego; młyn wodny. Bukawina, wś, pow. bobrecki, leży przy ujściu rzeki Ług do Dniestru, oddalona od stacyi kolei żelaznej lwowskoczerniowieckiej w Bortnikach o pół kil. , od Bobrki na południe o 4 mile. Przestrzeń posiadłości większej roli ornej 61, łąk i ogr. 31, pastwisk 141; posiadłość mniejsza roli ornej 435, łąk i ogr. 219, pastw. 154. Ludności rz. kat. 5, gr. kat. 507, izraelitów 33 razem 545. Należy do rz. kat. parafii w Chodorowie, gr. katol. parafii w Mołotowie. Bukcze, wś i dobra ziemskie w południowej stronie pow. mozyrskiego, przy gościńcu wiodącym od Turowa do Hłuszkiewicz, śród błot i puszcz niezmiernych, w gminie tonieskiej ob. Tonież, w 3 stanie policyjnym turowskim, w 3 okręgu sądowym turowskim. Dobra B. razem z folw. Radziłowicze mają obszaru 46, 560 m. i od roku 1875 r. są własno ścią kupca Obuchowa. Al. Jel. Bukecy łuż. , niem. dawniej Bukwitz, dziś Hochkirch, wś przeważnie serbska, na Łużycach saskich, w pow. lubijskim, ma parafią ewangelicką z nabożeństwem serbskiem. Pamiętna Buk Buk Buka Bukaczowce Bukańce Bukaszowce Bukatynka Bukawina Bukcze Bukecy