o 2 w. od zarządu gminy, liczy 127 m. 90 ornych, 9 dm. , 85 mk. Folwark liczy 228 m. ; drugi folw. zamieszkały przez drobną szlachtę, liczy 80 morg. , 18 mk. , 13. B. , os. młynarska, nad rz. bez nazwy, pow. przasnyski, gm. Bugzy Płoskie, par. Krzynowłoga. Posiada młyn wodny, liczy 2 dm. , 24 mk. Br. Ch. Brody, 1. wś, pow. sokolski, o 23 w. od Sokółki. 2. B. Kamienne i Ślipczyce, wsie niedaleko Radomyśla, gdzie uczony Segiet Bulletin Scientif. de l Acad. des Sciences de St. Petersb, , t. III. n, 3. odkrył olbrzymie pokłady labradoru. 3. B. , wś, gub. witebska, nad rz. Świeczanką. Brody, 1. wolne miasto handlowe i główne miasto powiatu brodzkiego w Galicyi, niegdyś w województwie wołyńskiem, leży nad potokiem Suchowólka zwanym, przy gościńcu rządowym złoczowskobrodzkim i przy kolei żelaznej lwowskobrodzkiej czyli Karola Ludwika o 93 kil. od Lwowa, która między Brodami a wołyńskiem miasteczkiem Radziwiłowem, o 9 kil. od B. oddalonem, przekracza granicę galicyjską. Miasto leży na błotnistej równinie, otoczonej lasami. Miasto Brody ma powierzchni 3740 m. , z tego posiadłość większa zajmuje łąk i ogrodów 31, pastwisk 20; zaś posiadłość mniejsza; łąk i ogr. 52, pastw. 6 m. ; resztę przestrzeni zajmują place, budowle, ulice i t. d. Ludności rz. kat. 3500, gr. kat. 1717, akatolików 42, izraelitów 14718 razem 19977. Miasto Brody jest siedzibą starostwa powiatowego, rady powiatowej, urzędu podatkowego, powiatowej komisyi szacunkowej podatku gruntowego, obwodowej dyrekcyi skarbu, do której okręgu rządowego należą polityczne administracyjne powiaty Brody, Złoczów, Przemyślany, Kamionka strumiłowa i Sokal; w okręgu tejże znajdują się urzędy celne główny urząd celny 1klasy z ekspozyt. na dworcu kolei żelaznej w Brodach; urząd celny uboczny II kl. w Stojanowie ze stacyą deklaracyjną w Czerkowatyczach; uboczny urząd celny II kl. w Grzymałowie; uboczny urząd celny II kl. w Berlinie. Dalej jest siedzibą urzędu pocztowego rządowego, konsulaturos syjskiego i izby handlowoprzemysłowej. Ten ostatni instytut został dnia 25 września 1850 roku utworzony, a na podstawie ustawy z d. 27 czerwca 1868 r. przekształcony. Okrąg tegoż obejmuje polityczne administracyjne powiaty Brody, Brzeźany, Bóbrka, Borszczów, Czortków, Husiatyn, Kamionka strumiłowa, Podhajce, Przemyślany, Rohatyn, Skałat, Tarnopol, Trembowla, Zaleszczyki, Zbaraż i Złoczów z przestrzenią około 300 mil i ludnością 1, 143, 412 dusz. Ten okrąg liczy kupców 7, 530, rzemieślników i przemysłowców 13, 538, z których mają prawo do wyboru kupców 1, 477, rzemieślników i przemysłowców 4, 346. Stan majątku, wynosił z końcem 1877 r. 7657 złr. , dochód zaś w 1877 r. 6689 złr. ; na wydatki w 1878 r. preliminowano 5, 591 złr. Miasto to posiada stacyą kolei żelaznej, stacyą telegraficzną, zakład kontumacyjny dla bydła; sąd powiatowy należący do okręgu sądu obwodowego w Złoczowie. Rzym, kat. par. w Brodach założona w 1594 roku, pomnożona w r. 1641 przez Annę z Chodorosławskich Żółkiewską, wdowę po Mikołaju Żółkiewskim podkomorzym lwowskim; kościół murowany poświęcony w 1596 r. Parafia ta liczy rz. kat. dusz 6294. Oprócz Brodów znajdują się w tej parafii szkoły ludowe w miejscowościach; Berlin, Gaje brodzicie, Jazłowczyk, Koniuszków, Ponikowica, Suchowola i Sznyrów. Gr. katol. parafia w Brodach liczy razem 2471 dusz. Obiedwie te parafie należą do dekanatów brodzkich archidyecezyj lwowskich, Miasto B. posiada gimnazyum realne, utrzymywane dotąd w dwóch trzecich częściach z funduszu naukowego a w jednej trzeciej części z kasy miejskiej. Szkoła etatowa męska 5klasowa, szkoła etatowa żeńska 4kiasowa i izraelicka szłoła wyznaniowa o 18 nauczycielach. We wszystkich tych szkołach bywają obserwowane oprócz świąt rz. i gr. katol. także święta izrael, z powodu znacznej ilości uczniów religii mojżeszowej. Stan czynny majątku gminnego wynosi 454, 207 złr. , bierny zaś 113, 382 złr. ; dochód w 1878 r. wynosił 56, 981 złr. W B. znajduje się także szpital powszechny, założony w 1831 roku i uznany reskryptem namiestnictwa we Lwowie z dnia 19 kwietnia 1861 r. jako szpital powszechny; zawiera 67 łóżek. B. zostały założone w 1584 roku przez Stanisława Żółkiewskiego, wojewodę ruskiego, pod nazwiskiem Lubicz od tegoż herbu rodzinnego; przyjęły później od błotnistej okolicy, którą w bród trzeba było przechodzić, teraźniejszą nazwę. W cztery lata po założeniu miasta zbudował tamże nowy właściciel hetman Koniecpolski warowny zamek, który 1648 roku od Tatarów i Kozaków długo w oblężeniu był trzymany. Ostatki w 1812 zniesionych wałów i murów, świadczą dotychczas o wielkiej obronności miejscowej, li 1779 zostało to miasto obdarzone przywilejem wolnego handlu, i prowadzi bardzo rozgałęziony handel z Rossyą i Niemcami. W latach 1801, 1835 i 1850 poniosło przez pożary wielkie szkody. Miasto B. wybiera wspólnie z miastem Złoczowem jednego deputowanego do rady państwa; zaś Izba handlowo przemysłowa brodzka osobno jednego deputowanego do rady państwa i jednego posła do sejmu krajowego. Z zakładów przemysłowych znajduje się w B. browarów piwnych trzy. W B. ur. się znakomity pisarz Józef Krrzeniowski, i w r. 1879 towarzystwo pedagogiczne galicyjskie uroczyście tu obchodziło odsłonięcie tablicy pamiątkowej na jego domu rodzinnym. O mieście B. można czytać Wolne miasto handlowe Brody przez ks. Sadoka Barącza Lwów, 1865; monografia Tym. Lipińskiego w Bibl. Warsz. 1851 i 1865; historyą w Podróżach Niemcewicza; geologią okolicy badał K. Kreil, florę Ernest Klöber. Czyt. też Kłosy t. 19. Powiat brodzki graniczy na wschód z rossyjskim Wołyniem, od którego go tylko sucha oddziela granica; na południowy wschód z powiatem tarnopolskim, na południe z powiatem złoczowskim, na południowy zachód z powiatem KamionkaStrumi łowa, na zachód z powiatem sokalskim, na północ z rossyjskim Wołyniem. Przestrzeni ma 32, 38 m. kw. Powiat ten należy w swej północnozachodniej części do dorzecza Dniepru, w połud. wschód, części do dorzecza Dniestru, albowiem dział wód ciągnący się od Przemyślan między Złoczowem a Gołogórami na południe od Złoczowa, zwany góry Woronieckie, idące aż do Płuchowa z zachodu na wschód, skręca w Płuchowie na półn. , koło Podhorzec na półn. wschód. , w którem to miejscu ten dział wód wchodzi do powiatu brodzkiego i przecina go w poprzek jego szerokości aż do granicy rossyjskiej, którą między miasteczkami Podkamieniem po stronie galicyjskiej a Poczajowem po stronie rossyjskiej przekracza. Pod wsią Zabłotce, na zach. półn. stronie tego działu wód, wypływa rzeka Styr, jedyny dopływ Dniepru, który płynie przez Galicyą, Na południowowschodniej stronie tego działu wód, niedaleko Podhorzec, wypływa Seret, który przepływając i tworząc stawy w Pieniakach, w Markopolu, Ratyszczach, Załoścach i Wertełce, płynie ku Tarnopolowi i koło Złotego Potoku, miasteczka powiatu buczackiego, wpada do Dniestru. Cała północnozachodnia strona tego powiatu, równie jak i połud. wschodnia, jest wilgotna, pokryta ogromnemi lasami i moczarami, które gęstej rzeczki i potoki przerzynają; grunt bagnisty i piaszczysty, góry na działach pokryte lasem; w południowozachodniej za to, koło miasteczka Oleska, grunta na nieznacznych pagórkach, jakoteż i te które otrzymano przez osuszenie błot, nadzwyczaj urodzajne. Klimat na równinach łagodny, na górach zato ostry. W Korsowie, wiosce o 4 mile od Brodów oddalonej, są skuteczne kąpiele żelazne, obecnie jednakże przez właściciela tego majątku zaniedbane. Mieszk. powiat ten liczy 116, 762 w 124 osadach i 109 gminach katastralnych. Gminy te należą do 4 sądów powiatowych, mianowicie w B. , w Łopatynie, Załoścach, i Olesku. Obszary dworskie wybierają do rady państwa 1 deputowanego wraz z powiatami złoczowskim i Kamionka Strumiłowa w Złoczowie; miasto B. wybiera jednego posła współnie z miastem Złoczewem, jednakże nie wspólnie w jednem miejscu, lecz każde u siebie; ten kandydat, który przy zsumowaniu obudwu głosowań otrzymał absolutną większość głosów, zostaje jako wybrany ogłoszony. Gminy wiejskie wybierają 1 deputowanego wspólnie z powiatem Kamionka Strumiłowa; wybór odbywa się w ten sposób jak opisano powyżej przy wyborach z miast. Do sejmu krajowego wybierają obszary dworskie trzech posłów, wspólnie z powiatami administracyjnemi Złoczew i Kamionka Strumiłowa. Gminy wiejskie wybierają 1 posła do sejmu krajowego; a mianowicie powiaty sądowe Brody, Załośce i Olesko wspólnie w B. Rzymskokatolickich parafij jest w tym powiecie 10; mianowicie Brody, Stanisławczyk, Szczurowice, Załośce, Pieniaki, Ponikwa, które wszystkie należą do dekanatu brodzkiego; Łopatyn, Toporów, które obadwa należą do dziekanatu w Busku; Leszniów, gdzie każdorazowo gwardyan miejscowego klasztoru oo. bernardynów jest zarazem proboszczem i Podkamień, gdzie dominikanie zamieszkali w miejscowym klasztorze sprawują zarazem obowiązki duszpasterzy. Niektóre gminy jak Angelówka, Czechy, Kadłubiska, Konty z Brachówką, Łabacz, Ożydów, Rażniów i Zabłotce z Wołkowatyczami należą do parafii w Olesku, miasteczku powiatu złoczowskiego, która to 11 parafia należy również do dekanatu brodzkiego. Wszystkie te parafie należą do arcybiskupstwa lwowskiego. Greckokat. parafij znajduje się w tym powiecie 65, przyłączonych do 4 dekanatów, mianowicie B. , Chołojów, miasteczka powiatu kamienieckiego, Oleska, miasteczka powiatu złoczowskiego i Załoziec. Oprócz szkół w B. posiada powiat brodzki 5 szkół 2klasowych męzkich, mianowicie w Berlinie, Łopatynie, Podkamieniu, Ponikowicy i Załoścach nowych; 37 szkół 1klasowych etatowych, 35 szkół filialnych. Nadmienić należy, że w gimnazyum realnem brodzkiem językiem wykładowym jest język niemiecki. Grunt w tym powiecie, z wyjątkiem strony południowozachodniej, jest piaszczysty, wilgotny, wymagający bardzo starannej uprawy; okolica ta obfituje przeto w ogromne lasy szpilkowe; szczególniej lasy należące do dóbr Pieniaki, własności Włodzimierza hr. Dzieduszyckiego, są bardzo rozległe i dobrze zagospodarowano. Lasy należące do dóbr Brody i Łopatyn, sławne były do niedawna z ogromnych sosen, które jednakże przez teraźniejszego właściciela tych dóbr, Kazimierza Mołodeckiego, zupełnie wyrąbane zostały. PołudniowoZachodnia część powiatu, granicząca z Oleskiem, miastosteczkiem należącem już do powiatu złoczowskiego, ma już ziemię lepszą i urodzajniejszą. Cały powiat ma przestrzeni 296, 468 m. , w tern

Brody

Brody