i archeologa nazwy te stanowić mogą ważne wska zówki przy śledzeniu dawnych dróg handlowych, wojennych a także dla oznaczenia kierunku wód, któ re wyschły lub zmieniły swe koryta. Należy jednak pamiętać, że niekażde Brody, Brodowo lub Brodek stanowią ślad istnienia brodu; wielka część tych nazw pochodzi od starego nazwiska i hasła rodowego Bro da, bardzo rozpowszechnionego w epoce piastowskiej. Istniało także imię Brodzisław, brzmiące w skróconej formie Brodek. Br. Ch. Bród, 1. wś, pow. kolski, gm. Koźmin, par. Dobrów, o kilka wiorst na prawo od rz. Warty, w bliskości większej wsi Chełmno. O paręset kroków od wsi Bród, na piaszczystych wzgórzach, niegdyś lasem sosnowym porosłych, teraz zaś bielejących zdaleka, znajduje się pogańskie cmentarzysko czyli żalnik. Na powierzchni ziemi leży mnóstwo skorup od urn potłuczonych; w głębokości zaś najwyżej 1 1 2 łokcia można odkopać wiele urn całych. W roku 1878 właściciel wsi sąsiedniej odkopał tam 3 urny. W r. 1879 wykopano 10 urn. Znajdowano tam także podobno starożytne zbroje. 2. B. , wś, pow. suwalski, nad Czarną Hańczą, o 4 w. od Suwałk, liczy 52 dm. , 439 mk. Część wsi obfitująca w ogrody znana jest pod nazwiskiem Bródogrodnik. B. ma szkółkę elementarną, na utrzymanie której mieszkańcy dają 106 rs. rocznie. Szkółka ta obecnie czasowo mieści się we wsi Poddubówku, tejże gminy. W okolicach B. znajdują się szczątki dawnych cmentarzysk pogańskich, a na polach często wygrzebują starożytne urny i naczynia. Rozkolonizowana, t. j. osady rozrzucone każda oddzielnie. Tych osad 99, ludność wyznania katolickiego, mówiąca narzeczem mazurskiem. Przestrzeń morgów 1229 prętów 252 miary nowopolskiej. Grunta lekkie, zwirkowate, na wschód znacznie podniesione, łąki torfiaste, z których kopią torf na własne potrzeby i na sprzedaż. Rzeka Hańcza w tem miejscu płytka, płynie szparko; dno kamieniste; po obu brzegach mnóstwo zdrojów, po dołach trzymają się pstrągi, w zimie prawie nie zamarza. 3. B. , wś, nad rz. Radomką, pow. radomski, gm. Błotnica, par. Jankowice. Liczy 15 dm. , 122 mk. , 204 morg. ziemi włośc, i 83 dworskiej. 4. B. brzykowski i widawski, dwie os. , pow. łaski, gm. Dąbrowa widawska, par. Brzyków. 5. B. wś i folw. , pow. łaski, gm. Wola Wężykowa, par. Sędziejowice. 6. B. , os. , pow. kozienicki, gm. Grabów nad Pilicą, par. Stromiec. Br. Ch. Bród, 1. niewielka rz. w pow. rzeczyckim, ma źródło w pow. mozyrskim, kierunek wschodni; pod miasteczkiem Narowią wpada do Prypeci ze strony prawej. Al. Jel. 2. B. Martwy, ob. Nacza. Bród, strumień, powstaje z dwóch potoków, jednego północnego z pod Moszkowa, drugiego z pod Siebieszowa. Tamten wypływa po zachodniej stronie wsi Moszkowa w pow. sokalskim, przepływa Moszków i Smitków; ten zaś we wsi Siebieszowie po zachodniej stronie powstaje z dwóch potoczków, jednego północnego płynącego z pod wsi Rusina przez Leszczków, drugiego zaś wytryskującego we wsi Wierbiążu. Potoki siebieszowski i moszkowski łączą się na granicy gmin Zawiszni, Sawczyna i Smitkowa; płynie łąkami w kier. wsch. , w obr. gm. Zawiszni porusza młyn Czerteż zwany i wpada po północnowschodniej stronie Zawiszni do Bugu z praw. brz. Długość biegu od połączenia potoków czyni 1 milę; ztąd do źródeł potoku w Rusinie 1 3 4 mili, a do źródeł potoku w Wierbiążu l 1 2 mili. Br. G. Broda, Brodda, ob. Brody. Brodaciszki, wś, pow. trocki. Brodacze, wś, p. sokołowski, gm. Wyrozęby, par. Kożuchówek, Liczy 16 dm. , 93 mk. i 394 morg. obszaru. Brodajż, po łot. Brodajszy, majętność w Inflantach polskich, w południowozachodniej części powiatu lucyńskiego, w okolicy znanego jeziora Biza położona, własność Henryka Kiborta, 1916 dz. obszaru mająca, z których 746 do fermy dworskiej należy. Miejscowość wesoła, bardzo wzgórkowata; dostatek jeziór rybnych, dużo gajów liściowych, mieszczących w sobie i drzewa iglaste. Uprawia się tu głównie żyto i len; koniczynę tylko w fermie dworskiej napotkać można. Lud katolicki, częścią łotewski, częścią z Rusinów złożony. Z tych ostatnich tylko ci co wyznawali unią, przy końcu pierwszej połowy bieżącego stulecia przyłączeni zostali do prawosławia. Brodajż posiada kościoł parafialny rzym. katol, którego pierwsze założenie sięga XVII wieku. Stanowił on najprzód tylko tak zwaną stacyą dominikanów posińskich obacz art. Posiń, następnie filią posińskiego kościoła, a obecnie ma osobną parafią, należącą do dekanatu przedlu cyńskiego. Parafia ta do r. 1864 liczyła 2363 wiernych na przestrzeni 11, 500 dz. , w którym to czasie, po zniesieniu parafii katolickiej w dobrach rządowych Rajpolu i Nerzie, przyłączono do niej część takowej, tak iż obecnie liczy ona 3348 wiernych, na przestrzeni 13, 560 dzies. W skład tej parafii wchodzą majątki do najrozmaitszych właścicieli należące i położone częścią w lucyńskim a częścią w rzeżyckim powiecie. Do lucyńskiego należą Brodajż, Sprykutów, Gajowo, Filantmujża, Uszkacowo, Loco wo, Podojniki, Borysowo i Rogajsz; do rzeżyckiego zaś Idzypol, Marcinpol, Karpin, Matule, Sylwestrów, Babłów i Kobyłówka. W obrębie parafii katolickiej brodajskiej zamieszkuje 1100 prawosławnych Rusinów i 200 Rossyan starowierców. Prawosławni posiadają cerkiewkę w samym Brodajżu. Zarząd gminny w miejscu, zarząd policyjny w Lucynie. Poczta w poblizkim majątku. Pyłdzie. Najdawniejsza o Brodajżu wzmianka sięga roku 1599, w którym, to czasie dobra te należały do rotmistrza Adama Chotkowskiego patrz rewizyą dóbr infl. zr. 1599. W końcu zeszłego stulecia wś ta nabytą została przez Tadeusza Weyssenhofa, który już w r. 1806 sprzedaje ją Andrzejowi Szachnie, ten zaś 20 grudnia r. 1808 prawem wieczystosprzeda źnem ustępuje ją Dominikowi Kibortowi. W r. 1813 Franciszek Kazimierz Kibort wzniósł tu z kamienia nowy paraf. kościół pod wezw. Przemienienia Pańskiego, na miejscu zgorzałego drewnianego. Mają w nim miejsce festa na Wniebowstąpienie Pańskie, na św. Jana Chrzciciela, na św. Annę, na Przem. Pańskie i na Imię Maryi, a z niemi zawsze połączony jarmark, ściągający włościan i z innych okolic. Kościół brodajski ma kaplice filialne w Rogajszach i Sprykutowie. Brodau, ob. Brodowo. Brodawka, potok, wytryska na granicy gm. Wysokiej i Marcyporęby w pow. wadowickim; płynie zrazu na zachód wądołem leśnym między górą Moczurtą 440 m. a Trawną górą 421 m. , poczem wyszedłszy z lasu zwraca się ku północy, tworząc granicę między Lgotą a Marcyporębą, wreszcie przybiera kierunek północnowschodni, płynie północną granicą Marcyporęby od Tłuczania górnego i dolnego, następnie między Brzeźnicą i Dworami nowymi a przeciąwszy gościniec skawińskozatorski uchodzi w obr, gm. Chrząstowic do Wisły z praw. brzegu. Długość biegu 11 kil. Br. G. Brodda, Brodden, Broddi, ob. Brody. Brodeckie, I. wś, pow. berdyczowski, nad rz. Hnyłopiatą, o 15 w. odległa od Berdyczowa, a o 4 w. od Machnówki. Mieszk. 824 prawosławnych, 86 katolików i 24 izr. razem 934. Cerkiew parafialna pounicka, zbudowana w r. 1764 Wizyty berdyczowskiego dziekanatu za rok 1782. Ziemi pierwszorzędnego czarnoziemu 2762 dz. Należy do Podhorskiego. Zarząd gminny i policyjny w Machnówce. Kl. Przed. 2. B. , wś, pow. zwinigródzki, o 10 w. od miasteczka Kalnibłot, dawniej starostwo, przy ujściu ruczaju Werbowca do Tykiczagniłego; na przeciwległej stronie ruczaju leży wieś Hulajpole Berebiesy. Mieszk. prawosł. 950, katol. 30. Ziemi 1130 dzies. Kościół parafialny katolicki w Zwinigródce. Zarząd polic, w Kalnibłotach, gminny w Polczysku. Dawniej tu była osada znacznej liczby byłej szlachty. Dr. T. Hr. Brodek, wś, pow. pińczowski, gm. Wawrowice, par. Wiślica. Brodek, ob. Bojarka. Bródek, Bródki, niem. Brodke, pustkowie, pow. wejrowski, par. strzepska, st. p. Smazyno. Por. Łebno. Brodek, wś i dobra, pow. rybnicki, par. kat. Boguszowice, kopalnie torfu. Brodek, ob. Burlanka. Brodek, 1. strumień, wypływa w obrębie gm. Domamorycza w pow. tarnopolskim, na łąkach, na południe wzgórza Kłaczycha 377 m. ; zrazu płynie na południe, poczem zwraca się łąkami na południowy wschód przez Domamorycz, Zabójki, gdzie z prawego brzegu przyjmuje potoczek płynący z pod wzgórza Kasperka 380 m. , przez Poczapińce; tu zasila się z prawego brzegu wodą potoku bezimiennego, nastającego w Chodaczkowie; następnie przez Draganówkę, popod Wielki Las Ostrowski 367 m. i w obr. gm. Bucniowa wpada do Seretu z pr. brz. Długość biegu 19 kil. W górnym biegu zowią go Rudą. 2. B. , potok górski, wytryska z kilku źródlisk w obr. gm. Poraża, w pow. Lisko, w lesie jodłowym; płynie w kierunku północnowschodnim i północnym przez Zahutyń i zabrawszy liczne wody, a zwłaszcza spływające z pod góry Zahutynia 509 m. , wpada z lewego brzegu do Sanu. Długość biegu 6 kil. 3. B. , mała struga w obr. wsi Białej w pow. przemyślańskim. Wypływa z pod Grzędowej góry 392 m. w zachodniej stronie tej gminy. Łączy się z bezimiennym potokiem z prawego brzegu w tejże wsi. Oba razem tworzą potok Białą. Broden, ob. Brody. Brodina, rzeka, prawy dopływ Suczawy. Brodkammer, ob. Nadzieja. Brodke, Brodtke, ob. Bródek. Brodki, 1. wś, pow. siedlecki, gm. i par. Wodynie. Liczy obecnie 17 dm. , 115 mk. i 400 morg obszaru. 2. B. , wś, pow. zamojski, gm. i par. Krasnobród. 3. B. , wś, pow. kolski, gm. Drzewce, par. Umień. Br. Ch. Brodki, wieś, pow. hajsyński, liczy dusz męz. 416, ziemi włośc. 858 dz. Należy do hr. Aleksandry Potockiej; ob. Bubnówka. Dr. M. Brodki, 1. z przysiołkiem Adwokacie, wś, pow. lwowski, o 7 kil. od st. p. Dornfeld, w par. rz. kat. Rakowiec, z parafią gr. kat i szkołą filialną w miejscu. 2. B. , przysiołek Rokitna. 3. B. , Brudki, przysiołek Pustkowa. Bródki, 1. folw. , pow. bukowski, ob. Bro dy. 2. B. , wieś, pow. bukowski; 27 dm. , 208 mk. ; 9 ew. , 199 kat. , 93 analf. , st. poczt, Duszniki o 5 kil; stacya kol. żelaznej Buk o 16 kilom. M. St. Bródki, ob. Bródek i Łebno. Brodki, potok, ob. Brusionka. Brodła, wś, pow. chrzanowski, o 5 kil. od Alwerni, ma 1633 m. rozl. , w tem 497 m. lasu, 192 dm. , 1266 mk. , par. w Porębie. Szkoła ludowa jednoklasowa; leży w pagórkach, w glebie żytniej. Obszar dworski należy do majoratu krzeszowickiego. Brodne, folw. , pow. gostyński, gm. i par. Bród Bród Broda Brodaciszki Brodacze Brodajż Brodau Brodawka Brodda Brodeckie Brodek Bródek Broden Brodina Brodkammer Brodke Brodki Bródki Brodła Brodne