to dziesięciu innych rujnuje się, trafiwszy na pokład jałowy, i stara się potem odbić choć w części odprzedaniem fatalnej studni, oszukując niedoświadczonych najniegodziwszemi środkami. Pełno tu tedy szachrajstwa i oszukaństwa; studnie podnoszą się i spadają w cenie, jak papiery na giełdzie, a nierozważni spekulanci, oszołomieni nadzieją dorobienia się skarbów, topią częstokroć na polach borysławskich grosz, w pocie czoła przez lat wiele zapracowany. Takie gospodarstwo nie podnosi też bynajmniej dobrobytu okolicy. Pomimo, że w Borysławiu wielu włościan otrzymało znaczne pieniądze ze sprzedania gruntów przedsiębiorcom kopalni, toć jednak, oprócz kilkunastu gospodarzy, którzy porządniej się zabudowali, inni zeszli, w części przez rozrzutność, w części skutkiem nieuczciwych sposobów wyzyskiwania przez niezamożnych przedsiębiorców, na nędzarzy, i zamożność powszechna nie postąpiła, gdyż obfitość zarobku przyczyniła się tylko do podwyższenia dochodów z propinacyi i do demoralizacyi robotników. Sprzedawszy grunt swój, znajduje się tam obecnie wielu dawniejszych właścicieli w tern położeniu, że w kopalniach, urządzonych na własnej niegdyś ziemi, kręcić muszą korbą dla zarobku. O B. czytaj Olej skalny z Borysławia w Galicyi. Geol. Jahrbuch 1859 str. 572; Zeiszner L. Geognostiche Reise in den Karpathen Fucoiden Sandstein, SalzthonBergol Guellen, 1836 r. str. 353; w Kłosach t. XVI N. 409 i 410. Dominium B. należy doDawida Lindenbauma. Borysławice, 1. kościelne i zamkowe, wś, nad rz. Rgiłówką, pow. kolski, gm. Krzykosy, par. Borysławice. Na prawo od drogi z Koła do Kłodawy. Kościół par. drewniany. Znajdują tu się ruiny zamku, o którego początku, kole jach, a nawet czasie zburzenia, żadnych nie ma wiadomości Budowla tylko jego okazuje, że niewiele nad wiek XVI dawniejszym być może. Wystawiony był w czworogran z wy niosłą na czele strażnicą. W dolnej jego czę ści brama, a w górnej nad bramą pomieszczona była kaplica. Pagórek, na którym się zamek ten wznosił, ręką jak się zdaje ludzką sypany, otoczony jest podwójnym głębokim przekopem i oblany wodą. Z wieży pozostały tylko trzy ściany, z samego zaś zamku kilka ułamków muru obwodowego. W 1827 B. kościelne miały 23 dm. i 140 mk. ; B. zamkowe 18 dm. i 238 mk. Kośc. i par. niewiadomej erekcyi. Liber beneficiorum Łaskiego z 1521 nie wspomina o B. Obecny kościół wyst. 1773, odnow. 1853. Par. B. dek. łęczyckiego 1969 dusz liczy. 2. B. , wś, pow. kaliski, gm. i par. Błaszki. W 1827 r. było tu 13 dm. i 175 mk. Br. Ch. Borysławice, ob. Borzesławice. Borysławka, wś, pow. dobromilski, o 2 kil. od st. p. Rybotycze, w par. rzym. kat. Rybotycze a gr. kat. Posada rybotycka. Dominium należy do Józefa Tyszkowskiego. Borysławka, 1. potok w obr. gm. Borysławki w Galicyi; wypływa z pod pasma wzgórz Turnicą zwanego; płynie na północ przez Borysławkę i po 3 4 milowym biegu wpada naprzeciwko Posady rybotyckiej do Wiaru, dopływu Sanu. 2. B. , potoczek górski, w obr. gm. Opaki, w pow. drohobyckim; źródliska w południowej stronie tej gminy, na granicy tejże z gm. Kropiwnikiem Starym i Schodnicą, w tak zwanym Buchowym Dziale. Płynie krętem łożyskiem w półn. zach. kier. Wpada z pr. brzegu do Opaki, dopływu Bystrzycy tyśmienickiej. Długość biegu pół mili. Br. G. Borysoglebsk, m. pow. gub. tambowskiej, o 2 1 2 w. od t. n. st. dr. ź. griaziecarycyńskiej, st. p. , 12093 mk. Borysoglebska, wś, pow. muromski, gub. władymirska, st. p. w pobl. Muroma i Wiaźnik. Borysoglebskie słobody, wś, pow. rostowski, gub. jarosławska, o 19 w. od Rostowa, st. p. Borysohleb, wś, gub. witebska, nad rz. Łowacią. Borysów, wś, pow. nowoaleksandryjski, gm. Żyrzyn, par. Gołąb, na wzgórzach śród lasów, przy drodze bitej z Warszawy do Lublina, o 2 w. na zach. od Żyrzyna. W 1827 r. było tu 30 dm. i 163 mk. Borysów, 1. m. pow. gub. mińskiej, położone na lewym brzegu rzeki Berezyny, niedaleko od ujścia do niej rz. Schy, pod 54 14 46 szer. półn. i 46 9 52 długości od Ferro, o 140 w. od Mińska. Miejscowość, na której miasto zbudowane, płaska i pochyła ku rzece Berezynie; na północ tylko wznoszą się lekkie wzgórza zasłaniające miasto. Rozległość miasta 10404 sążni kwadratowych, z których 2352 pod rynkiem, a 1188 pod ulicami i zaułkami. Domów murowanych dwupiętrowych 2 i jeden jednopiętrowy na rynku, w którym się mieści izba skarbowa; reszta wszystkie drewniane. Pośrodku miasta rynek, na którym wznosi się cerkiew prawosławna murowana, pod wezwaniem św. Spasa, a od ulicy Mińskiej ciągnie się rzęd szop, w których się mieszczą kramy. Ulic jest 12 i 8 zaułków, z których ważniejsze Mińska, od placu do mostu na rzece Berezynie, Lepelska i Moskiewska; są one brukowane, reszta zaś ulice niebrukowane i podczas deszczów błotniste. Przy ulicy Mińskiej kościół katolicki murowany. Początkowo był zbudowany z drzewa przez starostę borysowskiego Adama Kazanowskiego w r. 1642, który przeznaczył nań majątek Ratucicze, oddzieliwszy tę wieś od starostwa borysowskiego, a Władysław IV król polski przywilejem tegoż roku darowiznę utwierdził. Bor. Oprócz majątku należało jeszcze do kościoła 7 placów. W r. 1806 za staraniem ks. prałata Onufrego Gzowskiego, ówczesnego proboszcza, zaczęto murować kościół, który ukończono r. 1823. W r. 1836 i 1837 fronton z kolumnadą zniesiono, a na jego miejscu zbudowano wieżę. Proboszcze kościoła borysowskiego pobożnemi obligacyami obowiązani są odprawiać co piątek nabożeństwo za duszę Władysława IV i Adama Kazanowskiego fundatora. Obok kościoła jest szpital na 27 łóżek pod zarządem marszałka powiatowego i miejscowego lekarza. Na wyspie rzeki Berezyny obok miasta wznosi się dwupiętrowy dom murowany, w którym się mieści więzienie. Jest on otoczony murem a z lądem łączy go most drewniany. Na tern miejscu był dawniej zamek, ślady którego pozostały w okopach i głębokim rowie. Gwagnin powiada, że w wieku XVII zamek borysowski miał formę okrągławą i był silnie ufortyfikowany wieżami, tudzież okopany wałem i otoczony głębokim rowem, który się łączył z rzeką Berezyną. A Naruszewicz mówi, że niedaleko był kościół od zamku, z którym komunikował się za pośrednictwem lochu. Za czasów starostwa zamek zamieniono na dom administracyi starostwa, a przebudowany przez starostę Ogińskiego przetrwał do początku XIX wieku. Budowa zamkowa była drewniana, na podmurowaniu, z jedną bramą. Od zamku na ulicę Chorągiewną przerzucony był niewielki mostek. W początku bieżącego stulecia w nim się mieściła administracya dóbr radziwiłłowskich, po przeniesieniu której do Radziwiłłowa czyli Starego B. , o wiorst 3 od miasta, w nim się zbierali obywatele na elekcye; nareszcie opuszczony i z rozporządzenia władzy rządowej przerobiony został na więzienie, a resztę domów sprzedano lub zamieniono na koszary. Naprzeciw domu więziennego na drugiej stronie rzeki leży piękna willa, zamieszkała przez naczelnika wodnej komunikacyi, a nieco dalej na wzgórzu wznoszą się okopy, zarosłe lasem sosnowym. Okopy te czyli szańce usypane były w r. 1811. Podczas przejścia wojsk francuzkich przez Berezynę jenerał Dąbrowski stanowiący przednią straż stał w okopach, broniąc mostów. Niżej okopów nad brzegiem Berezyny naprzeciw miasta B. jest osada tak zwana Słoboda. Jestto port, przy którym zatrzymują się berlinki i inne statki, żeglujące po Berezynie. Słoboda składa się z kilkudziesięciu domów mieszkalnych i około 50 magazynów. B. połączony ze Słoboda 4 drewnianemi mostami, między któremi pięknie usypana grobla brukowana; jeden z mostów, zwodzony, na żelaznych łańcuchach; długość wszystkich 4 mostów 360 sążni. W B. jest szkoła powiatowa i szkółka początkowa, założona w r, 1808 i utrzymywana z funduszów parafialnych kościoła rzymskokatolickiego. W r. 1840 przeszła pod zawiadywanie ministeryum oświecenia. Ma jednego nauczyciela i uczniów około 80. W B. rezyduje naczelnik pierwszego dystansu pierwszego oddziału XI okręgu wodnej kommunikacyi, którego obowiązkiem pilnować porządku w handlu spławnym na rz. Berezynie i całości mostów w mieście. B. ma ludności podług ostatniego spisu 15097, z których płci męzkiej 7342, żeńskiej 7755. W tern 961 katol. Handel borysowski ogranicza się na zbywaniu miejscowem i zakupywaniu zboża, smoły, dziegciu i drzewa, które się odsyłają jużto drogą żelazną do Warszawy zboże lub Moskwy, lub spławiają Berezyną i Dnieprem do Kremeńczuga drzewo i smoła albo przez kanał Berezyński i Dźwiną do Rygi klepki dębowe. Każdorocznie do Borysowa przychodzi statków berlin około 50; na nich się przywozi z Ukrainy sól, jagły, sadło, curkier i t. p. , wszystko to składa się w osobno na ten cel urządzonych magazynach. W zamian berliny ładują się smołą, dziegciem, kamieniami i powracają do Kremieńczuga; berlinki wyżej Borysowa nie przechodzą, gdyż rzeka Berezyna już odtąd miałka, i tylko drzewo na małych tratwach spławia się przez kanał berezyński do Rygi. Jarmarków jest dwa jeden na nowy rok i trwa przez dni ośm, drugi w piątek dziesiątego tygodnia po wielkiej nocy. Jarmarki te, oddawna przez starostów zaprowadzone, a w roku 1802 przez gubernatora mińskiego Karnięjewa potwierdzone, nabrały urzędowej powagi. Początek założenia B. sięga odległej przeszłości. Borys Wsiewołodowicz książę miński założył na brzegu rzeki Berezyny miasto i zamek roku 1102. Stryjkowski i Kojałowicz przypisują założenie Borysowa Gintwiłłowiczowi i podają rok 1172, ale ponieważ wzmianka w historyi przypada na rok 1128, stąd można sądzić, że założycielem miasta B. był Borys Wsiewołodowicz książę miński. Roku 1125 Mscisław syn Monomacha, objąwszy władzę książęcą nad całą Rusią, napadnięty był przez Połowców, a gdy nie mógł oprzeć się, prosił o pomoc sąsiednie narody, między któremi i Krywiczan. Lud ten, sprzymierzony z Litwą, odmówił pomocy, za co Mścisław obrażony postanowił podbić Krywiczan; w tym celu po ukończeniu pomyślnej wojny z Połowcami roku 1128 zebrał liczne wojska, które pod dowództwem swych braci wyprawił do ziemi Krywiczan. Każdy z nich w d. 4 sierpnia powinien był rozpocząć wojenne kroki, a ponieważ zamek borysowski leżał na drodze Wsiewołoda Olgowicza, jednego z braci księcia, i był przeszkodą połączenia się wojsk idących na oblężenie Zasławia, rezydencyi Rogniedy, przeto Wsiewołod obiegł B. szturmem, dobył zamek i przyłączył do swego księztwa.

Borysławice

Bor