Borsukinie, Borsuki. Najczęściej w Królestwie spotykamy je w gub. suwalskiej, pow. agustowskim. Borsuk, wś, pow. krasnostawski, gm. Gorzków, par. Tarnogóra. 2. B. , wś, pow. tomaszowski, gm. Telatyn, par. Łaszczów. 3. B. , wś, pow. rawski, gm. Starawieś, par. Białka. Borsuk, przysiołek Głogowa. Borsuk, potoczek górski w obr. gm. Osława czarnego w pow. nadworniańskim, wypływa z lasu Borsukiem zwanego i po krótkim biegu uchodzi do Osławy czarnej. Br. G. Borsuki, 1. wś, pow. pułtuski, gra. Zatory, par. Pułtusk. Leży o 1 1 2, w. od Narwi z lewego brzegu, o 8 w. na poł. od Pułtuska, śród lasów i mokradli. W 1827 r. było tu 19 dm. i 127 mk. , obecnie 39 dm. 2. wieś, nad rz. Bugiem, pow. konstantynowski, gm. Hołowczyce, parafia Konstantynów, poczta Janów, okr. sąd. Komarno, rozległości m. 1975, ludności 590. Borsuki, 1. wieś i dobra ziemskie we wschodniopółnocnej stronie pow. rzeczyckiego, w gm. małoduskiej, przy gościńcu wiodącym z Rzeczycy do Chojnik, w głuchej poleskiej miejscowości, w 4 stanie policyjnym, w 1 okr. sądowym. Dobra B. , razem z dobrami Maładusza, są dziedzictwem Przyborów i mają obszaru 13060 morg. Al. Jel. 2. B. , wś, pow. hajsyński, dusz męz. 216, ziemi włośc. 444 dz. , ziemi dwor. 491 dz. , należała do Hu lewiczów, dziś Kudrewicza. 3. B. , wś, pow. bałcki, gm. Perejma, dusz męz. 390, ziemi włośc. 1042 dz. , dwor. 1610 dz. , należała do Lisowskich, dziś Czepelowskich. 4. B. , wś w pow. krzemienieckim, z obszernym stawem nad Horyniem ob. . 5. B. , zaścianek w parafii okmiańskiej, pow. szawelski, 1 1 2 mili od stacyi kol. żelazn. lipaw. romeńsk. Popielany. Należy do składu majętności DubiknieWielkie; jest własnością obywatela Sawina. Fel. R. Borsukowa grzęda, wś we wschodniej stronie pow. ihumeńskiego, w gm, brodzkiej, w 2 okręgu sądowym, w 3 stanie policyjnym berezynskim. Miejscowość głucha poleska. Borsukowce, wś, pow. uszycki, gm. Kosikowce, par. Sokulec; wraz z wsią Popówką ma 625 dusz męz. , 1027 dz. ziemi włośc; nale żała do Trzecieskich, dziś Juliana Iżyckiego 1001 dz. i Wiktora Iżyckiego, wraz z wsią Popówką, 1028 dz. Dr. M. Borsz, nazwisko dawne. Stanisław i Wincenty Borszowie są dziedzicami Drzewcy, w par. Wąwol nica Długosz II 569. . Ztąd poszły takie nazwy jak Borszyn, Borszyce, Borszowice. Br. Ch. Borszć łuż. , niem. Foerstchen. Na Łuzycach kilka wsi nosi tę nazwę, odróżnianych przymiotnikowo, a mianowicie na Łużycach pruskich w pow. rozbórskim Dołha B. , LangFörstchen, i Piesaczna B. , SandFoerstchen; na saskich zaś Łużycach Horna B. , OberForst Bor. chen; Krziwa B. , KrummFörstchen; Mała B. , Kleinförstchen, i Słona B. , Salzförstchen. Borszcz, ob. Barszcz. Borszcz, folw. , pow. gliwicki, należy do dóbr Rzeczyce. Borszczahówka, Borszszajówka, miasteczko, pow. kijowski, o 30 w. od Skwiry, o 125 od Kijowa, przy ujściu rzeczki Horochowatki do rz. Bosi, stanowiącej dzisiejszą granicę między pow. skwirskim i taraszczańskim. Okolica gdzie dziś B. się znajduje, z pewnością od dawna bardzo, bo jeszcze od czasów Witolda, Świdrygiełły, Włodzimierza i Olelka zasiedloną już była, jak to zdają się poświadczać liczne nader i dawne uroczyszcza i sieliszcza z tych i czasów pozostałe tu, a przechowujące się dotąd j w pamięci bądź ludu, bądź akt miejscowych. Jednakże, już od drugiej połowy XV w. taż okolica zaczęła się powoli, dzień za dniem, w pustkowie obracać, a to wtenczas mianowicie, gdy za panowania Kazimierza Jagiellończyka, Mengligirej, han Krymu, zerwawszy przyjazne stosunki, jakie poprzednicy jego utrzymywali dotąd z władzcami Litwy, zaczął ziemię kijowską i bracławską straszliwie niszczyć, jako już u progu koczowisk tatarów perekopskich położoną, a tern samem i na pierwszy cel napadów ich wystawioną. Napady te straszne, niszczące, ponawiane co chwila i przez długą lat kolej, bo aż do dni Zygmunta III, zrządziły też z czasem najzupełniejsze zagładzenie bracławskiego zwłaszcza kraju, niegdyś ludnego, tak dalece, że okolicę te już za pierwszych dni Zygmuntowych nosić zaczęły niejako nazwę pustyń za Białącerkwią położonych. W Vol. leg. II str. 318 wyd. Ohr. czytamy r. 1590. Ukazały to nam stany kor. , że w tak wielkiej szerokości państw naszych pustych, jaka jest na pograniczu ukraińskiem za Białącerkwią, pożytków z nich publicznych, ani prywatnych niema żadnych. Ztąd żeby odłogiem nie leżały, i w pożytek jaki obrócić się to mogło, za pozwoleniem i daniem nam w moc tego przez wszystkie stany, ustawujemy, że nam wolno będzie w tymto trakcie przerzeczonym rozdawać te pustynie na wieczność osobom szlacheckiego stanu, zasłużonym nam i rzplitej, wedle zdania i woli naszej. Jakoż na mocy tej ustawy króla i sejmu rychło potem, jak to widzimy z dokumentów, które nam służą, znaczny obszar pustego, za Białącerkwią stepu z horodyszczem Włodareckiem Wołodarką, z uroczyskami Zwołoziem czyli Wielką Słobodą późniejszym Antonowem, Skuthowem, Zuchowicami, Przylepkami i Wołodymirką w pobliżu późniejszej Borszczajówki został wydzielony, jako darowizna ziemska, za zasługi niejakiemu Marcyanowi Trębickiemu. Widać jednak, że Trębiccy nie dotrwali tu, na tym straconym poBor. sterunku, bo też ta okolica i wtedy jeszcze nie przestawała cierpieć krzywdę najazdu od zanadto wkorzenionych tu tatarów. Zresztą stary Trębieki zszedł w krótce z tego świata, może złożył głowę na szabli tatarskiej, córkę jedyną zostawiwszy. Jakoż widzimy, że w r. 1598 r. jest już dziedzicem tych pustych uroczysk Janusz ks. Zbaraski, wojewoda bracławski. Sprzedał mu je Stanisław Trębieki, stryj i opiekun małoletniej córki brata Marcyana, a która po dojściu lat, będąc już powtórnymi ślubem za Stanisławem Czudowskim, przedaż tychże dóbr pustych w 1619 r. zatwierdziła, ale już synom Janusza t. j. ks. Krzysztofowi i Jerzemu Zbarazkim. Ks. Zbarazcy te nowonabyte dobra przyłączyli do dóbr swoich ogromnych, żywotowskich, pohrebyskich, przyłuckich, jakie w tych stronach dziedziczyli po matce z domu ks. Czetwertyńskiej. Borszczajówka wszakże, której tu dzieje opowiedzieć mamy, nie istniała jeszcze wtedy, ile że w dokumentach dopiero pod r. 1643 pierwsza o niej zachodzi wzmianka, a więc już w czasach gdy te dobra po zejściu bezpotomnem Krzysztofa i Jerzego Zbarazkich 1627 1631 drogą spadku przeszły w dziedzictwo ks. Janusza Wiśniowieckiego, koniuszego kor. i starosty krzemienieckiego. Owoż, bardzo być może, że B. dopiero około tego czasu albo z przeniesienia Wołodymirki tuż obok leżącej powstała, albo li też z przesiedlenia się do niej wychodźców wołyńskich ze wsi ks. Wiśniowieckich Borszczówki w pow. krzemienieckim położonej; skąd może od tejże wsi wołyńskiej i swoje otrzymała nazwisko. Wiadomo, że kolonizacya ówczesnej Ukrainy uskuteczniała się przeważnie ludem napływowym, zbywającym z Wołynia. Cellaryusz, piszący około 1659 r. , wspomina już o B. jako o miejscu ufortyfikowanemu Wiśniowieccy więc musieli wznieść tutejszy zamek. Dziś jeszcze wały kwadratowe tego zamku, śmiało wzniesione, dają się podziwiać. Od południa spadzistośćgóry niezmierna, do Rosi; od północy plac przed wałami do wycieczek. Według ustnej, utrzymującej się, niezagubionej jeszcze tradycyi, nad głębokiemi fosami, idącemi od Horochowatki do Rosi a które w potrzebie zalewano wodą, zawieszony był most na łańcucach, obrona ludzi i milicyi pańskiej od napaści. Wały te zdawały się być nie do wzięcia, najeżone ostrokołem z warowną bramą, dokoła wodami oblane. W pośrodku tych wałów stał zaś zamek; była to budowla podłużna, drewniana, niepiętrowa, oknami patrząca na wszystkie strony, obrócona na wschód do miasta. Na wałach były dwa rondele. B. wszakże inną wtedy miała posadę aniżeli dziś w miejscu dzisiejszego miasteczka znajdował się tylko dawny zamek i przedmieście, dawną zaś jej posada Bor. rozciągała się na górze wzdłuż rz. Horochowatki, gdzie dziś las Kowalicha, ku polowym Skibińcom. Opowiadają starzy ludzie miejscowi, że tu miało być 12 cerkwi i dwa monastery; jeden z nich stał na okrągłej górze, gdzie dziś Skibińce, drugi w lesie Kowalisze. Dziś jeszcze na posadzie dawnej B. wyglądają z ziemi kawałki dębowe podwalin, rozbitki cegły, usypiska szkła, czerepy pieców dawnych garncarskich, żelaztwa, rumowiska lochów. W wałach zaś zamkowych znajdywano podróżne piece tatarów, w których proso swoje warzyli. Ale nadszedł wkrótce łańcuch klęsk i wojen przez B. Chmielnickiego zażegniętych. B. wraz z całym krajem miała doznać srogiego losu. Widać jednak że rok 1651 przyniósł jakby chwilę uciszenia. Jakoż korzystając z tego, synowie ks. Janusza Wiśniowieckiego, Dymitr Jerzy i Krzysztof Konstanty, tegoż roku d. 10 grudnia w Niemirowie uczynili między sobą dział dóbr ukraińskich, spadłych po ojcu, do którego działu jak się wyrazili za rebellią kozacką i inkursyami nieprzyjaciela Krzyża św. tatar dotąd przyjść nie mogli. Na schedę ks. Krzysztofa Konstantego przypadła w liczbie wielu innych dóbr ukr. i B. Ale wojny nie ustawały i kraj się zasiał zwaliskami. I B. uległa tejże kolei, została spustoszoną, zniszczoną w ciągu tych wojen, tak dalece, że jeszcze w 1718 r. zastawnik tych dóbr skarżył się na dziedzica ich że summie 10000 złp. jaką pożyczył, dobra te nie korespondują, albowiem są puste i pokrzywami zarosłe. Jednakże po kilkudziesięcioletnim odmęcie lepsze nareszcie dla tych stron zaświtały czasy. Pokój wrócił. Dobra B. zostały na nowo zasiedlone, urządzone, zagospodarowane. W r. 1743 Michał Serwacy ks. Wiśniowiecki, hetman w. ks. lit. , syn wyżej położonego ks. Krzysztofa Konstantego, dziedzic B. , umarł, i cała jego kolosalna fortuna przeszła po kądzieli na ks. Ogińskich i Zamojskich, albowiem dwie tylko córki zostawił, jednę Annę za ks. Ogińskim Józefem, wojewodą trockim, i drugą Elżbietę za Michałem Zamoyskim, wojewodą smoleńskim. 1750 r. d. 26 marca w Wiśniowcu spadkobiercy dóbr po ks. Wiśniowieckich, jako to Ogińscy, Platerowie, Przeździeccy, Brzostowscy i Mniszchowie uczynili dział pomiędzy sobą, mocą którego na Adama Brzostowskiego generała infanteryi w. ks. lit. , starostę daugowskiego i przyłajskiego, ożenionego z Genowefą z ks. Ogińskich, przypadł klucz borszczajowiecki. Ale niedługo potem ciż Brzostowscy w 1757 r. przedali B. Antoniemu Orzeszce, marszałkowi powiatu pińskiego, którego córka Zuzanna, wyszedłszy za Zacharyasza Hańskiego, łowczego nadw. generała adjutanta buławy kor. , wniosła te dobra w dom Hańskich, którzy pierwotnie pochodzili z ziemi chełm Borsuk Borsuk Borsuki Borsukowa grzęda Borsukowce Borsz Borszć Bor Borszcz Borszczahówka