jest piaszczysty; około 1 4 całej powierzchni, tam gdzie się sosna z innemi miesza drzewami, w głębszych tylko warstwach piaszczysty i kamienisty, w ogólności zaś równy. Nazwiska straży dwunastu zachowały się z dawnych czasów polskich i są następujące 1 augustowska 9, 205 kw. dziesięcin, 2 narewska 5, 093 dzies. , 3 browska 15, 555 dzies. , 4 hajnowska 6, 065 dzies. , 5 leśniańska 7, 017 dzies. , 6 Starzyńska 4, 133 dzies. , 7 stołpowicka 4, 932 dzies. , 8 krakowska 7, 886 dzies. 9 okolnicka 9, 833 dzies. , 10 świetliczańska 5, 295 dzies. 11 pobielska 7, 717 dzies. , 12 dziadowlańska 3, 028 dzies. Znaczniejsze uroczyska, zwane u nas obrębami, na które znowu dzielą się straże pomienione, są Podcerkwie, Krukowszczyzna, Grabowiec, Obolonie, Teremiski bór, Hacisk dworzyszcze, Szczekotowo, Cisówka, Ciesanka, Głęboki kąt, Douhe, Choroszy bór, Sachaczewo, Szackie, Bartnicka buda, Sadek i t. d. Większe ostępy są w stołpowickiej, Hnyleć; w augustowskiej, Czupryki, Żołnice i Ograd; w browskiej Tracki; w leśniańskiej, Szmujdyn i Nieznanowo. Nadleśniczy albo forsztmajster mieszka w KrólowymMoście, tak nazwanym od mostu, na rzece Białej postawionego z rozkazu króla polskiego Augusta III, gdy ten w r. 1752 na polowanie tu zjeżdżał. R. 1846 podzielono puszczę na 5 leśnictw. Na utrzymanie służby leśnej rząd wydał 1879 r. 3750 rs. W samej puszczy znajdują się wsie i folwarki skarbowe, wydzierżawione od rządu gubernialnego, luh nadawane w arendę z najwyższego pozwolenia. Do takich należą Białowież, Mielnisko, Nemierza, Tuszelma, Masiewo z kolonią Szoły z kilkunastu rodzin szwabskich składającą się, oraz Narewka, Skopowo, Biernacki most, Lipiny, Orzeszkowo, Hurynów grad i Babia góra. Prócz tych w pośrodku puszczy na 120 dziesięcinach ziemi, są dwie wioseczki Teremiski i Pogorzelce. Ogółem w w obrębie puszczy 36 wsi, stanowiących dwie gminy białowieską i masiewską. Największą osobliwością tej puszczy są żubry. Rok rocznie następuje dokładne ich obliczenie, ułatwione wielce przez to, że pojedyncze żubry nie są zbyt bojażliwe, a żyjące w stadach trzymają się stale pewnych obrębów zimową porą, w blizkości rzek i zdrojów, przy których zwykle stoją dla nich stogi siana. Każdy więc strażnik wie niemal z pewnością o liczbie w swoim obrębie. W r. 1821 było żubrów sztuk 370, a w r. 1829, 711, t. j. starych 663, a młodych 48; w przeciągu zatem lat ośmiu, liczba ich prawie się podwoiła, mimo to, iż po zabronionem polowaniu w r. 1821 przez rok jeden i rozmnożeuiu się zbytecznem przez ten czas wilków, zginęło od nich żubrów przeszło pięćdziesiąt. Najwięcej utrzymują się zubry w straży augustowskiej, hajnowskiej i brow Bia. skiej. R. 1879 było do 2000 żubrów Wileński Wiestnik 1879, listopad. . Pamięć łowów króla Stefana Batorego dochowała się w nazwie wyniosłości przy drodze z Hajnowszczyzny do Białowieży, Góra Batorowa Batorowa hora. Przez puszcze idzie zwykły gościniec z Kamieńca do Grodna z b. stacyą pocztową w samej puszczy Korczyn; od niej prowadzi ku zachodowi mała boczna droga od wsi Białowieży do Narewki. Puszcza białowieska jest najogromniejszym lasem, jaki się dochował na całym obszarze starożytnej Polski i jedynie może dać wyobrażenie o ogromie tych wielkich puszcz, lasów i borów, w które tak bogatym był kraj nasz niegdyś. Paszcza ta dochowała jeszcze przypomnienie tych dziewiczych ostępów, jakie niegdyś mieliśmy, których nietylko stopa ludzka nie deptała przez ciąg kilku wieków, ale promień się słońca przez nie zaledwie mógł czasem przedrzeć. Takim jest w tej puszczy ostęp w straży hajnowskiej, zwany Nieznanów. Pisali o puszczy białowieskiej Juliusz baron Brinken, w dziele p. n. Mémoire déscriptive sur la foret de Białowieża, Warszawa, 1826 r. Sprawozdanie o tej pracy ogłosił w Dzienniku Warszawskim z 1826 r. w t. IV Michał Podczaszyński. O puszczy białowiezkiej i o celniejszych w niej zwierzętach, czyli zdanie sprawy z polowania, odbytego w dniach 15 i 16 lutego 1830 r. na dwa żubry, przez Feliksa Pawła Jarockiego. Pisma rozmaite wierszem i prozą, Warszawa 1830 r. t. II. Encyklopedya powszechna, artykuł K. W. Wójcickiego. Wacław Przybylski. Puszcza białowiezka i żubry w Gazecie Warszawskiej 1860 r. Stan obecny puszczy białowieskiej, Czas, 1860 m. 271, Muller Pr. Ueber die Auerochsen in Bałowieżer Wald. 1860 r. Bobrowski w swoim opisie gub. grodzieńskiej; Materijały dla geografii i statyst. Rosii. O żubrach zaś ciekawy artykuł Wrześniowskiego w Ateneum około 1877 r Białowieski okrąg kolonistów niemieckich w gub. czernihowskiej, na południu pow. borzeńskiego, obejmuje 6 wsi główna Białowież i do 3 tys. dusz osadników, których tu w latach 1865 68 sprowadzono z okolic Frankfurtu nad M. , Gdańska i Elbląga Białowież, Białowieże, niem. Bialowiesz, wś ryc. , należąca do dotacyi probszcza w Tucholi, w pow. tucholskim Białowieża. Tak się zwało w XV w. miejsce pod Krakowem, gdzie były ogrody biskupie, za bramą sławkowską Długosz, Lib. benef. I, 223 Białowieża, wś, pow. prużański, o 119 w. od Grodna, przy byłym trakcie handlowym z Grodna do Brześcia Litewskiego, nad rzeką Narewką, główny punkt puszczy białowieskiej Bia. Białowieża, niem. Weissthurm, domin. , pow. wyrzyski; 965 m. rozl. , 10 dm. ; 63 mk. ; 44 ew. , 19 kat. ; 18 analf. ; st. p. Mroczeń o 2 kil. ; stac. kol. żel. Nakło o 14 kil. M. St. Białówka, przysiołek wsi Pikulice Białowoda, 1. wś, pow. nowosądecki, par. rz. kat. Tęgoborze, o 3 kil. od Tegoborza. Własność K. Stadnickiej. 2. B. , ob. Białawoda z przys. Niemcową Białowody, 1. wś kol. , pow. janowski, gm. . Wilkołaz, par. Boby. 2. B. , wś i folw. , pow. hrubieszowski, gm. Grabowiec, par. Uchanie. W 1827 roku było tu 19 dm. i 105 mieszk Białowola, wś i folw. , pow. zamojski, gm. Mokre, par. Zamość, o 7 w. na połd. od Zamościa w dolinie. W 1827 r. było tu 21 dm. i 132 mk. , obecnie 42 dm Białozierze, Biełozierje, Biłozierje, 1. mko w pow. czerkaskim, o 14 w. od Czerkas, o 200 w. od Kijowa, nad dosyć dużem jeziorem zwanem Białe, łączącem się z rz. Taśminą za pomocą błota irdyńskiego. W 1820 r. znaleziono tu szczątki dużego statku, co zdawałoby się dowodzić, że jezioro niegdyś stanowiło odnogę Dniepru. Jezioro to ma także swój przypływ i odpływ. , Mieszk. 3896 prawosław. , 17 katolików i 208 izraelitów; 2 cerkwie, bóżnica, i szkółka. Ziemi 4891 dzies. piaszczystej. Należała dawniej do czerkaskiego starostwa, 1791 otrzymała przywilej od Stan. Augusta, obecnie stanowi własność rządową, ma st. dr. żel. między Śmiłą a Czerkasami. Zarząd gminny w temże miasteczku, policyjny w Czerkasach. 2. B. , wś, pow. czerkaski, o 44 w. od Czerkas, nad kanałem idącym przez błota do Dniepru, ma 3653 mk. , i 602 dm Białozierka, ob. Białozórka. Białozór, największe w całej Ukrainie naddnieprzańskiej jezioro, na połud. wschód od doliny Olszanki, w pow. czerkaskim, ob. Białe jezioro Białozórka, mko w pow. krzemienieckim, w stronie połud. zachod. powiatu, o 55 w. od Krzemieńca. Ma 2000 mk. , 300 dm, , 8 jarmarków. Z dóbr koronnych darowana przez i Zygmunta III Zbaraskim, od których dostała się Wiśniowieckim, potem Ogińskim, nakoniec Brzostowskim. Jest tu pałac i piękny kościół paraf. pod wezwaniem Zwiastow. N. P. M. , murowany. Parafia katolicka B. dekanatu krzemienieckiego liczy dusz 613. Poczta w Kupielu Białozorów, wś w pow. poniewieskim, nad rz. Jodą; o 23 w. od Poniewieża, parafii remigolskiej, niegdyś własność rodziny Białłozorów. Obecnie należy do obywatela Jasiukiewicza Białozoryszki, wś nad Wilią, pow. wiłkomierski, na praw. brzegu, między Elnokum piem a Grabiałami, rozl. włók 22, własność Tekli Przecławskiej Białożyca, rz. , bierze początek z jeziora Bylsa pod Długą wsią w pow. sejneńskim, i ubiegłszy 2 w. pod wsią Mizery wpada do Niemna z prawego brzegu, prawie naprzeciw Druskienik. Latem woda ledwie się sączy; na wiosnę wzbiera czasem do 10 st. Brzegi wysokie. L. W. Białucha, druga nazwa Prądnika, dopływu Wisły pod Krakowem. Białucha mianują także potok Robotną, wpadający do Prądnika. Umgebung von Krakau nach einem Originale der GeneralstabsAbtheilung der 12t TruppenDivision im kk. Militaergeogr. Institute photolithographirt, 1867. Br. G. Białuny, okrag wiejski w gm. Rzecza, pow. wileński, liczy następujące wsie Szałtuny, Krawczuny, Szkatuła, Pogrunda, Leszczyniaki, Leśniki, Szeszkinia, Buchta, Białuny, Podziekaniszki, Śmigle, Płócieniszki, Granica, Wojciuniszki, Płaciuniszki, Wyłazy Białusnylasck, wś, pow. ostrołęcki, gmina. Wach, par. Myszyniec, ma 1043 morg i 256 mk. W 1827 r. było tu 24 dm. i 153 mk Białuty, wś i folw. pow. błoński, gm. Radzików, par. Leszno. W 1827 r. było tu 27 dm. i 216 mk. ; obecnie 305 mk. 2. B. , wś, powiat płocki, gmina Lelice, parafia Bonisław, ma 44 mk. , 5 dm. , 480 m. rozl Białuty, niem. Bialutten, wś, dobra i nadleśnictwo, powiat niborski, niedaleko st. poczt. Iłowo, ma starożytny kośc. katol Białwy, niem. Baulwie, dwie wsie, pow. wołowski, st. p. Winczek. Biały. .. , ob. Bieli. .. . Biały, m. pow. gub. smoleńskiej; inaczej Bielsk zwane, dziś Biełyj ob Biały, inaczej Biała lub Biały Solc, niem. Zülz, m. , pow. prądnicki Neustadt, reg. opolska, nad rz. Białą, 775 st. par. n. p. m. , ma kośc. katol. z r. 1400, zbudowany przez książąt opolskich, i na przedmieściach dwie kaplice; 2 szkoły parafialne polska i niemiecka; wielu izraelitów, od 1699 uprzywilejowanych; miasto wspominane już 1226 r. ; na płd. od miasta szańce szwedzkie, pamiątka po wojnie 30letniej. Około 3500 mieszk. , 2000 katolików, 1000 izraelitów, 500 ewangelików; jarmarków 5 na rok Białybór z Sokolem, wś, pow. mielecki rozl. 3957 n. a. morgów, w tern 2176 n. a. morg. lasu; 116 domów; 686 mieszk. ; parafia w Rzochowie; leży koło drogi krajowej z Dębicy do Tarnobrzega; ma hutę szkła. M. M. Białybór, niem. Weissheide, wś, pow. grudziąski, pod Trzebieluchem Białybór, Białoborek, Białembork, ob. Baldenburg.

Białowieski

Bia

Białowieski

Białowież

Białowieża

Białówka

Białowoda

Białowody

Białowola

Białozierze

Białozierka

Białozór

Białozórka

Białozorów

Białozoryszki

Białożyca

Białucha

Białuny

Białusny

Białuty

Białwy

Biały

Białybór