w Biały, Pod względem administracyjnym zaś na 15 gmin następujących Dobrzyń, Kobylany, Kodeń, Kostomłoty, Koscieniewicze, Lubianka, Łomazy, Międzyleś, Piszczac, Połoski, Rososz, Sidorki, Sitniki, Sławatycze, Zabłocie. Rzym. katolicki dekanat bialski dyec. lubelskiej składa się z 7 parafij Biała, Huszcza, Łomazy, Malowagóra, Piszczac z filią, Horbów, Sławatycze i Terespol; zaś greckounicki dek. bialski b. dyec, chełmskiej dzielił się na 14 parafij Biała, Cicibór, Dokudów, Horbów, Hrud, Kijowiec, Klonownica, Kościeniewice, Koszoty, Łomazy, OrtelKrólewski, OrtelKsiążęcy, Rokitno i Woskrzenice. 2. B. , os. , przedtem mko, nad rz. Białką, w pow. rawskim, gm. Maryanów, dawne województwo i ziemia rawska. Mikołaj Kościelecki, biskup chełmski, połowę tej majętności otrzymał od króla Aleksandra, drugą zaś 1510 r. kupił i wieczyście do dochodów swego biskupstwa przyłączył. W roku 1521 Zygmunt I pozwolił Jakubowi Buczackiemu, biskupowi chełmskiemu, wieś tę zamienić na miasto, któremu nadał prawo magdeburskie, targi i jarmarki. Święcicki, opisując Mazowsze około 1620 r. , mówi, że miejsce to słynęło nie rozległością i ozdobą lecz z rozboju, i to w najdalszych stronach. Szlachta okoliczna, nieustraszona, skłonna do przyjęcia udziału w każdem bezprawiu, postrach dla możnych, z dziką swawolą się bestwi, krew rozlewając i szerząc pożogi. Szczególniej odznaczają się Pomrożanie, przezwani tak od strumienia Mroga Święcicki, 119. W skład dóbr B. wchodzą osada Biała, wsie; Żurawia, Goślinki, Marchoły, połowa Świejk małych, Chude Lipie, kolonia Aleksandrów, tartak Podborny, młyny Podborny i Podbielny, karczma Czekaj i osada Gośliny duże. W 1859 r. os. B. miała ludn. 3, 786, w tern izraelitów 2394. Domów murowanych 57, drewnianych 266. Parafia B. dek. rawskiego liczy 6042 dusz 3. B. , wś, pow. noworadomski, gm. Rząśnia, par. Pajęczno, od miasta Pajęczna o pół mili odległa. Dziedzictwo niegdyś obudwu Bielskich, Marcina ojca i syna Joachima, dziejopisów polskich. Tu pierwsza historya powszechna i krajowa po polsku była napisana. Z tego ustronia wyszły poważne karty kronikarzaoj ca i dźwięczne rymy syna. Obaj pełni zasług w zaciszu B. dla powszechnego dobra i sławy swych ziomków pracowali. W r. 1587 wieś tę swywolne żołdactwo zburzyło. Joachim Bielski w roku 1594 zbył ją Mikołajowi Gomolińskiemu, następnie weszła w dom Starczewskich. Jędrzej Starczewski, ostatni z tej rodziny dziedzic B. , roztrwoniwszy majątek, postradał tę wioskę, którą na publicznej licytacyi nabył Denzo, radca sprawiedliwości Prus południowych. Ten pomny na sławę posiadłości, zamierzał starożytny dom mieszkalny Bielskich do pierwotnego wrócić stanu. Tym końcem wzniósł na pozostałych fundamentach domu naszych kronikarzy, cztery ściany główne, pokrył je dachem, a w jednej ze ścian osadził kamień z następnym napisem Quo pridem Bielski Chronicon Poloniae concepit Hanc villam semper salva sit Restaurat Denzo haeres Anno Domini MDCCCXX. Wkrótce atoli Denzo, pragnąc się wynieść do Prus, zamienił Białę z Józefem Martinim, dziedzicem wsi Kruszyny, na inne dobra w Szląsku położone. Martini chciał odnowić dom Bielskich, ale zanim wziął się do tego, ogień zniszczył go do szczętu, tak że dziś same tylko mury z niego sterczą. W 1827 r. było tu 37 dm. i 220 mk. 4. B. górna i dolna, dwie wsie rządowe, nad rz. Białką, pow, częstochowski, gm. Kamyk, par. Biała, o 9 w. na północ od Częstochowy, przy drodze z Częstochowy do Miedzna. B. górna w 1827 miała 24 dm. i 182 mk. obecnie ma 49 dm. B. dolna w 1827 roku liczyła 19 dm. i 144 mk. , teraz ma 22 domy. Istnieje tu kościół par. drewniany, 1407 r. założony; par. B. dek. częstochowskiego, liczy 1800 dusz, W 15 w. zwano B. kościelną wielką a drugą małą. Obie należały do dwóch Bielów, z domu Ostoja. B. kościelna miała 24 łany kmiece, folwark i sołtystwo. Parafia tutejsza była filią kłobuckiej. Długosz III. 5. B. , wś i folw. , pow. wieluński, gm. Naramnice, par. Biała, o 9 w. na zach. półn. od Wielunia, na trzy części podzielona, niegdyś dziedzictwo Psarskich, potem Zaremby. Jedna część rządowa. Posiada kościół par. drewniany z 18 w. i szkołę początkową. W 1827 r. było tu 99 dm. i 781 mk. , obecnie jest 127 dm. Parafia B. dek. wieluńskiego ma 1330 dusz. 6. B. wś rządowa, pow. piotrkowski, gmina Łęczno, par. Sulejów, na wyniosłości stanowiącej krawędź lewego brzegu doliny Pilicy; w pobliżu B. o 4 w. na zach. leży Bialska wola. W 1827 r. B. liczyła 35 dm. i 248 mk. 7. B. , wś i kol. , nad rz. Czarnowką, pow. brzeziński, o 25 w. od Brzezin, par. Gieczno, gm. t. n. , na prawo od drogi ze Zgierza do Ozorkowa. Posiada kościół filialny, szkołę gminną, urząd gminny, cztery młyny, 57 dm. , 670 mk. Ziemi włośc. 384 morg, kolonistów 472 m. Gmina B. należy do s. gm. okr. I w os. Stryków, st. poczt. w Zgierzu; posiada młynów wodnych 7, gorzelnię, olejarnię, szkoły 2, ludn. 2972. 8. B. , wś i probostwo, nad rz. Białą, pow. janowski, gm. Kawenczyn, par. Janów, o 2 w. na półn. od Janowa, na wyniosłych brzegach rzeczki Biały. Istniał tu dawniej kościół parafialny katolicki. W 1827 r. było tu 143 dm. i 662 mk. B. należy do ordynacyi Zamojskich i ma 149 dm. B. probostwo 18 dm. 9. B. , wś i folw. , pow. radzyński, gm. t. n. , par. Kadzyń, o 12 w. na zachód Radzynia. W 1827 r. było tu 51 dm. i 343 mk. Posiada sąd gminny okr. IV i urząd gminny; st. p. Radzyń; w gminie istnieją 2 gorzelnie, 1 browar, 4 młyny wo dne, 3 cegielnie; 5089 mk. 10. B. , wś, folw. donacyjny do majoratu Łęck należący i kol. rządowa, pow. płocki, gm. Brwilno, nad rzeką Wierzbicą, posiada kościół parafialny murowa ny, świeżo wystawiony w 1878 r. na miejsce dawnego drewnianego. W 1827 r. B. wieś miała 37 dm. i 408 mk. , kolonia zaś 21 dm. i 147 mk. Folw. liczy dziś 187 mk. , 11 dm. , a wraz z folwarkami Brwilno, Draganie, Trze powo i osadą karczemną Moszewo, należącemi do tegoż samego majoratu, zajmuje rozległości 2, 719 m. 2198 m. gruntu ornego. Wieś włośc, zajmuje powierzchni 1240 m. , liczy 323 mk. , 40 dm. Kolonia B. ma rozl. 1166 morg. ; w tej liczbie 1146 m. gruntu ornego; liczy 285 mk. i 32 dm. Br. Ch. Biała, 1. wś, pow. kamieniecki, ma 525 dusz męz. , 991 dz. ziemi włośc. Do Lachowi cza należy 178 dz. , do Radziejowskiego i Farenholcowej 202 dz. , do Farenholca Nechajewa i Machnickiego 552 dz. , do Huberta Głę bockiego 61 dz. , do Waleryana Głębockiego 85 dz. i do Justyny Głębockiej 240 dz. ziemi używal. Jest tu kamień wapienny. 2. B. , wś rządowa, pow. jampolski, ma mieszk. 528. Ziemi 1162 dzies. Należała do starostwa jaruskiego. Dr. M. Biała, 1. m. powiatowe w Galicyi, położone pod 36 9 szer. półn. i 49 10 dług. wsch. od Ferro, zajmuje 44 n. a. morgów rozl. , ma 349 domów, liczy 3249 męż. , 3286 kob. , razem 6635 ludności, z której 4906 rz. katolików, 1458 ewang. , 2 gr. kat. , 260 izraelit. Siedziba starostwa, sądu pow. , urzędu podatkowego, notaryatu, posterunku żandarmeryi, urzędu pocztowego i telegraficznego, rady powiatowej. Rz. kat. urząd dekanalny i parafialny w miejscu; kościół parafialny w miejscu, poświęcony przez biskupa tarnowskiego, Floryana Janowskiego w r. 1786. Superintendentura i probostwo ewangelickie, szpital powszechny, założony w r. 1846, fundacya ks. Bakowskiego dla ubogich. Szkoła wydziałowa 8klasowa z dyrektorem i 10 profesorami, 5 lekarzy, 2 apteki. Miasto leży nad rz. Białą, która rozgranicza Galicyą od Szląska austr. , na równinie, w położeniu malowniczem, u stóp zachodniego Beskidu. W B. rozpoczyna się gościniec rządowy, zwany środkowym galicyjskim, wybudowany w przeszłym wieku zaraz po zajęciu Galicyi istnieje także st. kol. zel. , będącej odnogą kolei północnej Cesarza Ferdynanda z Dziedzic do Żywca. B. należy do najokazalszych miast w Galicyi, ma piękne place, regularne ulice, wspaniale budowane domy i oświetlenie gazowe. Ludność, w znacznej części zniemczona, jest bardzo zamożna i nie trudno tutaj spotkać znaczne majątki. Samo miasto miało z końcem 1877 r. 319, 548 złr. w. a. majątku, a w r. 1877 złr. 41188 dochodu. Pod względem przemysłu i handlu stoi B. na pierwszem miejscu w Galicyi. Istnieją tutaj następujące zakłady przemysłowe warsztaty tkackie, rafinerya spirytusu, cegielnia parowa, gorzelnia, młyn parowy, fabryka krochmalu, fabryka machin, fabryka, zapałek, fabryka chemikaliów i kilka fabryk sukna. Kasa zaliczkowa robi znaczne obroty pieniężne. B. ma do roku 4 jarmarki i 2 targi tygodniowe. Wyniesiona została do rzędu miast przywilejem Augusta II, wydanym na korzyść Jakuba Zygmunta z Rybna Rybińskiego, wojew. chełmińskiego i starosty lipnickiego, pozwalającym każdemu domy stawiać, ogrody i sady zakładać, łaźnie i jatki budować. Przywilej ten rozszerzony został w r. 1757 przez Augusta III. Przy lustracyi miasta w r. 1765, dochód miejski podany jest na 39, 604 złp. 8 gr. Pod B. kopalnie żelaza arcyksięcia Albrechta. Okolicę m. Biały zbadał pod względem wyniesienia nad poziom prof. Karol Kolbenhayer Sprawozd. Kom. fizyogr. t. IX, i III. Parafia rz. kat. bielska, dawniej część lipnickiej, ma 6009 kat. , 1490 ew. , 300 izr. Dek bielski dyec. tarnowskiej, liczy 12 parafij Bestwina, Biała, Dankowice, Hałcnów, Jawiszowice, Komorowice, Lipnik, Kozy, Międzybrodzie, Pisarzowice, Starawieś, Willamowice. Ogółem liczy 33087 kat. , 2733 ew. , 1437 izr. Powiat bielski ma 3 miasta, 1 mko, 67 gmin wiejskich, 22 t. z. przełożeństw obszarowych, razem jednostek administracyjnych 93. Rozległości 11, 42 mil kw. austr. Ludności 81664. Miasta B. , Kęty i Oświęcim; mko Willamowice. 2. B. , czyli Białka, wś, pow. myślenicki, 11 kil. od Zawoi, ma 1977 morgów rozl. , 203 domów, 1153 dusz, parafia łacińska w Makowie, szkoła ludowa filialna, położenie górskie, tartak parowy; ludność trudni się wyrobami z drzewa. Własność Maurycego hr. Genois. 3. B. , wś, pow. rzeszowski, o 4 kil. od Tyczyna, ma 1279 m. rozl. , 190 domów, 1155 mieszk. ; parafia łaciń, w Słocinie a gr. kat. w Zalesiu; szkoła ludowa filialna, kasa pożyczkowa gminna, browar fabryczny; leży przy gościńcu powiatowym z Rzeszowa do Błażowy. 4. B. , wyżna i niżna, dwie wsie, pow. grybowski, mają 3188 morg. rozl. , 246 domów, 1641 mieszk. ; parafia łacińska w Grybowie, szkoła ludowa filialna w Biały niżnej, tartak parowy i wodny. B. leży przy kolei żelaznej tarnowskoleluchowskiej, o parę kil. od Grybowa, przy gościńcu krajowym do Bobowy. M. M. 5. B. , wieś, pow. tarnopolski, o pół mili na północ od Tarnopola, nad stawem tarnopolskim i tegoż wierzchowi Biała Biała