wsch. krańcu wzgórza Wiśniowej, także Żgłobieniem zwanego 410 m. ; płynie granicą tej że gminy z Wiśniową, a minąwszy chaty Wi śniowskie, Pochniaską zwane, płynie koło fol warku nockowskiego Będzienicy pow. ropczycki, na północ przez łąki i po przeszło półmi lowym biegu uchodzi w Nockowej do Będziemyskiego potoku. Br. G. Będzień, ob. Będzeń. Będzieszyn, wieś, pow. odolanowski; 15 dm. , 122 mk. , 1 ew. , 121 kat. , 29 analf. Dominium B. , pow. odolanowski, składa się z 2 miejsc. 1 B. , 2 Młyn Białynia; 901 morg. rozl. , 6 dm. , 112 mk. , wszyscy kat. , 28 analf. Będzieszyn, Bandziszewo, niem. Bangschin, dobra szlacheckie, pow. gdański, par. św. Wojciech, st. p. Pruszcz. Będzieszyna, wś, pow. brzeski w Galicyi, par. rz. kat. Tropie, o 4 kil. od st. p. Czchów. Będzimirowice, niem. Bendzmirowicz lub Schoenberg od r. 1873, wś szlach. , pow. chojnicki, niedaleko Czerska, par. Czersk. Będzimirowo, niem. Bandemershof, wś, pow. słupski, na Pomorzu. Będzin, Będzyń źródłosłów bądz, widoczny i w nazwie sąsiedniej wioski Małobądź, miasto rządowe, powiatowe, leży nad rz. Czarną Przemszą, pod 50 19 7 szer. geogr. , a 36 48 1 dług. geogr. Odl. od Warszawy 39 1 2 mil, od Piotrkowa 21 mil, od najbliższej stacyi dr. ż. w. w. , w Dąbrowie o 4 w. Posiada kościół paraf. katol. , kaplicę ewangelicką, szkołę początkową, urząd powiatowy, sąd pokoju, należący do II okr. zjazdu sędziów pokoju w Częstochowie, stacyą pocztową, szpital, dom schonienia dla 7 starców i kalek. W 1827 r. B. miał 256 dm. i 2254 mk. ; w 1858 miał 361 dm. w tern 121 murow. i 4140 mk. w tem 2445 izr. . Obecnie posiada 365 dm. 140 murow. i 6090 mk. ; co do wyznania 1403 chrześcian, 4687 izraelitów. Do miasta należy 1, 000 morgów ziemi. Z zakładów fabrycznych najważniejsza jest rządowa buta cynkowa, zatrudniająca około 25 robot. i produkująca około 100, 000 pud. cynku rocznie w 1877 wyrobiono 105, 000. Istnieje prócz tego fabryka cegły ogniotrwałej i tuż pod miastem bogata kopalnia węgla Ksawery. B. , pierwotnie osada na terytoryum przyległego Małobądzia, zawdzięcza swój rozwój zamkowi, który tu na skalistej górze po nad Czarną Przemszą założył jeszcze Bolesław Wstydliwy około połowy XIII w. Kazimierz W. przerobił, umocnił zamek, a jednocześnie kupiącej się pod jego osłoną osadzie udzielił przywilej lokacyjny i prawo niemieckie. Był to bowiem punkt strategicznie ważny z powodu trwającej ciągle waśni z książętami sąsiedniego Szląska, którzy najeżdżali często pograniczne okolice. Tutaj też w 1434 r. zawarto z nimi ostateczną ugodę. 1589 r. pełnomocnicy niemieccy i polscy zawarli też ugodę, zwaną paktami będzińskiemi, skutkiem której dwór rakuzki uznał Zygmunta III królem, a Maksymilian brat Rudolfa II zrzekł się pretensyi do tronu polskiego i odzyskał wolność. Jan III Sobieski, śpiesząc pod Wiedeń, odpoczywał tu 20 sierp. 1683 r. Wojny szwedzkie dały się we znaki miastu i jego zamkowi, który przy niedbałości starostów obrócił się w ruinę, pomimo częściowych restauracyj w 1588 i 1616 r. dokonanych. Gdy około 1830 r. powzięto myśl założenia w B. szkoły górniczej, bank polski z pomocą hr. Baczyńskiego zajął się restauracyą murów zamku, w których zamierzono pomieścić ten zakład. Zaniechano jednak tego zamiaru i dziś sterczą tylko ruiny dwóch murów górnego zamku. Miasto samo nie było otoczone murami i miało tylko drewniane bramy. Kościół parafialny, istniejący od 1365 r. , został zabrany w w. 16 przez aryanów i wtedy to ludność katolicka wystawiła sobie drugi kościołek, pod wezwaniem św. Tomasza. Po ustąpieniu aryanów odzyskano kościół parafialny, a drugi kościołek na górze bendzińskiej nie przestał istnieć, lecz owszem wymurowany został na nowo 1834 r. ze składek mieszczan, staraniem ówczesnego proboszcza. B. stanowił starostwo niegrodowe, w woj. i pow. krakowskim, z którego w 1770 r. płacił Jan Dębówski 2257 złp. i 23 gr. kwt. Par. B. dek. t. n. ma 1365 dusz. Widoki zamku i miasta B. podał wraz z opisem Tygodnik illustrowany w 1861 r. Nr. 87, w 1864 r. Nr. 269 i w 1873 Nr. 307. Powiat będziński gub. piotrkowskiej leży na zach. połud. krańcu gubernii i całego królestwa, graniczy od półn. z pow. częstochowskim, od wschodu z pow. olkuskim, od poł. z Galicyą, od zachodu zaś ze Szląskiem pruskim. Południowozachodnia i środkowa część, stanowiąca pod względem geologicznym przedłużenie Szląska, przedstawia krainę wzgórzystą, bogatą w węgiel kamienny i inne produkta kopalne; północnowschodnia połowa stanowi równinę pokrytą przeważnie lasami i przerzniętą drobnemi rzeczkami, których wody spływają do Czarnej Przemszy i Brynicy, dwóch głównych rzek powiatu. Uboga gleba nie sprzyja rolnictwu, które zostaje na dość nizkim stopniu rozwoju; za to bogactwo kopalne, przy obfitości materyału opałowego i wody dostarczającej siły poruszającej, sprowadziło pomyślny stosunkowo rozrost przemysłu górniczego, któremu tu się oddaje większa część ludności. Głównym ogniskiem tego przemysłu jest Dąbrowa. W ostatnich latach mianowicie, gdy obniżenie wartości rubla utrudniło konkurencyą szląskim kopalniom, produkcya węgla kamiennego wzrosła tu w 1878 r. do 55, 000, 000 pudów w 29 kopalniach koncentruje się ona w pasie na 2 1 2 mili długim, a 2 mile szerokim, pomiędzy wsiami Wojkowice, Strzyżowice, Łagisz, Grołonóg, Strzemieszyce, Sławków i granicą austryacką. Przemysł fabryczny przedstawia 9 gorzelni, 5 browarów, jedna dystylarnia, 1 olejarnia, 1 fabr. octu, 1 fabr. wyrob, bawełnianych, 12 tkackich warsztatów, 10 tartaków, 3 młyny parowe, 54 wodnych, 1 garbarnia, 9 fabr. wa pna i cementu, 11 cegielni, 8 fabr. żelaznych, 11 górniczych zakładów. Wysiew zboża wy nosił w 1872 r. oziminy 33, 808 czetw. , jarzyny 39, 958, kartofli 112, 725. Sredni urodzaj przy nosi od 3 do 4 ziarn. Pod względem komunikacyi należy B. pow. do lepiej uposażonych przerzyna go w całej długości droga żel. warsz. wied. od st. Poraj począwszy aż do Granicy i z odnogą z Ząbkowic do Sosnowca, przytem wszystkie ważniejsze punkta powiatu są połą czone pomiędzy sobą drogami bitemi, poprowadzonemi również do wszystkich stacyj dr. żel. w. w. i łączącemi powiat B. tak z sąsiedniemi powiatami jak i z główniejszemi pogranicznemi punktami Galicyi i Szląska. B. powiat przy rozległości 24, 81 mil kw. , liczył w 1872 roku 92, 764 mieszk. Składa się z 18 gmin, obejmujących 8 osad i 213 wsi. Pod wzglę dem sądowym dzieli się na pięć okręgów dla sądów gminnych, w Dąbrowie, Ujejscu, Siewie rzu, Koziegłowach, Żarkach i jeden sąd pokoju dla m. Będzina, należący do zjazdu sędziów w Częstochowie. Dekanat będziński dyecezyi kieleckiej składa się z 23 parafij Będzin, Chruszczobród, Ciągowice, Czeladź, Gołonóg, Grodziec, Koziegłowy, Koziegłówki, Mrzygłód, Niegowa, Niegowonice, Niwka v. Zagórze, Ol sztyn, Potokzłoty. Przybyszów, Sączów, Siemonia, Siewierz, Targoszyce, Wojkowice, Wło dowice, Żarki i Źrembice. Br. Ch. Będzin, folw. , pow. sycowski, należy do dóbr Łazisko. Bąk, niem. Bankau, wś, pow. kluczborski, par. Kluczborek, z kopalnią żelaza. Par. kościół ewang. w miejscu. Bęklewo. 1. B. Andrasy lub Andrysy, osada, pow. lipnowski, gm. Czarne, par. Mokowo, liczy gruntów dworskich 239 morg. , w tern 194 ornych. 2. BęklewoIzydory, wieś, pow. lipnowski, gm. Czarne, par Mokowo, położona przy strudze bez nazwy, o 2 w. od zarządu gm. Gruntów włośc. 8 morg. 5 ornych, 5 domów, 3 budynki mieszkal. , 48 mk. , 23 męż. i 25 kob. Folw. t. n. , należący do drobnej szlachty, liczy 58 morg. 43 ornych, 2 bud. mieszk. , 11 mk. , 6 męż. i 5 kob. Folw. t. n. wraz ze wsią Tupadły liczy 1000 mrg. , w tej liczbie 600 m. ornych, 2 bud. mieszkal. , 9 mk. , t. j. 5 męż. i 4 kob. 3. BęklewoMo stowe, wieś, pow. lipnowski, gm. Czarne, paraf. Mokowo, nad strugą bez nazwy i jez. Leniec, położona o 2 w. od zarządu gmin. Gruntów włośc. 37 morg. 33 ornych, 22 domów, 9 bud. mieszkal. , 119 mk. , t. j. 57 m. i 62 kob. Folwark t. n. , należący do dóbr Wielgie, liczy 18 mk. , t. j. 12 męż. i 6 kob. , 2 bud. mieszk. Bękota. Tak Stryjkowski nazywa zamek pod Bakotą, w XIV w. przez Koryatowiczów odnowiony. Bękowice, wś, pow. raciborski, u zbiegu Cyny z Odrą. Lud mówi po morawsku a uczy się w szkole i modli się po polsku. To samo w Tworkowie. Bękowo, niem. Bankau, wś rycerska Rittergut w pow. świeckim, niedaleko Warlubia, ma ziemi 3483 mórg, ludności 246, katolickiej 171, protestanckiej 75; zaraz w pobliżu znajduje się Małe Bękowo czyli Bękówko, cegielnia bękowska i trzy młyny bękowskie. Od wsi tej B. wywodzi ród swój familia Czapskich, linii bękowskiej, którzy się zwali podobno za krzyżackich czasów von Hutten, czapka. Pierwszy raz zachodzi nazwa Bękowo r. 1295. Za krzyżaków w r. 1350 mistrz wielki Henryk Dusmer nadaje dobra B. i Płochocin wiernemu swojemu Henrykowi von Frischenbach pod obowiązkiem, żeby mu służył na wojnie. W r. 1357 posiada B. jakiś Mikołaj, które to imię często zachodzi u późniejszych Czapskich; w r. 1385 mają B. dwaj bracia Henryk i Jestken von Vrissenbach. R. 1454 wymienia się po pierwszy raz Hugo von Hutten, właściciel B. Nieco później zachodzi bardzo dobroczynna Barbara Schoffynen, której imię Schoff najprawdopodobniej jest już spolszczona czapka, Hut. Od XVI w. począwszy piszą się właściciele B. li tylko Czapscy; we wsi mieli własną kaplicę, w której domowy kapelan odprawiał nabożeństwo. W r. 1780 Michał i Ludwika z Czapskich Skórzewscy pobudowali nową kaplicę w B. Obecnie od dłuższego czasu znajduje się B. w ręku niemieckiem. Bęszowa, ob. Beszowa. Bęszyce, ob. Beszyce. Bętków, Bętkowice i t. p. , ob. Będków i nast. Bętkowo, niem. Bentkau, lub Bentke, wś, pow. trzebnicki, u jednego ze źródeł Ślęzy, w parafii Trzebnica. Ze wzgórza wiatrakowego piękny widok na Sobótkę. Biacowce, Biacowec, po węg. MindSzent, wieś w hr. spiskiem Węg. , ma kościół katol. paraf. , piękny dwór hr. Csakiego, właściciela, budynki gospodarcze, park, młyn wodny, cegielnia, grunt urodzajny; 783 mk. H. M. Biadacz, Biadaczów, 1. kolonia należąca do wsi Landsmierz. 2. B. , część wsi Nagodowic. 3. B. , przysiołek wsi Wędziny. 4. B. , niem. Wachowitz, wś, pow. olesiński, par. Wysoka. Pod tą wsią rz. Stobrawa ma źródło. 5. B. , wś, pow. opolski, par. Czarnowąs, z folwarUriem Krajc Kreuz. Bezulka Będzień Będzieszyn Będzieszyna Będzimirowice Będzimirowo Będzin Bęklewo Bękota Bękowice Bękowo Bęszowa Bęszyce Bętków Bętkowo Biacowce Biadacz