głównie za staraniem hrabiego Mitrowskiego. Jakoż Morawianie jedynie w uprawie nauk przyrodzonych i przemyśle głównie się dotąd odznaczyli. Liczne wysokie kominy Berna, czarny dym siejące, są dowodem czynności fabryk. Jak Reichenberg w Czechach, tak Berno w Morawie jest głównem siedliskiem fabryk sukiennych. Liczą ich tu ze 20, a wyroby ich idą aż do Ameryki południowej. Prócz tego ma Berno liczne farbiernie, i wyrabia skóry, cukier, towary bawełniane, obicia i t d. Leżąc o mil 15 od Wiednia a 25 od Pragi, przy kolei oba te miasta połączającej, stało się Berno prawie przedmieściem obudwu tych stolic, a z powodu wzrastającego przemysłu, jest jednem z najważniejszych miast fabrycznych całego cesarstwa, i zowią je Manchester em austryackim. Nie wydało ono wielu uczonych mężów. Czeskie piśmiennictwo mało tu jeszcze uprawiane. Język niemiecki wszechwładny. Z zakładów dobroczynnych jest instytut ubogich, kilka innych fundacyj i są 2 ochrony dziatek. Klasztorów liczą. 7. Teatr niemiecki. W historyi Berno mało czem się odznaczyło. Oblegali je r. 1428 Czesi Taboryci r. 1467 król czeski Jerzy Podjebrad, r. 1645 szwedzki Torstenson. Pamiątke odstąpienia Szwedów od oblężenia obchodzą Berneńczycy co rok w Kumrowicach kołaczami plackami. Sławków Austerlitz, sławny zwycięztwem Napoleona w dniu 2 grudnia 1805, leży tylko o 3 mile na wschód od Berna Według Enc. Org. Bernów, wś. pow. opoczyński, gm. Stużno, par. Gowarczów. W 1827 r. miało 16 dm. i 93 mk Bernsdorf, ob Niedzichów i Ugoszcz. Bernstadt, ob. Bierutów. Bernucie, wś, pow. lidzki Berny. potok, wypływa w obr. gminy Mizunia w pow. dolińskim, na południowowscho dnim stoku lesistego i skalistego wzgórza Lutą zwanego 1093 m. , którego południowy szczyt zwie się Czerkiszcze 1126 m. ; płynie debrami i parowami zrazu na wschód, potem na połu dnie i poblisko półmilowym biegu uchodzi w obr. gminy Mizunia z lewego brzegu do Świcy. Br. G. Berowiaki. Tak według Kaszubów zowie się ludność polska w pow. chojnickim i świeckim Beroza, ob. Iłukst Bersa, ob. Behrse. Berschkallen niem. , wś i st. poczt. , pow. wystrucki, 495 mk Bersteln, ob. Birszupa. Berszada, Berszad, Berszadź, mko w pow. olhopolskim, o 20 w. od Olhopola, mieszkańców 4, 627, nad rz. Berszadką, fabryka cukru mączki, gorzelnia, zarząd policyjny stan i gmin Ber. ny, stacya pocztowa z przyjęciem korespondencyi. Monaster prawosławny ze szkołą niższą; ziemi włościan 2, 939 dz. , dworskiej 4, 345 dz. Majętność ta należała do ks. Zbaraskich, kil kakrotnie była niszczona i palona; później wraz z 25 wsiami była własnością Mikołaja Pia skowskiego, następnie Moszyńskich, dziś sukce sorów Stanisława Juryewicza. Do klucza tego należy 11, 000 dziesięcin ziemi obłożonej po datkami. W XVII w. B. była miejscem pobytu atamana kozackiego Bosego. W 1795 była m. powiatowem, liczy 668 dm. ; o w. od B. le ży monastyr preobrażeński z 3 cerkwiami. R. 1823 B. była własnością hr. Piotra Mo szyńskiego; ztąd 1823 Antoni Andrzejowski czynił wycieczki botaniczne. B. jest filią parafii katol. Czeczelnik. F. S. Berszada, Berszadź, Berszadka, ob. Bernadynka. Berszienen niem. , kilka wsi w Prusiech Wschodnich, głównie w powiecie wystruckim Bersztańskie jez. , w półn. wsch. stronie pow. grodzieńskiego, w puszczy grodzieńskiej, zlewa swoje wody do Kotry Bersztańskie błoto w pow. grodzieńskim, 12 w. dł. , 8 w. sz Bersztel, Berstel, Berszupa, lewy dopływ rz. Islic. ob. Birszupa. Berszty, błota nad Kotrą, inaczej Bersztańskie Berszupa, ob. Birszupa. Berta, kopalnie węgla pod Mysłowicami Bertatowce, ob. Bertotowec. Bertąg, inaczej Bartąg ob. Bertel, ob. Birszupa. Berteszów, ob. Bertyszów. Berthelemfalva, ob. Dechtory, Berthot, ob. Bertotowec. Bertnicki, potok, wypływa w obr. gminy Bertniki, w pow. buczackim, na łąkach międzyleśnych, płynie zrazu na południe przez wieś Bertniki; tu zwraca się na zachód i przechodzi w obrąb gminy Czechowa, gdzie zrasza łąki i wpada z lewego brzegu do Hrehorówki, dopływu Koropca; długość biegu pół mili Bertniki, 1. wś, pow. buczacki, filia par. gr. katol. Hrehorów 357 dusz, o 5 kil. od Manasterzysk, śród lasu, o pół mili od jaru koropieckiego 2. B. , ob. Bortniki. Bertotowec, Bertatowce, po węg. Berthot, wieś w hr. szaryskiem Węg. ; kamieniołomy, urodzajny grunt, łąki, pastwiska, kościół filial ny katol. , 362 mk. H. M. Bertulischken niem. , wś i dobra, powiat kłajpedzki, pod Kłajpedą Bertung, ob. Bartąg i Owczarnia. Bertyszów, wieś, pow. bobrecki, o półtorej mili austr. na południe od Bóbrki a o 1 milę na zachód od Strzelnik. Przestrzeni posiadłość Ber. większa obejmuje ról ornych 192, łąk i ogrodów 21, pastwisk 6, lasu 167 m. a. Posiadłość mniejsza obejmuje roli ornej 503, łąk i ogrodów 63, pastwisk 16 morg austr. Ludności ma rz. kat, 7, gr. kat. 505, izraelitów 7 razem 519. Należy do gr. kat. parafii w Dziewiętnikach, filia Dziewiętnik 660 dusz. Właściciel większej posiadłości Leon Stobiecki. B. R. Beruń, Bieruń, niem. Berun, mko, powiat pszczyński, o 15 mil od Opola, należy do majoratu pszczyńskiego, ma paraf. kościół katol. ś. Bartłomieja i kaplicę cmentarną, z zapisu księdza Żychonia odnowioną. W r. 1840 miała 1210 mk. 1096 kat. , 103 izr. , 11 ew. , 116 dm. ; ma 7 jarmarków. W pobliżu góra B. , wys. 731 st. paryzkich n. p. m BeruńZabrzeg, niem. Neu Berun, wś, pow. pszczyński, o pół mili od Berunia, przy drodze ku Oświęcimowi, na samej granicy austryackiej, należy do dóbr Kopciowice. Ma st. dr. żel. między Oświęcimem a Mysłowicami, o 4 kil. od Oświęcima Berwałd, m. w pow. szczecińskim na Pomorzu, po niem. Baerwalde, stacya poczt. , 2229 mieszk Berwianka, rzeka, dopływ Łochwicy, dopływu Pyrry, w puszczy grodzieńskiej Berwicha, wieś w powiecie sokólskim, gub. grodzieńska, o 17 wiorst od Sokółki, chat 50 Berwienciszki, okrąg wiejski w gm. Polanach, pow. oszmiański; liczy w swym obrębie wsie Berwieneiszki, Krakówka, Lejłubka, Prackowsczyzna, Ciechany, Szaski, Czarna Łąka, Ożalej, Borciele, Wieczkojnie, Dukojnie, Pietrule, Sieliszcze, Ciechany inaczej Ambrozowszczyzna Berwinka, Bierwinka. rz. , lewy dopływ Bobra, przyjmuje Stackę i Kropiwnę Berwinkowa, wś, p. kossowski, w głębokich górach karpackich nad rzeką Czeremoszem, naprzeciwko ujścia rzeczki Putyla do Czeremoszu, którem stanowi tutaj granicę między Galicyą a Bukowiną; wieś to czysto górska, śród gór i lasów położona, oddalona od Kut w linii powietrznej o milę, drogą zaś o 4 i pół mili, nie ma żadnej komunikacyi z powodu skalistego położenia, licznych potoków i rzeczek górskich wpadających do Czeremoszu. Przestrzeni zajmuje posiadłość większa lasu 160 m. a. Posiadłość mniejsza roli ornej 51, łąk i ogrodów 95, pastwisk 137, lasu 24 m. a. Ludności ma gr. kat. 261, izraelitów 7 razem 268. Gr. kat parafią ma w miejscu, do której należy także sąsiednia gmina Uścieryki, z 499 parafianami; cała parafia ma 760 dusz i należy do dekanatu kossowskiego. B. należy do dóbr rządowych, tak zwanych kameralnych. B. R. Berwiszcze, wś, w południowej stronie pow. ihumeńskiego, niedaleko mka Uzdy i dro Ber. gi wiodącej z mka Łoszy, po lewej stronie; w gminie uzdzieńskiej, w 1 stanie policyjnym użdzieńskim, w 4 okręgu sądowym. Miejscowość lesista, gleba lekka, uboga. Al. Jel. Berynka, rz. , wpada do Tykicza uhorskiego w pow. humańskim Berysław, b. miasto pow. w gub. chersońskiej, 8078 mk. , 1739 wiorst od Petersburga a 69 od miasta gubernialnego odległe, stacya pocztowa Beryzki, wś rządowa w pow. bałckim, dusz męz. 286, ziemi 1614 dz. W 1810 roku oddana na lat 12 generałowi ks. Oboleńskiemu Berza, ob. Behrse. Berzenke, ob. Bzenów. Berzowica, Brezowica, po węg. Berzewicze, mko w hr. szaryskiem Węg. , nad rz. Toryszą i u stóp góry Fekelehegy, o milę od Lipian Siebenlinden, kościół katolicki parafialny. młyny wodne, tartaki i papiernia, jarmarki, 1684 mk Berzygał, po łotew. Bierzgalś, wś i dobra niegdyś bardzo rozległe, 34, 000 dzies. , na Łotwie katolickiej, w pow. rzeżyckim położone, których część główna stanowi dotąd osobna parafią berzygalską dekanatu rzeżyckoraź nieńskiego; sam zaś B. zajmuje obecnie tylko 1241 dz. i jest własnością Ant. Wejttko. Dobra B. w roku 1468 przez mistrza krzyżackiego Jana de Mengede Jakóbowi de Kock nadany, od 1687 1830 utrzymywały się stale w ręku polskoinflanckiej gałęzi Manteufflów, dziedziczącej z czasów mistrza krzyżackiego Hazenkampa r. 1546 w tejże części kraju dobra Duksztygał stary, Rezenmujżę, Apsal, Hamlen i inne. Jeszcze w wieku bieżącym w skład klucza B. wchodziły majętności Auerhof Medenmujża, Maryental, Józefpol, Tarnów, Iwanówka, Pustopol, Annenhof, Karlhof Podoi i i. ; w wieku zaś XVII, do tegoż klucza należały dzisiejsze Sarkanie, Zaleś z Poznaniem i część Cyrmy nad obszernem jeziorem tegoż imienia. Położenie wsi B. , oddalonej o 1 milę od stacyi kolei Iwanówki a zaledwie o ćwierć mili od samej kolei Pet. Warsz. , jest prawdziwie urocze. Leży on na obszernem wzgórzu, ocienionem drzewami najrozmaitszemi i okolonem dwoma podłużnemi w kształcie szerokich rzek rozściełającemi się jeziorami, z których każde ma z parę wiorst obwodu a brzegi i wyspy gajami porosłe. Nad tą piękną okolicą do r. 1832 wznosił się pałac okazały, następnie zburzony przez rodziców teraźniejszego właściciela Ant, Wejttko, ktory atoli w r. 1878 zbudował sobie dom wcale ładny. Kościół pod wezw. S. Anny, w 1787 przez Fryd. Mikołaja ManteufflaSzoege we włoskim stylu tu wzniesiony, odznaczał się pięknemi wysmukłemi wieżami, które jednocześnie z pałacem zbite i niz Bernów Bernów Bernsdorf Bernstadt Bernucie Berny Berowiaki Beroza Bersa Berschkallen Bersteln Berszada Ber Berszienen Bersztańskie Bersztel Berszty Berszupa Berta Bertatowce Bertąg Bertel Berteszów Berthelemfalva Berthot Bertnicki Bertniki Bertotowec Bertulischken Bertung Bertyszów Beruń Berwałd Berwianka Berwicha Berwienciszki Berwinka Berwinkowa Berwiszcze Berynka Berysław Beryzki Berza Berzenke Berzowica Berzygał