łucki, w końcu XVI w. sprowadził aryanów, przez co B. stało się głównem ich siedliskiem. Około 1644 r. mieszkał tu jako intendent zbo rów, uczony Jędrzej Wiszowaty. Pod B. na prawym brzegu Styru otrzymał w 1651 r. świetne zwycięztwo Jan Kazimierz nad Chmielnickim, sprzymierzonym z Tatarami. Po lewej stronie rzeki pokazują mogiłę Prońskich i kopiec zwany Maruchą, przy którym Jan Ka zimierz przed bitwą słuchał mszy św. Piękny kościół i klasztor zajmowany był przez trynitarzy, którzy tu szkoły utrzymywali, 1773 wyniesione do rzędu podwydziałowych. Na wyspie sformowanej przez Styr miał być za mek, założony przez ks. Symeona Prońskiego, wojewodę kijowskiego. Przechodząc z rąk do rąk B. należało 1765 do Zamojskich, 1795 do Platerów. Pod B. Dwernicki przechodził wpław rzekę. Jarmarki niegdyś słynne; 2853 mk. Ma cerkiew prawosł. , tartak, kilka garbarń, aptekę; mieszczanie katolicy szewctwem głów nie się trudnią. Przy końcu zeszłego stulecia całe miasto oprócz 5 mk. wymarło od dżumy. Pod B. dotąd kurhany zadżumionych; B. na leży dziś do Witosławskiego. Paraf. kościół katol. ś. Jana Chrzc. , z muru wzniesiony 1711 a fundowany przez Jana Kazimierza na pamią tkę zwycięstwa, bardzo piękny, z relikwiami ś. Walentego. Parafia katol. dek. dubieńskiego dusz 942; kaplice w Werbeniu, Peremylu i Li pie; dawniej i w Haliczanach. Widok B. po mieszczony w Albumie Ordy. F. S. Berestek, wieś, pow. zaleszczycki, przy gościńcu rządowym prowadzącym z Tłustego do Zaleszczyk, w nadzwyczaj urodzajnej glebie; ziemia głęboki czarnoziem na wapiennym pokładzie; klimat ciepły; oprócz zboża i kukurydzy tytuń doskonale się udaje w całej okolicy. Ludności ma rz. kat. 56, gr. kat. 575, izraelitów 5 razem 636; należy do par. rzym. kat. w Tłustem, do gr. kat. parafii w Worwolińcach. Własność Stefana Mikulego. B. R. Berestek, nazwa znaczniejszego szczytu w Pieninach. Br. G. Berestiaki, wś, pow. hajsyński, liczy dusz męz. 345. Ziemi włośc. 457 dz. Ziemi dworskiej używalnej 1630 dz. , nieużyt. 95 dzies. Należy do Zakrzewskich. Berestie, ob. Czerepkowce. Berestów, ob. Berezdów. Berestowica, ob. Brzostowica. j Berestowiec, wś, pow. rówieński, o 30 w. od Równego ku Aleksandryi, na równinie między lasami. Ma wielkie pokłady granitu bazaltowego. Niegdyś w XI w. gród udzielnego księstewka, później wszedł w skład dóbr stepańskieh; obecnie własność Znamierowskich. Berestówka, potoczek wypływający w obr. gm. Beresta, w pow. grybowskim z leśnych źródłowisk na północnym stoku wzgórza Pasieczkami zwanego 785 m. , na granicy gm. Beresta, Krzyżówki i Nowejwsi; płynie w kierunku północnowschodnim, a przybrawszy z prawego brzegu potoczek Sanikówkę, uchodzi do Piorunki, dopływu Białej dunajeckiej. Dłu gość biegu pół mili Br. G. Berestowo, ob. Berezdowo. Bereszta, Bereszto, jezioro w gub. mińskiej i witebskiej, w północnej stronie pow. borysowskiego, na samej granicy pow. lepelskiego. Jezioro to wchodzi w system kanału berezyńskiego, jest bowiem łącznikiem wód Berezyny przez rz. Sergut i jezioro Pławio z jednej stro ny a z drugiej przez rzeki Beresztę, Essę, je zioro Lepelskie i rz. Ułę z Dżwiną zachodnią. Ma 6 w. obwodu. Al. Jel. Bereszta, rzeka niewielka na granicy gub. mińskiej i witebskiej, wchodzi w system kanału berezyńskiego, łącząc jezioro Beresztę ob. z rzeką Essą, do której uchodzi z lewego brzegu nieco niżej wsi Wiły. Al. Jel. Bereśce, ob. Bereźce. Bereście, wś, pow. hrubieszowski, gm. Mołodziatycze, par. Grabowiec. Istnieje tu cerkiew parafialna dla ludności rusińskiej. W 1827 było 88 dm. i 481 mk. Bereściaki, przysiołek wsi Wyszenki. Bereścianka, wś w pow. kijowskim, o 5 wiorst od wsi Szybienne, należy do tejże parafii, nad rz. Zdwiżem. Mieszk. 202. Ziemi 960 dziesiatyn. Należy do wielu właścicieli. Bereśna, po łotew. Biresna, wś w pow. rzeżyckim, parafii Dagda, z kaplicą filialną 1805 wzniesioną przez Józefa Targońskiego. Własność Targońskich. Bereśniewka, wś, pow. borysowski, własność Bułhaków, którzy z Budziłówką, Astrachimówką i Kostrzeniem mają 6898 dz. Berettö, ob. Braczowce. Berewa. Tak W. Pol nazywa rzeczkę inflancką Bewern, lewy dopływ Dźwiny lub Iłłukszty. Bereza, wś i folw. , pow. radzyński, gm. Zagajki, par. Międzyrzec. W 1827 r. było tu 62 dm. , 414 mk. ; obecnie przy obszarze 1857 morg. jest 405 mk. BerezaKartuska, urzędownie KartuzBe reza, miasto, pow. pruzański, dawne woj. i pow. brzeski, nad rzeką Jasiołdą. W d. 1 stycznia 1878 r. liczyła 2507 mk. t. j. 1121 męż. a 1386 kob. W tej liczbie 1113 izraelitów. B. jest stacyą dr. żel. moskiewskobrzeskiej, między Liniewem a Kosowem, o 92 w. od Brześcia; była zaś dawniej stacyą pocztową szosy moskiewskobrzeskiej, między stacyami Swadbicze i Zapole. Znajdował się tu wielki i wspaniały klasztor i kościół Kartuzów, pod tytułem ś. Krzyża. Jedyne niegdyś zgromadzenie w całej Litwie, fundowane zostało przez Kaź. Leona Sapiehę, podkanclerzego litewskiego, r. 1648, w którym położył kamień węgielny Jan de Torres, nuncyusz papiezki w Polsce. Budowniczy z Włoch sprowadzony kierował fabryką tych wspaniałych murów, gdzie kartuzi z Trewizy osiedli; cały zaś klasztór z kościołem otoczył fundator sześciokątnym wałem, jakby twierdzę jaką, a zgromadzenie nader wielkiem uposażeniem opatrzył, chociaż jego ślubem było ubóstwo i samotność. Wszystkie dobra, które na mil kilka otaczały Berezę miasteczka, wsie, grunta, rzeki i lasy, wszystko to oddane było na dziedziczną własność kartuzom. Sejm r. 1653 zatwierdził fundusz kartuzyi; dopiero jednak w lat kilka po śmierci fundatora skończono murować kościół, który uroczyście poświęcił 6 czerwca 1666 r. Aleksander Sapieha, biskup wileński, w dzień pogrzebu Kazimierza Leona. Rok 1706, pamiętny tyloma klęskami, nie był też pomyślnym i dla Berezy. Piotr Wielki najprzód z Augustem II klasztor z wojskiem odwiedzili; potem zaś przyszedł i Karol XII krol szwedzki, na czele dwóch batalionów gwardyi pieszej, z kilku działami. Było to w dniu 28 kwietnia; 1, 500 dragonów rossyjskich broniło klasztoru i przeprawy przez groblę. Karol, widząc trudność opanowania przejścia tego, rzucił się do wody na pierwszej przerwie, a za nim poszli grenadyerowie, co widząc dragoni opuścili Berezę. Powróciwszy Karol do wsi Alby, przepędził potem cały dzień 30 kwietnia w klasztorze. Szwedzi, zabrawszy ztąd trzech alumnów, nie wprzód ich uwolnili, aż im 300 czerw. złotych zapłacono. Gorzej jeszcze postąpiono sobie z kartuzami w r. 1708. Szwedzi uprowadzili z klasztoru trzech kapłanów, na wykupienie których w niedostatku pieniędzy, użyto sreber kościelnych; reszta zakonników, bojąc sie niewoli lub srogiego obejścia się, ratowała się ucieczką w lasy; zostało tylko czterech dla straży domu. W późniejszych czasach klasztor ten niemało jeszcze ucierpiał; nakoniec przyszedł do upadku i zniesiony został w r. 1831. Wizyty kościelne oznaczają w sposób zatrważający swawolę i niekarność zakonników niedługo przed kasatą, straty jakie klasztor przez niedozór ponosił, ogród opuszczony, sadzawki pozarastałe, biblioteka w liczbę ksiąg dosyć obfita, ale w zupełnym zostająca nieładzie i t. p. Podawane biskupowi niegdyś wileńskiemu Janowi Nepomuc. Kossakowskiemu memoryały obejmują sposoby, jakiemi porządek w tern zgromadzeniu przywrócićby można było. Kościół pokartuzyański w Berezie był niedawno jeszcze kościołem parafialnym dek. prużańskiego. Bereza, rzeka spławna w gubernii smoleńskiej i twerskiej, rozgraniczająca obie te gubernie; długość jej wynosi 150 wiorst. Bereza, rz. , lewy dopływ Szczary, przyjmuje Jasieniówkę. Bereza, ob. Meża. Berezaki, wś z zarządem gminnym w południowo zachodniej stronie pow. mozyrskiego, w najgłuchszem poleskiem ustroniu, w 3 stanie policyjnym turowskim, w 3 okr. sądowym. Gmina berezacka składa się z 10 wiosek i li czy 1183 mieszk. płci męzkiej. Al. Jel. Berezanka, ob. Derażyna. Berezań, miasteczko w gub. połtawskiej, 3466 mieszkańców, 1161 wiorst od Petersburga odległe. Berezdów, Berezdowo, mko, pow. nowogradwołyński, mieszk. dusz męz. 590, z których izraelitów 306, włośc. 284. Leży nad rzeczką Kurczykiem, niegdyś stolica dóbr berezdowskich, własności ks. Ostrogskich, Chodkiewiczów, w jednem tylko pokoleniu Lubomirskich, a oddawna w rodzie Jabłonowskich zostających, z których ostatni dziedzic B. ks. Stanisław Jabłonowski, sławny ze swej rozrzutności, wszystkie swe włości rozprzedał drobniejszej szlachcie, a sam 1831 r. stracił i miasteczko, które rząd skonfiskował i nadał ze 168 dz. ziemi 1864 r. rosyjskiemu urzędnikowi Polakowowi. Są ślady, iż niegdyś na wyspie był zamek czy pałac, o którego egzystencyi świadczą tradycya miejscowa, duże lochy, gruzy i sadzone drzewa. Do 1832 r. był w Berezdowie klasztorek maryawitów czy franciszkanów; B. ma młyn porządny na Kurczyku, zarząd gminny i dużą garbarnię, największą w powiecie, bo przeszło dwieście tysięcy rubli mającą rocznego obrotu. Paraf. kościół katol. Niepok. Pocz. N. P. M. , r. 1775 wzniesiony przez ks. Jana Jabłonowskiego, wojewodę bracławskiego. Parafia katolicka, dekanatu rówieńskiego dusz 1370. Kaplica w Prawatynie Wielkim. Berezek, ob. Bereżek. Berezianka, 1. wś, pow. skwirski, nad rz. Berezianką, wpadającą do Rosi, o 10 w. odm. Skwiry, przy drodze pocztowej do m. Lipowca. Mieszk. 880 prawosł. , 275 katolików i 15 izraelitów razem 1170. Cerkiew parafialna, do której należą szlacheckie osady Czechowa 100 prawosł. i 101 katolików i Jezierna 154 prawosławnych, 114 katolików. Ziemi 2814 dz. , pierwszorzędny czarnoziem. Własność Lubowieckich, zarząd gminny w Morozówce, policyjny w Skwirze. 2. B. mała, wś, pow. taraszczański, o 19 w. od miasta Koszowatej. Mieszk. 758 prawosławnych. Cerkiew par. Ziemi 2200 dzies. , pierwszorzędny czarnoziem. Należy do wielu właścicieli. Zarząd gminny we wsi Wielkiej Bereziance, policyjny w Koszowatej. 3, B. wielka, wieś, pow. taraszczański, nad rz. Bereżanką, wpadającą do Tykicza, o 13 w. od Koszowatej. Mieszk. 2012 Berestek Berestek Berestiaki Berestie Berestów Berestowica Berestowiec Berestówka Berestowo Bereszta Bereśce Bereście Bereściaki Bereścianka Bereśna Bereśniewka Berett Berewa Bereza Berezaki Berezanka Berezań Berezdów Berezek Berezianka